alt

Για το μυθιστόρημα της Αργυρώς Μαντόγλου «Σώμα στη βιτρίνα» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«… εκτός και αν οι ιστορίες επαναλαμβάνονται, με μικρές παραλλαγές, μέσα στους αιώνες»: αυτή η φράση έρχεται να επισφραγίσει μια ορατή σύγκριση ανάμεσα στο 1664 και το 2014 με σκηνικό το Άμστερνταμ. Μεταξύ της Έλσε Κρίστενς, που έφτασε από τη Δανία για να βρει δουλειά και περιπλανήθηκε ανάμεσα στη θέση της υπηρέτριας, της πεταλούδας της νύχτας και του μοντέλου, και της Νατάσσας, που έφτασε από την Ελλάδα για να σπουδάσει και να συγκεντρώσει χρήματα, δουλεύοντας στις βιτρίνες του Ντε Βάλεν. Ανάμεσα στην πόλη των Φλαμανδών ζωγράφων και την πόλη των Ευρωπαίων τουριστών.

Η πόρνη και το σώμα της αναδεικνύεται ως διπλό εργαλείο: από την πλευρά της κοινωνίας είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης· από την πλευρά της ιερόδουλης όμως, ειδικά αν αυτή είναι μορφωμένη και συνειδητοποιημένη, είναι ένα μέσο βιοπορισμού και προσωρινής εργασίας ώστε, αν η γυναίκα καταφέρει να ξεπεράσει τη φάση αυτή, να προχωρήσει έπειτα στα επόμενα στάδια της ζωής.

Η ιστορία –ή μάλλον οι ιστορίες– αφορούν κατά βάση τέσσερα πρόσωπα: τη Νατάσσα, που αλλάζει το όνομά της για να αποφύγει τη δίωξη για ένα έγκλημα πίσω στην Ελλάδα, την Έλσε, που καταδικάζεται για τον φόνο της σπιτονοικοκυράς της, τον Άγγελο, πρώην ψυχαναλυτή, που επειδή πάσχει από «συναισθησία του καθρέφτη» εισπράττει οπτικά ερεθίσματα με τη γεύση, και τέλος την Ελισάβετ, συγγραφέα που επιχειρεί να συνθέσει τα νήματα των άλλων τριών, αλλά και το δικό της, σε μια μυθοπλασία.

Αν προσεγγίσουμε το μυθιστόρημα με πρίσμα τη γενικότερη λογοτεχνική-ιδεολογική θέση της Αργυρώς Μαντόγλου, θα σταθούμε στη (μετα)φεμινιστική του βάση, που αναδεικνύει την πόρνη και το σώμα της ως διπλό εργαλείο: από την πλευρά της κοινωνίας είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης· από την πλευρά της ιερόδουλης όμως, ειδικά αν αυτή είναι μορφωμένη και συνειδητοποιημένη, είναι ένα μέσο βιοπορισμού και προσωρινής εργασίας ώστε, αν η γυναίκα καταφέρει να ξεπεράσει τη φάση αυτή, να προχωρήσει έπειτα στα επόμενα στάδια της ζωής.

Το κείμενο αναπτύσσει διαλεκτικές σχέσεις μεταξύ των τεσσάρων βασικών χαρακτήρων: η Δανή Έλσε παραλληλίζεται με την Ελληνίδα Νατάσσα, η οποία συναντιέται με τον παράξενο συμπατριώτη της Άγγελο, που είχε αποτελέσει φίλος της συγγραφέα Ελισάβετ, η οποία έχει το ίδιο όνομα με την πρώτη ηρωίδα… Ένα γαϊτανάκι προσώπων και πορειών. Πάνω σ’ αυτό το καρέ διασταυρώνονται μοίρες, εφάπτονται κύκλοι και διχοτομούνται ζωές. Πάνω σ’ αυτό το καρέ σκόπιμα (δεν) απαντιούνται ερωτήματα που σχετίζονται με τη δυνατότητα του ανθρώπου να διαμορφώσει τη μοίρα του (η Έλσε μοιάζει αδύναμη, παρόλο που είναι δυναμική, ενώ η Νατάσσα πιάνει πιο αποφασιστικά «τη ζωή από τα κέρατα»), με τον ρόλο της γυναίκας, με τη θέση του ανθρώπου μέσα στην Ιστορία της εποχής του, με τη μετανάστευση για ένα καλύτερο αύριο αλλά και τη σκληρή προσγείωση, με την προσπάθεια εντέλει της τέχνης να ανασύρει από την αφάνεια λησμονημένες μορφές.

Έχω την αίσθηση ότι η συγγραφέας εγκλωβίστηκε στο έγκλημα και στην καταδίκη της Έλσα Κρίστενς (η οποία υπήρξε ιστορικό πρόσωπο και μάλιστα σχεδιάστηκε απαγχονισμένη από τον Ρέμπραντ). Κι αυτό γιατί το πραγματικό αίτιο του φόνου ανάγκασε την Αργυρώ Μαντόγλου να φτιάξει μια αντιστοιχία με τη φυγόδικη ζωή της Νατάσσας κι έτσι να μην μπορέσει να δώσει με ένταση το σκληρό πρόσωπο της Ιστορίας, που ξεμυτίζει απλώς σε μια ατυχή στιγμή: το αίτιο με άλλα λόγια φαίνεται πολύ άτονο. Ή, αν όντως η πεζογράφος θέλησε να επενδύσει στον φόνο της σπιτονοικοκυράς, θα έπρεπε να αποδώσει όλη την τραγικότητα, να εξάρει την ψυχολογική ανάγκη ενός τέτοιου διαβήματος, να τονίσει τα αδιέξοδα των δύο ηρωίδων πριν και μετά τη δολοφονία.

Ωστόσο, δεν μπορώ να παραγνωρίσω πως ένα τέτοιο έργο συνδέει έντεχνα παρόν και παρελθόν, ορθώνει τη διαχρονική μοίρα της γυναίκας, με όλες τις αλλαγές που συμβαίνουν μέσα στην Ιστορία και κατορθώνει να αναδείξει τη δυνατότητα του ανθρώπου να βλέπει την κοινωνία ως πεδίο ευκαιριών, είτε εις βάρος του είτε υπέρ του.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΣώμα στη βιτρίνα
Αργυρώ Μαντόγλου
Μεταίχμιο 2017
Σελ. 408, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΩΣ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

«Τράνταγμα» του Νικόλα Ευαντινού (κριτική) – Διευρύνοντας τα όρια της προσωπικής εμπειρίας

«Τράνταγμα» του Νικόλα Ευαντινού (κριτική) – Διευρύνοντας τα όρια της προσωπικής εμπειρίας

Για τη συλλογή διηγημάτων του Νικόλα Ευαντινού «Τράνταγμα» (εκδ. Κέδρος). 

Γράφει ο Νίκος Χρυσός

Παρότι πρώτο πεζογραφικό βιβλίο του, το ...

«O κόκκινος καθηγητής» του Διονύση Χαριτόπουλου (κριτική) – Το χρονικό ενός θυμωμένου παιδιού

«O κόκκινος καθηγητής» του Διονύση Χαριτόπουλου (κριτική) – Το χρονικό ενός θυμωμένου παιδιού

Για το χρονικό του Διονύση Χαριτόπουλου «Ο κόκκινος καθηγητής» (εκδ. Τόπος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Πειραιάς των ανθρώπων της βιοπάλης, αλλά και των τυχοδιωκτών, που δεν διστάζουν να διαβούν τον Ρουβίκωνα και να παρανο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Με την καμπάνια ορατότητας «Stay Awake», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση επιστρέφει στο Athens Pride 2025, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια του. 

Επιμέλεια: Book Press

Στην ομοφοβία, στην τρανσφοβία, στη μισαλλοδοξία, μην κλ...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ