alt

Για τη νέα, αναθεωρημένη έκδοση του μυθιστορήματος του Κώστα Αρκουδέα «Τα κατά Αιγαίον Πάθη» (Καστανιώτης).

Της Χαράς Νικολακοπούλου

Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα
Γιώργος Σεφέρης, «Πάνω σ' έναν ξένο στίχο»

Παραφράζοντας τον τίτλο της ταινίας του Αλεχάντρο Αμενάμπαρ Η θάλασσα μέσα μου, ο οποίος επίσης θα ταίριαζε άριστα στο βιβλίο του Κώστα Αρκουδέα, θα αναφερθώ στο ταξίδι με μια διπλή έννοια, που λαμβάνει χώρα εδώ. Για τον Γιώργο Ρώμα –ο οποίος αποτελεί προφανώς μια περσόνα του συγγραφέα– το ταξίδι κυλάει στις φλέβες του, το ίδιο και η θάλασσα. Ο ίδιος αυτοπαρουσιάζεται και αυτοπροσδιορίζεται στις πρώτες σελίδες πάντα σε αναφορά με τη φίλη και αγαπητικιά του, τη θάλασσα, και την ισότιμη σχέση μαζί της.

Ξεδιπλώνονται μπροστά μας οι μεταφυσικές ανησυχίες ενός ονειροπόλου νέου, οι φόβοι ενός ανήλικου αγοριού και το άνοιγμα στα θαύματα του κόσμου, το πέρασμα στην ωριμότητα μέσα από τον επαναπροσδιορισμό στόχων και προτεραιοτήτων.

Το όνομά μου είναι Γιώργος Ρώμας. Είμαι ξαπλωμένος στην άμμο και η θάλασσα είναι μαζί μου. Πάνω μου και μέσα μου. Φίλη και αγαπητικιά μου. Ακούω τον φλοίσβο της, την ανάσα της. Μου λέει όλα τα μυστικά της. Δεν έχει τίποτα να μου κρύψει- το ίδιο θα προσπαθήσω να κάνω κι εγώ.

Για αυτόν, το ταξίδι δεν είναι θέμα αναψυχής, είναι υπόθεση ζωής. Έχει ήδη αφήσει πίσω του όλη την προηγούμενη ζωή του, δουλειά, σπίτι, γάμο, τη «σαβούρα της πόλης», προκειμένου να γίνει «νομάς του Αιγαίου» και να ταξιδέψει στα τοπία της καρδιάς του, στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Θα καταλήξει στην Οία της Σαντορίνης, έναν τόπο που στοιχειώνει τα όνειρα και τις αναμνήσεις του. Ξεδιπλώνονται μπροστά μας οι μεταφυσικές ανησυχίες ενός ονειροπόλου νέου, οι φόβοι ενός ανήλικου αγοριού και το άνοιγμα στα θαύματα του κόσμου, το πέρασμα στην ωριμότητα μέσα από τον επαναπροσδιορισμό στόχων και προτεραιοτήτων. Παρακολουθούμε συζητήσεις εν θερμώ για ποικίλα θέματα: τις σχέσεις των δύο φύλων, τον έρωτα στη σκοτεινή και βίαιη παραφορά του, την αλόγιστη και οδυνηρή εμπορευματοποίηση του κυκλαδίτικου θησαυρού προς χάριν του κέρδους, την αναζήτηση της εξιδανικευμένης γυναίκας, μέσα από ολοζώντανους διαλόγους από τους οποίους δεν λείπουν τα στοιχεία του χιούμορ και του αυτοσαρκασμού:

«Φαίνεται πως ωρίμασα», εκμυστηρεύτηκα στον Μπαλή, που καθόταν δίπλα μου.
«Άντε και του χρόνου σάπιος», μου ευχήθηκε.
«Και γιατί πρέπει, σώνει και καλά, η μούσα μας να είναι γυναίκα; Μπορεί να είναι ένας τόπος. Κάποιο νησί, ας πούμε»

Αυτή είναι η απάντηση του Μπαλή στην εναγώνια εξομολόγηση του αφηγητή Ρώμα ότι δεν συνάντησε ακόμα την ιδανική γυναίκα, μούσα και ερωμένη. Στην Οία λοιπόν ο Ρώμας θα γνωρίσει το μοιραίο πρόσωπο που θα σημαδέψει τη ζωή του: τον εκκεντρικό, δαιμονικό, γεμάτο αντιφάσεις Μπαλή, πρώην Διονύση, ο οποίος υπήρξε ένα εκπληκτικής ομορφιάς αγόρι του οποίου οι αυτοκαταστροφικές τάσεις τον οδήγησαν στον Άδη των ναρκωτικών, από όπου έχει επανακάμψει εντελώς μεταλλαγμένος, θα τολμούσα να πω. «Ο Μπαλής είναι η ακατέργαστη φωνή της επαναστατημένης συνείδησης». Ένας άνθρωπος αταίριαστος μέσα στην ατμόσφαιρα πολιτικής ορθότητας της εποχής, που δεν διστάζει να μιλήσει έξω από τα δόντια για θέματα που καίνε και πονάνε. Η συνάντηση μαζί του είναι ορόσημο για τον αφηγητή, ο οποίος επανακαθορίζει τον εαυτό του μέσα από το alter ego του που αποτελεί ο Μπαλής. «Η παρουσία του Μπαλή με έκανε να αμφισβητώ το παλιατζίδικο του κόσμου στον οποίο ζούσα». Αυτό δεν σημαίνει ότι συχνά δεν διαχωρίζει τη θέση του από τις απόψεις του Μπαλή ή ότι δεν τον κρίνει αυστηρά σε πολλές περιπτώσεις. Άλλο θέμα που διατρέχει το βιβλίο είναι η χαμένη αθωότητα (του τοπίου και των ανθρώπων), την οποία ο αφηγητής βιώνει με οδυνηρό τρόπο.

Κάποτε ο χρόνος ήταν μια πλαστελίνη στα χέρια μου και του έδινα όποιο σχήμα ήθελα. Ζωντανός και απτός χρόνος, καθώς δεν τον είχα ανταλλάξει με τα λύτρα της ενηλικίωσης. Σταμάτησα να είμαι παιδί όταν άρχισα να φτιάχνω ανθρωπάκια από πλαστελίνη και στο τέλος τα έβαζα να κάνουν παρτούζες. Ο κόσμος παραήταν σκληρός για να αφήσει τους αλαφροΐσκιωτους να επιζήσουν. Οι παράξενες ιστορίες, τα μυστήρια και οι παντοδύναμοι ήρωες έπαψαν να μιλούν στα όνειρά μου.

Η ιστορία είναι γεμάτη παράξενα όνειρα, ποίηση, μυστήριο, γοητεία και αισθαντικότητα [....] Το ταξίδι-κατάδυση στα σκοτεινά κατάβαθα της ανθρώπινης ύπαρξης, στις «εσχατιές της ερωτικής κόλασης», μόλις έχει αρχίσει να χαράζει ένα μονοπάτι ανεξίτηλο από αίμα και οδύνη που οδηγεί στο μοιραίο και αναπότρεπτο τέλος. Το γυμνό, ανεμόδαρτο τοπίο της Σαντορίνης, μινιμαλιστικό σκηνικό που θα φιλοξενήσει την τραγωδία και ταυτόχρονα αντικαθρέφτισμα της ψυχικής γύμνιας των ηρώων, αναδύεται μεγαλοπρεπώς.

Ωστόσο, σε αντίθεση την παραπάνω εξομολόγηση, η ιστορία που παραθέτει ο Αρκουδέας είναι γεμάτη παράξενα όνειρα, ποίηση, μυστήριο, γοητεία και αισθαντικότητα. Από τη μέση σχεδόν και μετά του βιβλίου, ανησυχητικοί άνεμοι αρχίζουν να πνέουν, το κλίμα γίνεται δυσοίωνο, κάτι βαρύ και ανεξιχνίαστο πλανιέται στην ατμόσφαιρα. Ένας σεισμός ταρακουνάει το νησί και τρομοκρατεί τους κατοίκους τους. Το ταξίδι-κατάδυση στα σκοτεινά κατάβαθα της ανθρώπινης ύπαρξης, στις «εσχατιές της ερωτικής κόλασης», μόλις έχει αρχίσει να χαράζει ένα μονοπάτι ανεξίτηλο από αίμα και οδύνη που οδηγεί στο μοιραίο και αναπότρεπτο τέλος. Το γυμνό, ανεμόδαρτο τοπίο της Σαντορίνης, μινιμαλιστικό σκηνικό που θα φιλοξενήσει την τραγωδία και ταυτόχρονα αντικαθρέφτισμα της ψυχικής γύμνιας των ηρώων, αναδύεται μεγαλοπρεπώς. Ο παραλληλισμός προκύπτει αβίαστα: το ηφαιστειογενές νησί κρύβει στα σπλάχνα του επικίνδυνες εστίες λάβας που σιγοβράζουν κάτω από την επιφάνεια. Ηφαίστεια και τα ανθρώπινα όντα, έτοιμα να εκραγούν. Στις καρδιές εκκολάπτονται πάθη που θα ξεσπάσουν και θα φέρουν την καταστροφή. Και γύρω, τριγύρω, παντού, η θάλασσα. Ανεξερεύνητη, ατίθαση, απροσπέλαστη, αγριεμένη. Μήτρα δημιουργίας και έμπνευσης, αλλά και υγρός τάφος.

Στο βιβλίο ξεδιπλώνονται στοιχεία της τεχνικής του συγγραφέα όπως οι συχνές αναδρομικές αφηγήσεις, στις οποίες καταφεύγει όταν πρόκειται να ανασύρει γεγονότα και καταστάσεις που φωτίζουν τα πρόσωπα της ιστορίας, οι γεμάτοι αμεσότητα, ζωντάνια και χιούμορ διάλογοι και η χρήση όμορφων φράσεων που θα μπορούσαν εύκολα να λάβουν θέση αποφθέγματος, λ.χ.: «Ίσως τα θαύματα προτιμούν τις αγνές ψυχές των παιδιών, αποφεύγοντας τους μεγάλους που έχουν την τάση να τα χλευάζουν». «Ο κόσμος παραήταν σκληρός για να αφήσει τους αλαφροΐσκιωτους να επιζήσουν». «Παλιά, γιε μου, οι άνθρωποι φοβόνταν τον οξαποδώ. Τώρα δεν τον φοβάται κανείς. Όλοι οξαποδώ έχουμε γίνει». «Αχθοφόροι είμαστε όλοι μας. Κουβαλάμε το άχθος μας, το βάρος της ύπαρξής μας».

Κάνει χρήση τολμηρών, γεμάτων δύναμη εκφραστικών μέσων όπως: οι καθεδρικοί ναοί και οι γοτθικές πόλεις των υδάτων, ο χρόνος-πλαστελίνη, τα λύτρα της ενηλικίωσης, το ιπτάμενο καλαμαράκι, «τα σκεβρωμένα μέταλλα ήταν οι σκέψεις μου», «οι σκουριασμένοι σωλήνες οι αξίες μου», «γρανάζια τα πιστεύω μου», «ήμασταν Βεδουίνοι στην έρημο των Κυκλάδων». Χρησιμοποιεί τέλος την τεχνική του προϊδεασμού: το σπίτι με τις νεκρές κουκουβάγιες, πουλιά θανάτου και «εκείνο που ξέθαψα συνεχίζει να με στοιχειώνει», αναφέρονται στις πρώτες σελίδες. Ο αναγνώστης θα χρειαστεί να περιμένει μέχρι το τέλος για να ανακαλύψει ποιο είναι το μακάβριο εύρημα που στοιχειώνει τον αφηγητή. 

Οι ήρωές του, ένας βακχικός θίασος, άνθρωποι που έλκονται σαν πεταλούδες και περιστρέφονται γύρω από την εωσφορική φιγούρα του Μπαλή-Διονύση, είναι άνθρωποι που "αποτελούσαν με την πολυτάραχη ζωή τους το ρηξικέλευθο κομμάτι μιας κοινωνίας που αγωνιζόταν να ξεκολλήσει από τον βυθό".

Εντέλει, ο Αρκουδέας αποδεικνύεται μεγάλος παραμυθάς και δεινός αφηγητής. Με πρωτογενή στοιχεία μάλλον ετερόκλητα (την ομορφιά του τοπίου, παρεΐστικες καταστάσεις –που καμιά φορά παίρνουν επικίνδυνους δρόμους–, καλοκαιρινά ξεφαντώματα και οινοποσίες, απίθανους τύπους, προσωπικά βιώματα, ονειροπολήσεις, σκέψεις, νύχτες ψυχεδέλειας, ερωτικό πάθος, αστυνομικό μυστήριο) υφαίνει τον μαγικό ιστό μιας δυνατής αφήγησης από την οποία δεν μπορείς να απεμπλακείς παρά μόνον όταν τελειώσεις το βιβλίο. Ακόμα και τότε παραμένει αρκετή τροφή για τη σκέψη. 

Οι ήρωές του, ο Ασπρογένης, ο Κάκος, ο αλκοολικός Φραγκίσκος, τα τρολ της πλατείας, η Μαρίλια, η Κάτια, η Αντριάνα, οι Σαμάνοι του Αιγαίου: ένας βακχικός θίασος, άνθρωποι που έλκονται σαν πεταλούδες και περιστρέφονται γύρω από την εωσφορική φιγούρα του Μπαλή-Διονύση (Διόνυσος-Βάκχος;). Είναι άνθρωποι που «αποτελούσαν με την πολυτάραχη ζωή τους το ρηξικέλευθο κομμάτι μιας κοινωνίας που αγωνιζόταν να ξεκολλήσει από τον βυθό. Ζώντας ελεύθεροι και κατά κανόνα μακριά από περιορισμούς, έδιναν το στίγμα μιας κοινότητας που λειτουργούσε σαν γέφυρα ανάμεσα στη χιλιετία που έδυε και στη χιλιετία που ερχόταν». 

Οι αληθινοί πρωταγωνιστές ωστόσο είναι τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, όπως επισημαίνεται στο οπισθόφυλλο. «Η θάλασσα του Αιγαίου, άγρια και απρόβλεπτη, ο άνεμος που συνομιλεί με τις καρδιές των ανθρώπων, τα ηφαίστεια που κοχλάζουν, έτοιμα ανά πάσα στιγμή να εκραγούν, και τέλος το αλάτι της γης που πέφτει στις πληγές των ηρώων και τις καίει».

* Η ΧΑΡΑ ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ είναι φιλόλογος και συγγραφέας.

Τα κατά Αιγαίον Πάθηalt
Κώστας Αρκουδέας
Καστανιώτης 2017
Σελ. 304, τιμή εκδότη €15,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΡΚΟΥΔΕΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη, 20 Μαΐου, στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ