alt

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Λυμπουρή Επιβάτες Φορτηγών (εκδ. Πάπυρος).

Του Άριστου Τσιάρτα

Κανένα ταξίδι επιστροφής στον γενέθλιο τόπο, μετά από σαράντα χρόνια και έπειτα από έναν βίαιο εκτοπισμό, δεν είναι ακίνδυνο ή ανώδυνο. Αναπόφευκτα, με την επιστροφή στις απαρχές του κόσμου του, ανιχνεύει κανείς τα στοιχεία της βιωματικής του ταυτότητας και αναμετριέται με την ευθραυστότητα της μνήμης του.

Με γραφή που ξανοίγεται ταυτόχρονα στην αυτοβιογραφία και τη μυθοπλασία, ξεδιπλώνει σπαρακτικά στη συνείδηση, τη μνήμη και την αφήγησή του, τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων εξήντα χρόνων, που καθόρισαν δραματικά την πορεία του τόπου.

Με το αυτοαναφορικού χαρακτήρα μυθιστόρημα Επιβάτες Φορτηγών, ο Κώστας Λυμπουρής επιστρέφει μετά από τέσσερις δεκαετίες στο κατεχόμενο χωριό του, το Δίκωμο, στο πατρικό του σπίτι και στην αθωότητα της παιδικής ηλικίας. Με γραφή που ξανοίγεται ταυτόχρονα στην αυτοβιογραφία και τη μυθοπλασία, ξεδιπλώνει σπαρακτικά στη συνείδηση, τη μνήμη και την αφήγησή του, τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων εξήντα χρόνων, που καθόρισαν δραματικά την πορεία του τόπου. Με την απόσταση των χρόνων που μεσολάβησαν, «αδρανής μπροστά στο κατεχόμενο σπίτι του» και ακρωτηριασμένος απ’ όσα και όσους συνείχαν τον κόσμο του, τριγυρνά στους λαβύρινθους της μνήμης, παλεύει με τα φαντάσματα της Ιστορίας και τις απροσμέτρητες απώλειες που επήλθαν, βίαια και απότομα, στον κόσμο και τη συνείδησή του.

Χωρίς γλυκερά αναμασήματα αναμνήσεων, ο Λυμπουρής ανασύρει όψεις, γεγονότα και χαρακτήρες του παρελθόντος, που αποδίδονται λογοτεχνικά από δύο συγκλίνουσες και αδιάκοπα συνυπάρχουσες οπτικές γωνίες: του παιδιού, μετέπειτα στρατιώτη στον πόλεμο, και του ίδιου του αφηγητή σήμερα. Με παραστατική δεινότητα και εκφραστική αμφισημία, δημιουργεί μια ολοκληρωμένη αφηγηματική τοιχογραφία μιας κοινωνίας και μιας ασαφούς και ασταθούς εποχής. Ακουμπά σε κενά και ερωτήματα του παρελθόντος αλλά και στις πιο άβολες μνήμες και κακοφορμισμένες πληγές της σύγχρονης κυπριακής Ιστορίας. Ο συγγραφέας σμιλεύει με ακρίβεια τον χαρακτήρα ηρωικών μορφών, όπως αυτής του Κυριάκου Μάτση, που περιγράφεται ως «ένας ήρωας στα μέτρα του ανθρώπου, που αντιλαμβανόταν τον πατριωτισμό πρωτίστως ως αγάπη για τον τόπο –τη γη, τους ανθρώπους– και όχι ως μίσος προς τους εχθρούς». Κατ’ αντιδιαστολή, σκιαγραφεί εις βάθος αρνητικές λογοτεχνικές περσόνες με διαχρονική εμβέλεια, όπως για παράδειγμα έναν αχόρταγο και ιδιοτελή συγχωριανό, για τον οποίο γράφει «... ζητούν λες και τους το χρωστούμε, εκείνοι που πρόσφεραν λίγα ή και καθόλου. Ένας τέτοιος είναι και ο Παύλατσος».

Στον κόσμο του Λυμπουρή ο βίαιος εκτοπισμός από τη γη και τις ρίζες ενέχει τέτοιο παραλογισμό που καθιστά τους ανθρώπους ανήμπορους να πιστέψουν ή να παρακολουθήσουν τη ραγδαία επιτάχυνση της Ιστορίας. Έτσι, ο Ελληνοκύπριος παππούς του μεικτού χωριού Καζάφανι της Κερύνειας μένει πίσω, αρνείται να πάρει τον δρόμο της προσφυγιάς και ν’ αφήσει πίσω σπίτια και ζωντανά: «...δεν πρόκειται να πάω πουθενά. Εδώ θα μείνω, στο τόπο μου, στη γη μου, στο μποστάνι μου». Στο πρόσωπο του ήρωά του ο συγγραφέας προβάλλει επάλληλα στρώματα μιας μακραίωνης παράδοσης και βαθύτατης ταύτισης με τον τόπο, που δεν μπορεί να διαταράξει καμιά εξωγενής νομοτέλεια.

Η καθημερινότητα των ανθρώπων εμπλέκεται αξεδιάλυτα με την καυτή ύλη της Ιστορίας και της δυσοίωνης συλλογικής μοίρας. Με καθηλωτική αγωνία, ο συγγραφέας περιγράφει την επιστράτευση και τη σκληρότητα του πολέμου, παρατηρώντας στοχαστικά την πορεία των απλών ανθρώπων όταν άρχισε το κακό και μπήκαν σε κίνηση οι μηχανισμοί του μίσους και ο κύκλος του αίματος.

Στο πρώτο μέρος του μυθιστορήματος ο συγγραφέας χρησιμοποιεί γραφή που χαρακτηρίζεται από έντονο και πλούσιο βιωματικό φορτίο, χωρίς όμως να εμμένει σε μια συγκινησιακή θεώρηση της εποχής. Όμως, καθώς προχωρά η αφήγηση, η καθημερινότητα των ανθρώπων εμπλέκεται αξεδιάλυτα με την καυτή ύλη της Ιστορίας και της δυσοίωνης συλλογικής μοίρας. Με καθηλωτική αγωνία, ο συγγραφέας περιγράφει την επιστράτευση και τη σκληρότητα του πολέμου, παρατηρώντας στοχαστικά την πορεία των απλών ανθρώπων όταν άρχισε το κακό και μπήκαν σε κίνηση οι μηχανισμοί του μίσους και ο κύκλος του αίματος. Αμήχανοι και ανίσχυροι προσπαθούν να ισορροπήσουν δραματικά ανάμεσα σε μια υγιή φιλοπατρία και στο διχαστικό και ζοφερό περιβάλλον της εποχής. Ως παθητικοί επιβάτες φορτηγών, όπως δηλώνει με νοηματική ενάργεια ο τίτλος του βιβλίου, χωρίς όνομα και αριθμό και με άδηλο προορισμό, ρίχτηκαν στο καμίνι του πολέμου. Όσοι επέζησαν συνεχίζουν να απορούν: «Ξέρω ότι πιο πολύ μας πλήγωσε όλους η αίσθηση της προδοσίας. Και αυτά τα αναπάντητα γιατί…». Ισόβια δέσμιοι της ανυπέρβλητα τυραννικής συνθήκης του πολέμου κουβαλούν ανεπούλωτα τραύματα που ξυπνούν και θεριεύουν με το πλέον καθημερινό και ελάχιστο ερέθισμα: «Μόνο όσοι κουβαλούμε πάνω μας, στο σώμα ή στη ψυχή μας τις πληγές του πολέμου ξέρουμε τι σημαίνει...». Ή ακόμα το βάρος του αδικαίωτου: «Για αρκετά χρόνια ούτε γύρισε κανένας να μας δει. Μετά είπαν να μας δώσουν ένα επίδομα. Κάποια ψίχουλα δηλαδή».

Ωστόσο, τα τραύματα του πολέμου δεν σημαδεύουν μόνο όσους βίωσαν τα γεγονότα αλλά και τις επόμενες γενιές που, έχοντας επωμιστεί τις οδυνηρές μνήμες, τα «κληρονομούν» με πολλαπλούς τρόπους και σε μετασχηματισμένες μορφές. Η βασανιστική εμπειρία των προγόνων σημαδεύει τον ψυχισμό, τη συνοχή της ταυτότητας των απογόνων, τα κίνητρά τους για καθημερινή δράση ή αδράνεια.

Ο Λυμπουρής, με συγγραφική τόλμη και χαμηλότονη αλλά μεστή αφήγηση, δεν έγραψε ένα απλό ταξίδι επιστροφής στο κατεχόμενο χωριό του. Έγραψε ένα βαθιά πολιτικό βιβλίο που συνδέει το χθες με το σήμερα του τόπου μέσω μιας εξαιρετικής μυθοπλαστικής συνθήκης, μ’ έναν πλατύ και στερεωμένο στο σήμερα κριτικό στοχασμό. Δίνοντας βαθύτατη υπόσταση στους χαρακτήρες του και φωτίζοντας τα μύχια της ψυχής και της συνείδησής τους, καταγράφει, πέρα από τις ουλές σε συλλογικό επίπεδο, τη δραματική έκβαση ιστορικών για τον τόπο γεγονότων και το αποτύπωμά τους στην κάθε ξεχωριστή ανθρώπινη ύπαρξη.

* Ο ΑΡΙΣΤΟΣ ΤΣΙΑΡΤΑΣ είναι νομικός.

altΕπιβάτες Φορτηγών
Κώστας Λυμπουρής
Πάπυρος 2017
Σελ. 248, τιμή εκδότη €15,00
 
alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΥΜΠΟΥΡΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

Για τη νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου «Δύο παράξενα πλάσματα» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει ο Σπύρος Γ. Μπρίκος

Στη νέα νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου ...

«Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας» του Μιχάλη Μοδινού (κριτική) – Ζωή που μιμείται τη λογοτεχνία

«Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας» του Μιχάλη Μοδινού (κριτική) – Ζωή που μιμείται τη λογοτεχνία

Για τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας» (εκδ. Καστανιώτη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Το κατά πόσον η τέχνη, εν προκειμένω η λογοτεχνία, αντανακλά την πραγματική ζωή (όχι, φυσι...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Καρίμ Κατάν: «Έγραψα για κάτι που χάνεται, είτε πρόκειται για την Παλαιστίνη είτε για την οικογένεια, τις σχέσεις»

Καρίμ Κατάν: «Έγραψα για κάτι που χάνεται, είτε πρόκειται για την Παλαιστίνη είτε για την οικογένεια, τις σχέσεις»

, «Προσπαθώ να μη διαχωρίζω τις επιρροές μου σε ανατολικές και δυτικές, καθώς είμαι ένα μείγμα διαμορφωμένο κι από τις δύο κουλτούρες», μας είπε ο Παλαιστίνιος συγγραφέας Καρίμ Κατάν (Karim Kattan). Τον συναντήσαμε στο 4ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων.

Συνέντευξη στον Σόλωνα Παπ...

Ιούλιος στο «Σπίτι του Ελύτη-Μουσείο»: Συναυλίες και ποιητικά δρώμενα

Ιούλιος στο «Σπίτι του Ελύτη-Μουσείο»: Συναυλίες και ποιητικά δρώμενα

Η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη και άλλων μεγάλων δημιουργών θα ακουστεί μελοποιημένη στο «Σπίτι του Ελύτη-Μουσείο» τον Ιούλιο, σε δύο συναυλίες και ένα μουσικό δρώμενο.

Επιμέλεια: ...

Καλοκαίρι στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη της Άνδρου – Παρουσίαση του δοκιμίου του Γιάννη Μαμάη «Κολοφώνες» και άλλες εκδηλώσεις

Καλοκαίρι στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη της Άνδρου – Παρουσίαση του δοκιμίου του Γιάννη Μαμάη «Κολοφώνες» και άλλες εκδηλώσεις

Η Καΐρειος Βιβλιοθήκη της Άνδρου φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, και την παρουσίαση του δοκιμίου του Γιάννη Μαμάη «Κολοφώνες – Η μνήμη της τελευταίας σελίδας» (εκδ. Gutenberg).

Επιμέλεια: Book Press

Ως ίδρυμα που προάγει την ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Ανεξάρτητα από το αν καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο της ζωής ή ένας μέρος αυτής, οι βιογραφίες έχουν ως καταστατικό σκοπό να δείξουν όσα δεν φαίνονται, να αποκαλύψουν κίνητρα και να ερμηνεύσουν αποφάσεις. Έντεκα βιβλία από την πρόσφατη παραγωγή.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι βιογρα...

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Επιλογή πενήντα βιβλίων από την πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή, εστιάζοντας στην Ιστορία, ελληνική και διεθνή, στην πολιτική και τη φιλοσοφία, αλλά και σε βιβλία που αφορούν τον πολιτισμό, την κοινωνία, τη θρησκεία, την ψυχολογία, την επιστήμη. Πενήντα δοκίμια ή μελέτες που μπορούν να μας κάνουν καλύτερους και πιο ενημερωμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ