alt

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Λυμπουρή Επιβάτες Φορτηγών (εκδ. Πάπυρος).

Του Άριστου Τσιάρτα

Κανένα ταξίδι επιστροφής στον γενέθλιο τόπο, μετά από σαράντα χρόνια και έπειτα από έναν βίαιο εκτοπισμό, δεν είναι ακίνδυνο ή ανώδυνο. Αναπόφευκτα, με την επιστροφή στις απαρχές του κόσμου του, ανιχνεύει κανείς τα στοιχεία της βιωματικής του ταυτότητας και αναμετριέται με την ευθραυστότητα της μνήμης του.

Με γραφή που ξανοίγεται ταυτόχρονα στην αυτοβιογραφία και τη μυθοπλασία, ξεδιπλώνει σπαρακτικά στη συνείδηση, τη μνήμη και την αφήγησή του, τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων εξήντα χρόνων, που καθόρισαν δραματικά την πορεία του τόπου.

Με το αυτοαναφορικού χαρακτήρα μυθιστόρημα Επιβάτες Φορτηγών, ο Κώστας Λυμπουρής επιστρέφει μετά από τέσσερις δεκαετίες στο κατεχόμενο χωριό του, το Δίκωμο, στο πατρικό του σπίτι και στην αθωότητα της παιδικής ηλικίας. Με γραφή που ξανοίγεται ταυτόχρονα στην αυτοβιογραφία και τη μυθοπλασία, ξεδιπλώνει σπαρακτικά στη συνείδηση, τη μνήμη και την αφήγησή του, τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων εξήντα χρόνων, που καθόρισαν δραματικά την πορεία του τόπου. Με την απόσταση των χρόνων που μεσολάβησαν, «αδρανής μπροστά στο κατεχόμενο σπίτι του» και ακρωτηριασμένος απ’ όσα και όσους συνείχαν τον κόσμο του, τριγυρνά στους λαβύρινθους της μνήμης, παλεύει με τα φαντάσματα της Ιστορίας και τις απροσμέτρητες απώλειες που επήλθαν, βίαια και απότομα, στον κόσμο και τη συνείδησή του.

Χωρίς γλυκερά αναμασήματα αναμνήσεων, ο Λυμπουρής ανασύρει όψεις, γεγονότα και χαρακτήρες του παρελθόντος, που αποδίδονται λογοτεχνικά από δύο συγκλίνουσες και αδιάκοπα συνυπάρχουσες οπτικές γωνίες: του παιδιού, μετέπειτα στρατιώτη στον πόλεμο, και του ίδιου του αφηγητή σήμερα. Με παραστατική δεινότητα και εκφραστική αμφισημία, δημιουργεί μια ολοκληρωμένη αφηγηματική τοιχογραφία μιας κοινωνίας και μιας ασαφούς και ασταθούς εποχής. Ακουμπά σε κενά και ερωτήματα του παρελθόντος αλλά και στις πιο άβολες μνήμες και κακοφορμισμένες πληγές της σύγχρονης κυπριακής Ιστορίας. Ο συγγραφέας σμιλεύει με ακρίβεια τον χαρακτήρα ηρωικών μορφών, όπως αυτής του Κυριάκου Μάτση, που περιγράφεται ως «ένας ήρωας στα μέτρα του ανθρώπου, που αντιλαμβανόταν τον πατριωτισμό πρωτίστως ως αγάπη για τον τόπο –τη γη, τους ανθρώπους– και όχι ως μίσος προς τους εχθρούς». Κατ’ αντιδιαστολή, σκιαγραφεί εις βάθος αρνητικές λογοτεχνικές περσόνες με διαχρονική εμβέλεια, όπως για παράδειγμα έναν αχόρταγο και ιδιοτελή συγχωριανό, για τον οποίο γράφει «... ζητούν λες και τους το χρωστούμε, εκείνοι που πρόσφεραν λίγα ή και καθόλου. Ένας τέτοιος είναι και ο Παύλατσος».

Στον κόσμο του Λυμπουρή ο βίαιος εκτοπισμός από τη γη και τις ρίζες ενέχει τέτοιο παραλογισμό που καθιστά τους ανθρώπους ανήμπορους να πιστέψουν ή να παρακολουθήσουν τη ραγδαία επιτάχυνση της Ιστορίας. Έτσι, ο Ελληνοκύπριος παππούς του μεικτού χωριού Καζάφανι της Κερύνειας μένει πίσω, αρνείται να πάρει τον δρόμο της προσφυγιάς και ν’ αφήσει πίσω σπίτια και ζωντανά: «...δεν πρόκειται να πάω πουθενά. Εδώ θα μείνω, στο τόπο μου, στη γη μου, στο μποστάνι μου». Στο πρόσωπο του ήρωά του ο συγγραφέας προβάλλει επάλληλα στρώματα μιας μακραίωνης παράδοσης και βαθύτατης ταύτισης με τον τόπο, που δεν μπορεί να διαταράξει καμιά εξωγενής νομοτέλεια.

Η καθημερινότητα των ανθρώπων εμπλέκεται αξεδιάλυτα με την καυτή ύλη της Ιστορίας και της δυσοίωνης συλλογικής μοίρας. Με καθηλωτική αγωνία, ο συγγραφέας περιγράφει την επιστράτευση και τη σκληρότητα του πολέμου, παρατηρώντας στοχαστικά την πορεία των απλών ανθρώπων όταν άρχισε το κακό και μπήκαν σε κίνηση οι μηχανισμοί του μίσους και ο κύκλος του αίματος.

Στο πρώτο μέρος του μυθιστορήματος ο συγγραφέας χρησιμοποιεί γραφή που χαρακτηρίζεται από έντονο και πλούσιο βιωματικό φορτίο, χωρίς όμως να εμμένει σε μια συγκινησιακή θεώρηση της εποχής. Όμως, καθώς προχωρά η αφήγηση, η καθημερινότητα των ανθρώπων εμπλέκεται αξεδιάλυτα με την καυτή ύλη της Ιστορίας και της δυσοίωνης συλλογικής μοίρας. Με καθηλωτική αγωνία, ο συγγραφέας περιγράφει την επιστράτευση και τη σκληρότητα του πολέμου, παρατηρώντας στοχαστικά την πορεία των απλών ανθρώπων όταν άρχισε το κακό και μπήκαν σε κίνηση οι μηχανισμοί του μίσους και ο κύκλος του αίματος. Αμήχανοι και ανίσχυροι προσπαθούν να ισορροπήσουν δραματικά ανάμεσα σε μια υγιή φιλοπατρία και στο διχαστικό και ζοφερό περιβάλλον της εποχής. Ως παθητικοί επιβάτες φορτηγών, όπως δηλώνει με νοηματική ενάργεια ο τίτλος του βιβλίου, χωρίς όνομα και αριθμό και με άδηλο προορισμό, ρίχτηκαν στο καμίνι του πολέμου. Όσοι επέζησαν συνεχίζουν να απορούν: «Ξέρω ότι πιο πολύ μας πλήγωσε όλους η αίσθηση της προδοσίας. Και αυτά τα αναπάντητα γιατί…». Ισόβια δέσμιοι της ανυπέρβλητα τυραννικής συνθήκης του πολέμου κουβαλούν ανεπούλωτα τραύματα που ξυπνούν και θεριεύουν με το πλέον καθημερινό και ελάχιστο ερέθισμα: «Μόνο όσοι κουβαλούμε πάνω μας, στο σώμα ή στη ψυχή μας τις πληγές του πολέμου ξέρουμε τι σημαίνει...». Ή ακόμα το βάρος του αδικαίωτου: «Για αρκετά χρόνια ούτε γύρισε κανένας να μας δει. Μετά είπαν να μας δώσουν ένα επίδομα. Κάποια ψίχουλα δηλαδή».

Ωστόσο, τα τραύματα του πολέμου δεν σημαδεύουν μόνο όσους βίωσαν τα γεγονότα αλλά και τις επόμενες γενιές που, έχοντας επωμιστεί τις οδυνηρές μνήμες, τα «κληρονομούν» με πολλαπλούς τρόπους και σε μετασχηματισμένες μορφές. Η βασανιστική εμπειρία των προγόνων σημαδεύει τον ψυχισμό, τη συνοχή της ταυτότητας των απογόνων, τα κίνητρά τους για καθημερινή δράση ή αδράνεια.

Ο Λυμπουρής, με συγγραφική τόλμη και χαμηλότονη αλλά μεστή αφήγηση, δεν έγραψε ένα απλό ταξίδι επιστροφής στο κατεχόμενο χωριό του. Έγραψε ένα βαθιά πολιτικό βιβλίο που συνδέει το χθες με το σήμερα του τόπου μέσω μιας εξαιρετικής μυθοπλαστικής συνθήκης, μ’ έναν πλατύ και στερεωμένο στο σήμερα κριτικό στοχασμό. Δίνοντας βαθύτατη υπόσταση στους χαρακτήρες του και φωτίζοντας τα μύχια της ψυχής και της συνείδησής τους, καταγράφει, πέρα από τις ουλές σε συλλογικό επίπεδο, τη δραματική έκβαση ιστορικών για τον τόπο γεγονότων και το αποτύπωμά τους στην κάθε ξεχωριστή ανθρώπινη ύπαρξη.

* Ο ΑΡΙΣΤΟΣ ΤΣΙΑΡΤΑΣ είναι νομικός.

altΕπιβάτες Φορτηγών
Κώστας Λυμπουρής
Πάπυρος 2017
Σελ. 248, τιμή εκδότη €15,00
 
alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΥΜΠΟΥΡΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Στόγια «Όχι δεν χωριζόμαστε» (εκδ. Μελάνι). Κεντρική εικόνα: © Tegan Mierle (Unsplash).

Γράφει ο Νίκος Σαλτερής

Ο Γιώργος Στόγιας, γεννημένος στην Αθήνα (1973) σπούδασε στην Κρήτη και στη...

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ