alt

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Λυμπουρή Επιβάτες Φορτηγών (εκδ. Πάπυρος).

Του Άριστου Τσιάρτα

Κανένα ταξίδι επιστροφής στον γενέθλιο τόπο, μετά από σαράντα χρόνια και έπειτα από έναν βίαιο εκτοπισμό, δεν είναι ακίνδυνο ή ανώδυνο. Αναπόφευκτα, με την επιστροφή στις απαρχές του κόσμου του, ανιχνεύει κανείς τα στοιχεία της βιωματικής του ταυτότητας και αναμετριέται με την ευθραυστότητα της μνήμης του.

Με γραφή που ξανοίγεται ταυτόχρονα στην αυτοβιογραφία και τη μυθοπλασία, ξεδιπλώνει σπαρακτικά στη συνείδηση, τη μνήμη και την αφήγησή του, τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων εξήντα χρόνων, που καθόρισαν δραματικά την πορεία του τόπου.

Με το αυτοαναφορικού χαρακτήρα μυθιστόρημα Επιβάτες Φορτηγών, ο Κώστας Λυμπουρής επιστρέφει μετά από τέσσερις δεκαετίες στο κατεχόμενο χωριό του, το Δίκωμο, στο πατρικό του σπίτι και στην αθωότητα της παιδικής ηλικίας. Με γραφή που ξανοίγεται ταυτόχρονα στην αυτοβιογραφία και τη μυθοπλασία, ξεδιπλώνει σπαρακτικά στη συνείδηση, τη μνήμη και την αφήγησή του, τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων εξήντα χρόνων, που καθόρισαν δραματικά την πορεία του τόπου. Με την απόσταση των χρόνων που μεσολάβησαν, «αδρανής μπροστά στο κατεχόμενο σπίτι του» και ακρωτηριασμένος απ’ όσα και όσους συνείχαν τον κόσμο του, τριγυρνά στους λαβύρινθους της μνήμης, παλεύει με τα φαντάσματα της Ιστορίας και τις απροσμέτρητες απώλειες που επήλθαν, βίαια και απότομα, στον κόσμο και τη συνείδησή του.

Χωρίς γλυκερά αναμασήματα αναμνήσεων, ο Λυμπουρής ανασύρει όψεις, γεγονότα και χαρακτήρες του παρελθόντος, που αποδίδονται λογοτεχνικά από δύο συγκλίνουσες και αδιάκοπα συνυπάρχουσες οπτικές γωνίες: του παιδιού, μετέπειτα στρατιώτη στον πόλεμο, και του ίδιου του αφηγητή σήμερα. Με παραστατική δεινότητα και εκφραστική αμφισημία, δημιουργεί μια ολοκληρωμένη αφηγηματική τοιχογραφία μιας κοινωνίας και μιας ασαφούς και ασταθούς εποχής. Ακουμπά σε κενά και ερωτήματα του παρελθόντος αλλά και στις πιο άβολες μνήμες και κακοφορμισμένες πληγές της σύγχρονης κυπριακής Ιστορίας. Ο συγγραφέας σμιλεύει με ακρίβεια τον χαρακτήρα ηρωικών μορφών, όπως αυτής του Κυριάκου Μάτση, που περιγράφεται ως «ένας ήρωας στα μέτρα του ανθρώπου, που αντιλαμβανόταν τον πατριωτισμό πρωτίστως ως αγάπη για τον τόπο –τη γη, τους ανθρώπους– και όχι ως μίσος προς τους εχθρούς». Κατ’ αντιδιαστολή, σκιαγραφεί εις βάθος αρνητικές λογοτεχνικές περσόνες με διαχρονική εμβέλεια, όπως για παράδειγμα έναν αχόρταγο και ιδιοτελή συγχωριανό, για τον οποίο γράφει «... ζητούν λες και τους το χρωστούμε, εκείνοι που πρόσφεραν λίγα ή και καθόλου. Ένας τέτοιος είναι και ο Παύλατσος».

Στον κόσμο του Λυμπουρή ο βίαιος εκτοπισμός από τη γη και τις ρίζες ενέχει τέτοιο παραλογισμό που καθιστά τους ανθρώπους ανήμπορους να πιστέψουν ή να παρακολουθήσουν τη ραγδαία επιτάχυνση της Ιστορίας. Έτσι, ο Ελληνοκύπριος παππούς του μεικτού χωριού Καζάφανι της Κερύνειας μένει πίσω, αρνείται να πάρει τον δρόμο της προσφυγιάς και ν’ αφήσει πίσω σπίτια και ζωντανά: «...δεν πρόκειται να πάω πουθενά. Εδώ θα μείνω, στο τόπο μου, στη γη μου, στο μποστάνι μου». Στο πρόσωπο του ήρωά του ο συγγραφέας προβάλλει επάλληλα στρώματα μιας μακραίωνης παράδοσης και βαθύτατης ταύτισης με τον τόπο, που δεν μπορεί να διαταράξει καμιά εξωγενής νομοτέλεια.

Η καθημερινότητα των ανθρώπων εμπλέκεται αξεδιάλυτα με την καυτή ύλη της Ιστορίας και της δυσοίωνης συλλογικής μοίρας. Με καθηλωτική αγωνία, ο συγγραφέας περιγράφει την επιστράτευση και τη σκληρότητα του πολέμου, παρατηρώντας στοχαστικά την πορεία των απλών ανθρώπων όταν άρχισε το κακό και μπήκαν σε κίνηση οι μηχανισμοί του μίσους και ο κύκλος του αίματος.

Στο πρώτο μέρος του μυθιστορήματος ο συγγραφέας χρησιμοποιεί γραφή που χαρακτηρίζεται από έντονο και πλούσιο βιωματικό φορτίο, χωρίς όμως να εμμένει σε μια συγκινησιακή θεώρηση της εποχής. Όμως, καθώς προχωρά η αφήγηση, η καθημερινότητα των ανθρώπων εμπλέκεται αξεδιάλυτα με την καυτή ύλη της Ιστορίας και της δυσοίωνης συλλογικής μοίρας. Με καθηλωτική αγωνία, ο συγγραφέας περιγράφει την επιστράτευση και τη σκληρότητα του πολέμου, παρατηρώντας στοχαστικά την πορεία των απλών ανθρώπων όταν άρχισε το κακό και μπήκαν σε κίνηση οι μηχανισμοί του μίσους και ο κύκλος του αίματος. Αμήχανοι και ανίσχυροι προσπαθούν να ισορροπήσουν δραματικά ανάμεσα σε μια υγιή φιλοπατρία και στο διχαστικό και ζοφερό περιβάλλον της εποχής. Ως παθητικοί επιβάτες φορτηγών, όπως δηλώνει με νοηματική ενάργεια ο τίτλος του βιβλίου, χωρίς όνομα και αριθμό και με άδηλο προορισμό, ρίχτηκαν στο καμίνι του πολέμου. Όσοι επέζησαν συνεχίζουν να απορούν: «Ξέρω ότι πιο πολύ μας πλήγωσε όλους η αίσθηση της προδοσίας. Και αυτά τα αναπάντητα γιατί…». Ισόβια δέσμιοι της ανυπέρβλητα τυραννικής συνθήκης του πολέμου κουβαλούν ανεπούλωτα τραύματα που ξυπνούν και θεριεύουν με το πλέον καθημερινό και ελάχιστο ερέθισμα: «Μόνο όσοι κουβαλούμε πάνω μας, στο σώμα ή στη ψυχή μας τις πληγές του πολέμου ξέρουμε τι σημαίνει...». Ή ακόμα το βάρος του αδικαίωτου: «Για αρκετά χρόνια ούτε γύρισε κανένας να μας δει. Μετά είπαν να μας δώσουν ένα επίδομα. Κάποια ψίχουλα δηλαδή».

Ωστόσο, τα τραύματα του πολέμου δεν σημαδεύουν μόνο όσους βίωσαν τα γεγονότα αλλά και τις επόμενες γενιές που, έχοντας επωμιστεί τις οδυνηρές μνήμες, τα «κληρονομούν» με πολλαπλούς τρόπους και σε μετασχηματισμένες μορφές. Η βασανιστική εμπειρία των προγόνων σημαδεύει τον ψυχισμό, τη συνοχή της ταυτότητας των απογόνων, τα κίνητρά τους για καθημερινή δράση ή αδράνεια.

Ο Λυμπουρής, με συγγραφική τόλμη και χαμηλότονη αλλά μεστή αφήγηση, δεν έγραψε ένα απλό ταξίδι επιστροφής στο κατεχόμενο χωριό του. Έγραψε ένα βαθιά πολιτικό βιβλίο που συνδέει το χθες με το σήμερα του τόπου μέσω μιας εξαιρετικής μυθοπλαστικής συνθήκης, μ’ έναν πλατύ και στερεωμένο στο σήμερα κριτικό στοχασμό. Δίνοντας βαθύτατη υπόσταση στους χαρακτήρες του και φωτίζοντας τα μύχια της ψυχής και της συνείδησής τους, καταγράφει, πέρα από τις ουλές σε συλλογικό επίπεδο, τη δραματική έκβαση ιστορικών για τον τόπο γεγονότων και το αποτύπωμά τους στην κάθε ξεχωριστή ανθρώπινη ύπαρξη.

* Ο ΑΡΙΣΤΟΣ ΤΣΙΑΡΤΑΣ είναι νομικός.

altΕπιβάτες Φορτηγών
Κώστας Λυμπουρής
Πάπυρος 2017
Σελ. 248, τιμή εκδότη €15,00
 
alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΥΜΠΟΥΡΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

Για το μυθιστόρημα της Χλόης Κουτσουμπέλη «Ιερεμιάδα» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Blindness» που στηρίζεται στο μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου «Περί τυφλότητας». 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

...
«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Οι πρωτοπόροι των σημαντικών επιχειρήσεων του κόσμου, οι τρόποι να διαπραγματευόμαστε με αποτέλεσμα και πώς θα βρούμε αυτό που ψάχνουμε στον εργασιακό τομέα. Πέντε βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και μπορούν να μας κινητοποιήσουν. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ