alt

Για το μυθιστόρημα της Τέσυς Μπάιλα Άγριες θάλασσες (εκδ. Ψυχογιός).

Της Έφης Ριζά

Άραγε η Ιστορία εμπνέει τη Λογοτεχνία ή η Τέχνη του Λόγου είναι αυτή που τελικά γεννά πραγματικά την Ιστορία, μια και αρκετές φορές την ανασύρει από την αφάνεια, τη διασώζει από τη λήθη, εγκαθιστώντας τη στο κέντρο της ζωής, στη μήτρα της κοινωνικής πραγματικότητας; Αυτής της πραγματικότητας που με τη σειρά της θα μπολιάσει τα ανθρώπινα ήθη και θα δημιουργήσει καινούριες κοσμογονικές εκδηλώσεις, όσες θα αποτελέσουν την «Ιστορία» του μέλλοντος.

Γιατί τι άλλο είναι η Ιστορία παρά τα γεγονότα εκείνα που αλλάζουν τη ροή του κόσμου και επηρεάζουν καθοριστικά τη ζωή των ανθρώπων; Τα γεγονότα όμως αυτά θα παρέμεναν άγνωστα αν η πένα των ανθρώπων δεν τα έφερνε στην επιφάνεια. Κι όπως αποδεικνύουν οι όροι της ζωής, τελικά αυτό δεν είναι μόνο προνόμιο και έργο των επιστημόνων ιστορικών αλλά φαίνεται πια ολοκάθαρα πως είναι κλήρος ευρύτερα των ανθρώπων του πνεύματος.

Η λογοτεχνία έλκεται από τις «ιστορίες», γοητεύεται από την ίδια τη ζωή που πλέκει τον δικό της μυθιστορηματικό ιστό με περισσή δεξιοτεχνία.

Ενδεχομένως κάτι τέτοιο να είχε υπόψη της η Τέσυ Μπάιλα όταν αποφάσισε να αποδώσει μυθιστορηματικά τη ζωή και κυρίως τη δράση του Μιλτιάδη Χούμα στο τελευταίο της βιβλίο με τίτλο Άγριες θάλασσες. Μπορεί όμως και τίποτα από αυτά, γιατί η λογοτεχνική αφήγηση δεν είναι πάντα μια ενσυνείδητη επιλογή, στοχευμένη, μια δράση που υπηρετεί πειθαρχημένα και συστηματικά έναν συγκεκριμένο σκοπό. Η λογοτεχνία έλκεται από τις «ιστορίες», γοητεύεται από την ίδια τη ζωή που πλέκει τον δικό της μυθιστορηματικό ιστό με περισσή δεξιοτεχνία. Και τότε ο λογοτέχνης καλείται να αναπλάσει την πραγματική ζωή, όχι να την αντιγράψει ούτε να την καταγράψει, αλλά να την αναμορφώσει, να σχηματοποιήσει το μυθιστορηματικό του πλαίσιο, έτσι που να θυμίζει τη ζωή, αλλά να αποκτά ταυτόχρονα τη δική του οντότητα, να διεκδικεί την αυτοδυναμία του, ώστε να είναι αλλά και να μην είναι η πραγματική ζωή.

Έκανε λοιπόν την έρευνά της η συγγραφέας, αναζήτησε τους απογόνους του βασικού πρωταγωνιστή της, μίλησε με κομβικά πρόσωπα, έψαξε σε αποθήκες, παραχώθηκε σε μπαούλα, έδειξε τον απαιτούμενο σεβασμό στα τεκμήρια, αλλά έφτιαξε τη δική της υπόθεση, δημιούργησε τη δική της λογοτεχνική ιστορία. Αυτή που έλκεται από τα στιγμιότυπα της μυθιστορηματικής αφήγησης, που παράγει «σκηνές» εφάμιλλες της κινηματογραφικής απεικόνισης του κόσμου.

Χωροχρονικά το βιβλίο κινείται σε ένα γνώριμο πλαίσιο για τα ελληνικά λογοτεχνικά δεδομένα. Η περίοδος της Κατοχής, η αντίσταση στους κατακτητές, ο ηρωισμός της μικρής χώρας, της μιας «χούφτας ανθρώπων» απέναντι στον γίγαντα εισβολέα είναι από τα δημοφιλή και αγαπημένα θέματα της συγγραφής. Εκείνο που δεν είναι πρωτογενώς γνωστό είναι αυτός ο ιδιαίτερος τρόπος διάσωσης των πατριωτών με τα μικρά, τα αδιόρατα πλοιάρια που πορεύονταν ριψοκίνδυνα προς την ελευθερία. Το παιχνίδι στο βιβλίο δεν παίζεται στα αστικά κέντρα, δεν ορίζεται από Οργανώσεις, δεν κινείται υπό αυστηρή ιδεολογική καθοδήγηση. Ο Μιλτιάδης συγκρούεται με τον κατακτητή γιατί πέραν όλων των υπόλοιπων νιώθει, σε προσωπικό επίπεδο, ότι θίγεται η τιμή και η αξιοπρέπειά του. Συγκρούεται και τραβάει τον μοναχικό δρόμο προς την ελευθερία, μόνο που τελικά αντιλαμβάνεται ότι έχει –και μάλιστα πολλούς– τολμηρούς και ηρωικούς συνοδοιπόρους.

Ήρωας γίνεσαι χωρίς να το καταλάβεις, για να επιβιώσεις, για να διασώσεις την ψυχή σου από τον διασυρμό και τότε η λογοτεχνία έρχεται πίσω από τις επιλογές σου και τις παρακολουθεί.

Στο κλασικό ερώτημα αν η λογοτεχνία παράγει ηθική –και μάλιστα η σύγχρονη λογοτεχνία– με αφορμή τις ηρωικές επιλογές της πρωταγωνιστικής ομάδας του βιβλίου, η απάντηση είναι μάλλον απλή: ο ηρωισμός, ως υπέρβαση των ορίων, είναι νόμος της ζωής και προκύπτει αναπόφευκτα μέσα από τις αναπόδραστες δυσμενείς συνθήκες. Ήρωας γίνεσαι χωρίς να το καταλάβεις, για να επιβιώσεις, για να διασώσεις την ψυχή σου από τον διασυρμό και τότε η λογοτεχνία έρχεται πίσω από τις επιλογές σου και τις παρακολουθεί. Από την άποψη αυτή ηθικοποιεί εκείνον τον αναγνώστη «τον έτοιμο από καιρό», σιωπηλά, αθόρυβα, χωρίς να του κουνάει επιδεικτικά το δάκτυλο, χωρίς να τον απειλεί με τιμωρία. Σημαντική η σκηνή της αγωνιώδους αναζήτησης καταφυγίου από τους μαχητές και τους συνοδοιπόρους τους στο αγώνα προς την ελευθερία, με βασικό πρόσωπο τον μυστηριώδη –για τα δεδομένα του Μιλτιάδη– «Πάρις» που αγωνίζεται σε μια ξένη χώρα ενάντια στον επεκτατισμό των αναθρεμμένων με τα πρότυπα της φασιστικής επιβολής.

Παρά τα μηνύματα ηρωισμού και την κίνηση σε ιδεατό πλαίσιο ζωής, το βιβλίο σέβεται την εποχή, τη διαμορφωμένη κοινωνική ηθική, τα αξιακά δεδομένα των προσώπων. Κομβικής σημασίας η σκηνή που ο Μιλτιάδης ζητά την «Ελένη του» από τον πατέρα της και η ψυχολογική προετοιμασία του να δεχθεί την οποιαδήποτε απόφασή του, ακόμα κι αν ερχόταν σε αντίθεση με τις πλέον μύχιες επιθυμίες του.

Η επιλογή της τριτοπρόσωπης αφήγησης και η εναλλαγή της με τα διαλογικά μέρη προσφέρει στο έργο την περιπόθητη ισορροπία ανάμεσα στην οικειότητα –που έτσι κι αλλιώς την αντανακλούν και τα γήινα πρόσωπα του έργου– και την απόσταση ασφαλείας που απαιτείται να υπάρχει, για να καταφέρει να αποδώσει πειστικά την ιστορικοκοινωνική πραγματικότητα της εποχής.

* Η ΕΦΗ ΡΙΖΑ είναι αρχισυντάκτρια του περιοδικού Κλεψύδρα.

altΆγριες θάλασσες
Τέσυ Μπάιλα
Ψυχογιός 2016
Σελ. 472, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΤΕΣΥΣ ΜΠΑΪΛΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

Η πορεία, μοτίβο στο πεδίο του Εμφυλίου

Η πορεία, μοτίβο στο πεδίο του Εμφυλίου

«Όλοι όσοι χρησιμοποίησαν το μοτίβο της πορείας κατέθεσαν άμεσα ή έμμεσα κι ένα λιθαράκι αναστοχασμού στο αφήγημα του σωστού και δίκαιου αγώνα, υιοθετώντας νέα βλέμματα κι υποδεικνύοντας αναθεωρητικά πρίσματα στην παλαιότερη κομματική ορθότητα»: σκέψεις με αφορμή το μοτίβο της «πορείας» όπως αποτυπώνεται σε γεγ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ