galanaki

Θεμέλιοι μύθοι 

Του Κώστα Κατσουλάρη

Σταθερή συνιστώσα στο πεζογραφικό έργο της Ρέας Γαλανάκη, ήδη από τον πρώτο της

μυθιστόρημα, τον «Βίο του Ισμαήλ Φερέκ Πασά», είναι η άντληση υλικού, ιστορικού και μυθοπλαστικού, από το μυθικό φορτίο της ελληνικής λαϊκής παράδοσης, συχνά από την ίδια τη γενέτειρά της, την Κρήτη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, για την πραγμάτωση των βιβλίου της, απαιτείται αρχειακή έρευνα, συχνά σε πρωτότυπο υλικό, συνδυάζοντας τη μυθοπλασία με την αποκάλυψη.

Το καινούργιο της μυθιστόρημα, όπως εξηγεί η συγγραφέας αναλυτικά στο τέλος του βιβλίου, βασίστηκε σε φιλολογικές ανακαλύψεις αναφορικά με τη οικειοποίηση του μύθου του Ιούδα, σε συνδυασμό με στοιχεία του μύθου του Οιδίποδα, στην κρητική λαϊκή παράδοση. Η σύμπτυξη δύο ισχυρότατων μορφών, από την αρχαιοελληνική γραμματεία, από τη μία, και την ιουδαιοχριστιανική παράδοση, από την άλλη, σε μια ενιαία μορφή, στο πλαίσιο της δημώδους παράδοσης, αποτελεί από μόνη της σημαντικό εύρημα και ισχυρό μυθοπλαστικό «χαρτί». Η ενεργοποίησή τους στη «διακεκαυμένη ζώνη» της ορεινής Κρήτης, δίνει το υπόβαθρο σε ένα μυθιστόρημα υψηλής έντασης, στο οποίο το ιδιωτικό δράμα συναντά το συλλογικό με τον πλέον αβίαστο τρόπο.

galanaki_exof

Η αφήγηση χωρίζεται σε δύο μεγάλα τμήματα: Από τη μία είναι το μυθικό παρελθόν, η εξιστόρηση της γέννησης και της μοίρας του μικρού Ιούδα, μέχρι και την τραγική κατάληξη της οικογένειάς του∙ από την άλλη, η έλευση στο ορεινό κρητικό χωριό μιας εβραιοπούλας δασκάλας, η οποία καταφτάνει στο χωριό για να καταλάβει τη θέση του δεύτερου εκπαιδευτικού - αλλά και για βαθύτερους λόγους που έχουν να κάνουν με υπόγεια ρεύματα της οικογενειακής της ιστορίας. Οι δύο αφηγήσεις εναλλάσσονται σταθερά, καθόσον το παρελθόν και το παρόν έρχονται σε όλο και μεγαλύτερη ώσμωση: Η τραγωδία, με την αρχαιοελληνική έννοια, καθορίζει το αφηγηματικό πλαίσιο της πρώτης, ενώ τα παλαιά και σημερινά ήθη της Κρήτης δίνουν τον τόνο στη δεύτερη.

 

Ένας κακός δάσκαλος, μπλεγμένος με ναρκωτικά και άνομες πολιτικές σκοπιμότητες, ρατσιστής και βίαιος, είναι ο «κακός λύκος» της ιστορίας, και δεν είναι τυχαίο ότι ως τέτοιο τον βιώνει η Μάρθα, όταν μέσα στον ύπνο της εκείνος θα αποπειραθεί να τη βιάσει. Από την άλλη, η καλή της νεράιδα, μια μορφή ιδανικής μητέρας, αποκαλύπτεται πως είναι η γριά Αγγελικώ, η σπιτονοικοκυρά τόσο της Μάρθας όσο και του κακού δασκάλου, πρόσωπο κλειδί στην εξέλιξη της ιστορίας. Τέλος, ο Πέτρος, ο καλλιεργημένος βοσκός, με τον οποίο η Μάρθα αναπτύσσει ερωτική σχέση, εκφράζει κι αυτός μια άλλη πλευρά της κρητικής "πανίδας", τον άντρα που παραμένει αγέρωχος και αξιοπρεπής, χωρίς να υιοθετεί τα καινοφανή «ανδροπρεπή» ήθη των συγχωριανών του. Τόσο ο Πέτρος, όσο και άλλα πρόσωπα, τοποθετημένα σε διαφορετικό αφηγηματικό πλαίσιο ίσως φάνταζαν κάπως σχηματικά, αλλά στο συγκεκριμένο περιβάλλον, όπου το μυθικό φορτίο και οι αρχετυπικές μορφές παίζουν βαρύνοντα ρόλο, μοιάζουν σωστά στη θέση τους.

Το εναρκτήριο όνειρο, όταν αποκαλύπτεται στη μητέρα του Ιούδα η τραγική της μοίρα, είναι από τις πιο δυνατές εισαγωγές της πρόσφατης λογοτεχνίας. Ομοίως, οι σκηνές, σε πλάγια γράμματα, στις οποίες η Μάρθα απευθύνεται στην νεκρή μάνα της, ισορροπούν θαυμάσια ανάμεσα στον ποιητικό λυρισμό και στην αφηγηματική αποτελεσματικότητα. Γενικότερα, ο «Ιούδας» είναι γραμμένος σε ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες, με λόγο πυκνό και σμιλευμένο, που αναγκάζει συχνά τον αναγνώστη να σταθεί στις φράσεις, στις παραγράφους, ακόμη και να επιστρέψει σε προηγούμενες σελίδες. Συνολικά, ένα φιλόδοξο έργο που πετυχαίνει υψηλούς στόχους, χωρίς υποχωρήσεις στα εκφραστικά του μέσα, και το οποίο διαπραγματεύεται επίκαιρα θέματα -πχ. ο ρατσισμός, ο φόβος του "άλλου"- με τη χρήση παλιών και στέρεων υλικών.

Κώστας Κατσουλάρης

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Αλλοτεκοίτη» του Νίκου Ξένιου (κριτική)

«Αλλοτεκοίτη» του Νίκου Ξένιου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Ξένιου «Αλλοτεκοίτη – Εκεί που χάθηκε η βλάστηση» (εκδ. Κριτική). Κεντρική εικόνα: Η Μόνικα Βίτι στην «Κόκκινη έρημο» του Μικελάντζελο Αντονιόνι.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

«Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές / Είναι...

«Μια Μαρίνα Τζάφου» του Σωτήρη Δημητρίου (κριτική) – Mάρτυρες της ανθρώπινης κωμωδίας

«Μια Μαρίνα Τζάφου» του Σωτήρη Δημητρίου (κριτική) – Mάρτυρες της ανθρώπινης κωμωδίας

Για τη συλλογή διηγημάτων του Σωτήρη Δημητρίου «Μια Μαρίνα Τζάφου» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Προξενιό της Άννας». 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο Σωτήρης Δημητρίου στη με...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...
«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ντόνα Ταρτ [Donna Tartt] «Η καρδερίνα» (νέα μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στον επάνω όροφο έκανε παγωνιά, καθώς τα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...
Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις ποιητικές συλλογές που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός και με τις οποίες τρεις νέοι ποιητές κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση.

Επιμέλεια: Book Press

Στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ