galanaki

Θεμέλιοι μύθοι 

Του Κώστα Κατσουλάρη

Σταθερή συνιστώσα στο πεζογραφικό έργο της Ρέας Γαλανάκη, ήδη από τον πρώτο της

μυθιστόρημα, τον «Βίο του Ισμαήλ Φερέκ Πασά», είναι η άντληση υλικού, ιστορικού και μυθοπλαστικού, από το μυθικό φορτίο της ελληνικής λαϊκής παράδοσης, συχνά από την ίδια τη γενέτειρά της, την Κρήτη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, για την πραγμάτωση των βιβλίου της, απαιτείται αρχειακή έρευνα, συχνά σε πρωτότυπο υλικό, συνδυάζοντας τη μυθοπλασία με την αποκάλυψη.

Το καινούργιο της μυθιστόρημα, όπως εξηγεί η συγγραφέας αναλυτικά στο τέλος του βιβλίου, βασίστηκε σε φιλολογικές ανακαλύψεις αναφορικά με τη οικειοποίηση του μύθου του Ιούδα, σε συνδυασμό με στοιχεία του μύθου του Οιδίποδα, στην κρητική λαϊκή παράδοση. Η σύμπτυξη δύο ισχυρότατων μορφών, από την αρχαιοελληνική γραμματεία, από τη μία, και την ιουδαιοχριστιανική παράδοση, από την άλλη, σε μια ενιαία μορφή, στο πλαίσιο της δημώδους παράδοσης, αποτελεί από μόνη της σημαντικό εύρημα και ισχυρό μυθοπλαστικό «χαρτί». Η ενεργοποίησή τους στη «διακεκαυμένη ζώνη» της ορεινής Κρήτης, δίνει το υπόβαθρο σε ένα μυθιστόρημα υψηλής έντασης, στο οποίο το ιδιωτικό δράμα συναντά το συλλογικό με τον πλέον αβίαστο τρόπο.

galanaki_exof

Η αφήγηση χωρίζεται σε δύο μεγάλα τμήματα: Από τη μία είναι το μυθικό παρελθόν, η εξιστόρηση της γέννησης και της μοίρας του μικρού Ιούδα, μέχρι και την τραγική κατάληξη της οικογένειάς του∙ από την άλλη, η έλευση στο ορεινό κρητικό χωριό μιας εβραιοπούλας δασκάλας, η οποία καταφτάνει στο χωριό για να καταλάβει τη θέση του δεύτερου εκπαιδευτικού - αλλά και για βαθύτερους λόγους που έχουν να κάνουν με υπόγεια ρεύματα της οικογενειακής της ιστορίας. Οι δύο αφηγήσεις εναλλάσσονται σταθερά, καθόσον το παρελθόν και το παρόν έρχονται σε όλο και μεγαλύτερη ώσμωση: Η τραγωδία, με την αρχαιοελληνική έννοια, καθορίζει το αφηγηματικό πλαίσιο της πρώτης, ενώ τα παλαιά και σημερινά ήθη της Κρήτης δίνουν τον τόνο στη δεύτερη.

 

Ένας κακός δάσκαλος, μπλεγμένος με ναρκωτικά και άνομες πολιτικές σκοπιμότητες, ρατσιστής και βίαιος, είναι ο «κακός λύκος» της ιστορίας, και δεν είναι τυχαίο ότι ως τέτοιο τον βιώνει η Μάρθα, όταν μέσα στον ύπνο της εκείνος θα αποπειραθεί να τη βιάσει. Από την άλλη, η καλή της νεράιδα, μια μορφή ιδανικής μητέρας, αποκαλύπτεται πως είναι η γριά Αγγελικώ, η σπιτονοικοκυρά τόσο της Μάρθας όσο και του κακού δασκάλου, πρόσωπο κλειδί στην εξέλιξη της ιστορίας. Τέλος, ο Πέτρος, ο καλλιεργημένος βοσκός, με τον οποίο η Μάρθα αναπτύσσει ερωτική σχέση, εκφράζει κι αυτός μια άλλη πλευρά της κρητικής "πανίδας", τον άντρα που παραμένει αγέρωχος και αξιοπρεπής, χωρίς να υιοθετεί τα καινοφανή «ανδροπρεπή» ήθη των συγχωριανών του. Τόσο ο Πέτρος, όσο και άλλα πρόσωπα, τοποθετημένα σε διαφορετικό αφηγηματικό πλαίσιο ίσως φάνταζαν κάπως σχηματικά, αλλά στο συγκεκριμένο περιβάλλον, όπου το μυθικό φορτίο και οι αρχετυπικές μορφές παίζουν βαρύνοντα ρόλο, μοιάζουν σωστά στη θέση τους.

Το εναρκτήριο όνειρο, όταν αποκαλύπτεται στη μητέρα του Ιούδα η τραγική της μοίρα, είναι από τις πιο δυνατές εισαγωγές της πρόσφατης λογοτεχνίας. Ομοίως, οι σκηνές, σε πλάγια γράμματα, στις οποίες η Μάρθα απευθύνεται στην νεκρή μάνα της, ισορροπούν θαυμάσια ανάμεσα στον ποιητικό λυρισμό και στην αφηγηματική αποτελεσματικότητα. Γενικότερα, ο «Ιούδας» είναι γραμμένος σε ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες, με λόγο πυκνό και σμιλευμένο, που αναγκάζει συχνά τον αναγνώστη να σταθεί στις φράσεις, στις παραγράφους, ακόμη και να επιστρέψει σε προηγούμενες σελίδες. Συνολικά, ένα φιλόδοξο έργο που πετυχαίνει υψηλούς στόχους, χωρίς υποχωρήσεις στα εκφραστικά του μέσα, και το οποίο διαπραγματεύεται επίκαιρα θέματα -πχ. ο ρατσισμός, ο φόβος του "άλλου"- με τη χρήση παλιών και στέρεων υλικών.

Κώστας Κατσουλάρης

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ