aphroditi kentriki700

Για το μυθιστόρημα της Nένας Κοκκινάκη Η χελώνα της Αφροδίτης (εκδ. Γαβριηλίδης).

Του Γιώργου Βέη

Τον προδότη σπάνια τον εμπιστεύονται, η αλήθεια είναι όμως πως τον χρειάζονται. 
(από το βιβλίο, σελ. 239)

Η χελώνα εμφανίζεται στη σελίδα ογδόντα. Δεν αργεί και τόσο, αν σκεφτεί κανείς τους ρυθμούς με τους οποίους εκ φύσεως κινείται. Συνιστά το πρόσχημα της αφήγησης. Δεν συμβολίζει το σύμπαν, όπως θα ήθελαν οι Kινέζοι ποιητές και οι μύστες του φενγκ σούι, αλλά τη σχεδόν περίκλειστη οικογενειακή εστία, όπου η γυναίκα, το σκεύος του έρωτα, αναβαθμίζεται σε πιστή σύζυγο και πρότυπο μητέρας. Άμοιρη ειδικότερης παιδείας, εγκλωβισμένη κατά κανόνα στον γυναικωνίτη, επειδή το κοινωνικό κατεστημένο έτσι προβλέπει και απαιτεί, η μητέρα, η προσωποποίηση αυτή της Αρετής, αποτελεί τον απαραίτητο αντίποδα της πεφωτισμένης αυλητρίδας και της αδρά αμειβόμενης εταίρας. Η δημοκρατία στον έρωτα άλλωστε έχει ήδη καθιερώσει θεσμικά το δικαίωμα στην οριακή απόλαυση, τον οργασμό. Ο έρωτας, όπως διερμηνεύει η ευφυέστατη Διοτίμα στο Συμπόσιο του (θείου) Πλάτωνα, «δαιμονικόν ευρίσκεται μεταξύ θεού και θνητού». Κι αυτό το εννοούν οι Αθηναίοι σε βάθος. Ίσως να είναι το μοναδικό θέμα, για το οποίο δεν σημειώνεται, στο πέρασμα του χρόνου, η παραμικρή διαφωνία. Γι' αυτό κι ο σεβασμός τους στον έρωτα είναι κατ΄ουσίαν η εμπέδωση της απόλυτης ανοχής του Ορμέμφυτου.

Ερωμένες, προδομένες σύζυγοι, εραστές αγοριών, χαρισματικές εταίρες που εμπνέουν καλλιτέχνες, αρχετυπικές ιερόδουλες, εχέφρονες πολιτικοί, επιτήδειοι ρήτορες, μοιραίοι δημαγωγοί, ενοχικοί, ηττοπαθείς πολίτες, ανισόρροποι γηγενείς, διεφθαρμένοι ως το μυελό των οστών μαθητές φιλοσόφων, αγνοί πατριώτες, υπερασπιστές του δημοκρατικού πολιτεύματος, βασιλείς της Περσίας, στρατιωτικοί ηγέτες, σύμμαχοι και φανατικοί εχθροί της Αθήνας, δούλες και δούλοι παρελαύνουν στις σελίδες με πειστικό κατά περίπτωση ύφος.

Η Αφροδίτη, η οποία στην Ουράνια εκδοχή της ξεκουράζει το αριστερό της πόδι πάνω στο κέλυφος της χελώνας, συμμετέχει στα δρώμενα μαζί με τη δίδυμη Πάνδημη, την άλλη δηλαδή θεϊκή απόκλισή της, την περιβόητη κι άλλο τόσο δημοφιλή. Η εξιστόρηση θα επικεντρωθεί τόσο στην ανάδειξη των αιτίων και των αιτιατών του Πελοποννησιακού πολέμου, όσο και στην προβολή των επιτευγμάτων του γλύπτη Φειδία. Οι δύο αυτοί διηγητικοί άξονες, καθώς τέμνονται, προάγουν εκ του ασφαλούς το αναγνωστικό ενδιαφέρον. Ερωμένες, προδομένες σύζυγοι, εραστές αγοριών, χαρισματικές εταίρες που εμπνέουν καλλιτέχνες, αρχετυπικές ιερόδουλες, εχέφρονες πολιτικοί, επιτήδειοι ρήτορες, μοιραίοι δημαγωγοί, ενοχικοί, ηττοπαθείς πολίτες, ανισόρροποι γηγενείς, διεφθαρμένοι ως το μυελό των οστών μαθητές φιλοσόφων, αγνοί πατριώτες, υπερασπιστές του δημοκρατικού πολιτεύματος, βασιλείς της Περσίας, στρατιωτικοί ηγέτες, σύμμαχοι και φανατικοί εχθροί της Αθήνας, δούλες και δούλοι παρελαύνουν στις σελίδες με πειστικό κατά περίπτωση ύφος. Ο Ολύμπιος Περικλής και ο ερωτομανέστατος, μάλλον σχιζοφρενής, Αλκιβιάδης συνιστούν τους δύο σημαίνοντες, διακριτούς πόλους, μεταξύ των οποίων αιωρείται το κειμενικό εκκρεμές.

Όταν ο Φειδίας κατηγορείται ανενδοίαστα για υπεξαίρεση χρυσού από τον όγκο που του δόθηκε για την κατασκευή του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς Προμάχου, κατά βάση καταγγέλλεται η Τέχνη από την ενυπάρχουσα Αθλιότητα του ήθους. Ο περιαιρετός όμως χρυσός, δηλαδή αυτός που μπορεί εκ των υστέρων, για διάφορους λόγους, να αφαιρεθεί, χωρίς να καταστραφεί το γλυπτό έργο, σώζει τον κατηγορούμενο. Η μνησικακία όμως των αδικοφρονούντων συμπολιτών-τεράτων της Αγοράς θα τον οδηγήσουν στη φυλακή επί ασεβεία. Φυγαδεύεται στη συνέχεια στην Ήλιδα, όπου θα ζήσει ως τα τέλη βίου του. Σύντροφός του η Μυρτάλη, διεξοδική εταίρα από την Πριήνη. Τη συνάντησε στο σπίτι της Ασπασίας και του Περικλή. Ο μέγιστος των γλυπτών, μένοντας απερίσπαστος, θα δικαιώσει άλλη μια φορά τους θεούς, οι οποίοι του εμπιστεύτηκαν τέτοιο χάρισμα: η γραφή αποδίδει με ενάργεια και σχολαστική συνέπεια όλες τις διαδρομές του διωκόμενου καλλιτέχνη, χωρίς να ενδίδει στους πειρασμούς του συναισθηματισμού. Η νηφάλια εξιστόρηση έχει άλλωστε εγκαίρως ακυρώσει κάθε υποτροπή του έργου σε εκδοχή μελοδράματος.

alt
Η Νένα Κοκκινάκη
 

Η συγγραφέας γνωρίζει και λόγω της επαγγελματικής της ιδιότητας σε βάθος τις ιστορικές πηγές. Εξοικειωμένη ιδιαιτέρως με τα όσα αφορούν στις τραγικές επιπτώσεις που είχε η πολυετής, αιματηρή σύγκρουση της Σπάρτης με την Αθήνα, είναι επόμενο να προσδίδει στη γραφή της συχνά πυκνά και δραματικούς τόνους. Συγκρατώ ότι η τεκμηριωμένη εκτίμηση του Κορνήλιου Καστοριάδη για την οριακή αυτή καμπή του Ελληνισμού προσφέρει από τη σκοπιά της το μέτρο των εξιστορούμενων δεινών. Την παραθέτω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: «Στο μέτρο που μπορώ να ξέρω κάτι, είναι ότι η πολιτική ζωή του ελληνικού λαού τελειώνει περίπου το 404 π.Χ. Δεν μιλώ για μάχες, για αυτοκράτορες, για Μεγαλέξανδρους και Βασίλειους Βουλγαροκτόνους. Μετά τον πέμπτο π.Χ. αιώνα και την αυτοκυβέρνηση του λαού στις δημοκρατικές πόλεις, η ελληνική ελευθερία πεθαίνει [....] Βεβαίως, ο Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του παίζουν έναν κοσμοϊστορικό ρόλο. Κατακτούν την Ασία και την Αίγυπτο. Διαδίδουν την ελληνική γλώσσα και παιδεία. Αλλά πολιτική ζωή, πλέον, δεν υπάρχει. Τα βασίλεια των διαδόχων του Αλεξάνδρου, ως πολιτική συγκρότηση, είναι ουσιαστικά μοναρχίες. Εξάλλου, καθώς ξέρουμε, ο ίδιος ο Αλέξανδρος αντιμετώπισε στασιασμό των Ελλήνων που είχε πάρει μαζί του, διότι ήθελε να τους υποχρεώσει να γονυπετούν μπροστά του, όπως οι Πέρσες μπροστά στο Μεγάλο Βασιλέα ‒ πράγμα ανθελληνικότατο».

Η Ιστορία διαβάζεται συνεπώς άλλη μια φορά όχι σαν παρακαταθήκη σημαντικών πληροφοριών, οι οποίες μάλλον εμμέσως μας αφορούν, αλλά ως ο κατεξοχήν εφιάλτης του κόσμου.

Στην πρόταση που παραθέτω από τη Χελώνα της Αφροδίτης συμπυκνώνεται το πολιτικό άγος, όπως βιώνεται στην Αθήνα της εποχής, ήτοι: «Είναι περίεργοι οι Αθηναίοι [....] Η καταδίκη του θείου μου για ασέβεια είναι καθαρά πράξη πολιτικής εκδίκησης. Κίνητρό τους ήταν να εκδικηθούν τον Περικλή, τον άνθρωπο στον οποίο χρωστάει η πόλη τους το μεγαλείο της. Αυτού το κύρος θέλησαν να βλάψουν με τη δίκη του Φειδία». Εξού και η απαισιοδοξία για την ανθρώπινη μοίρα γενικότερα. Η αβελτηρία της ύπαρξης να διαφυλάξει τα αγαθά, τα οποία η ίδια απέκτησε με τόσες αυτοθυσίες και τόσους παροιμιώδεις μόχθους, συνιστά το μέγα όνειδος. Η Ιστορία διαβάζεται συνεπώς άλλη μια φορά όχι σαν παρακαταθήκη σημαντικών πληροφοριών, οι οποίες μάλλον εμμέσως μας αφορούν, αλλά ως ο κατεξοχήν εφιάλτης του κόσμου. Παραθέτω τα εξής χαρακτηριστικά: «Ο Περικλής έπρεπε να έχει προβλέψει πού θα οδηγούσαν οι πολλές ελευθερίες που χάριζε απλόχερα. Οι Αθηναίοι, που πρώτα ένιωθαν δέος μπροστά του, ξέχασαν εύκολα όσα τους έδωσε, επιδόματα, μισθούς, θεωρικά και τώρα ακούνε τις κατηγορίες ενός παπουτσή, ο οποίος όμως, μην το ξεχνάμε, βγήκε μέσα από αυτούς, μέσα από τα σπλάχνα του λαού».

Η «ανώτερη» Ψυχή, η οποία ονομάζεται Ουράνια Αφροδίτη, και η «κατώτερη», η Γήινη Αφροδίτη αντιστοίχως, όπως μας δίδαξε ο Καρλ Γιουνγκ, ενυπάρχουν στα εγκόσμια. Κατευθύνουν μάλιστα τις τύχες των ηρώων και ηρωίδων του έργου, χωρίς να χρειάζεται να εμφανισθούν κατ΄ όψιν. Επισημαίνω ότι οι καρποί της επινόησης, τα αληθοφανή επεισόδια της δράσης, τα λειτουργικά ευρήματα και τα αναμφισβήτητα ιστορικά δεδομένα συνυπάρχουν αρμονικά. Η μυθιστορηματική πραγματικότητα έχει κοντολογίς αφομοιώσει το φανταστικό και το επίπλαστο σε τέτοιο βαθμό ώστε να φαίνονται αμφότερα ότι είναι γνήσια τέκνα της.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.


 Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ο Φειδίας αξιώθηκε να κατασκευάσει το άγαλμα του αρχηγού των θεών. Μάρτυρα άφησε την επιγραφή κάτω από τα πόδια του: «Φειδίας Χαρμίδου Αθηναίος μ' εποίησε». Είχε μάλιστα ζητήσει ο Φειδίας από τον Δία να φανερώσει με σημάδι αν το έργο του είναι όπως εκείνος το ήθελε και αμέσως έπεσε στο δάπεδο κεραυνός. Στο σημείο αυτό τοποθετήθηκε μια χάλκινη υδρία. Το άγαλμα της χρυσελεφάντινης Αφροδίτης που πατά τη χελώνα με την εκφραστικότητά του σμιλεμένη πάνω στο μάρμαρο ελάχιστοι το είχαν δει, γιατί η είσοδος στον Ναό της Ουράνιας Αφροδίτης κοντά στην Κερκυραϊκή στοά ήταν απαγορευμένη. Οι θαυμαστές του αγάλματος μιλούσαν για μια θεά που έμοιαζε ολοζώντανη και αισθητή, έτοιμη να ξεγλιστρήσει από τη φυλακλη της αν το μπορούσε, και να παραμείνει άπιαστη, ασύλληπτη».


altΗ χελώνα της Αφροδίτης
Νένα Κοκκινάκη
Γαβριηλίδης 2017
Σελ. 256, τιμή εκδότη €13,78

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΝΕΝΑΣ ΚΟΚΚΙΝΑΚΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ