aphroditi kentriki700

Για το μυθιστόρημα της Nένας Κοκκινάκη Η χελώνα της Αφροδίτης (εκδ. Γαβριηλίδης).

Του Γιώργου Βέη

Τον προδότη σπάνια τον εμπιστεύονται, η αλήθεια είναι όμως πως τον χρειάζονται. 
(από το βιβλίο, σελ. 239)

Η χελώνα εμφανίζεται στη σελίδα ογδόντα. Δεν αργεί και τόσο, αν σκεφτεί κανείς τους ρυθμούς με τους οποίους εκ φύσεως κινείται. Συνιστά το πρόσχημα της αφήγησης. Δεν συμβολίζει το σύμπαν, όπως θα ήθελαν οι Kινέζοι ποιητές και οι μύστες του φενγκ σούι, αλλά τη σχεδόν περίκλειστη οικογενειακή εστία, όπου η γυναίκα, το σκεύος του έρωτα, αναβαθμίζεται σε πιστή σύζυγο και πρότυπο μητέρας. Άμοιρη ειδικότερης παιδείας, εγκλωβισμένη κατά κανόνα στον γυναικωνίτη, επειδή το κοινωνικό κατεστημένο έτσι προβλέπει και απαιτεί, η μητέρα, η προσωποποίηση αυτή της Αρετής, αποτελεί τον απαραίτητο αντίποδα της πεφωτισμένης αυλητρίδας και της αδρά αμειβόμενης εταίρας. Η δημοκρατία στον έρωτα άλλωστε έχει ήδη καθιερώσει θεσμικά το δικαίωμα στην οριακή απόλαυση, τον οργασμό. Ο έρωτας, όπως διερμηνεύει η ευφυέστατη Διοτίμα στο Συμπόσιο του (θείου) Πλάτωνα, «δαιμονικόν ευρίσκεται μεταξύ θεού και θνητού». Κι αυτό το εννοούν οι Αθηναίοι σε βάθος. Ίσως να είναι το μοναδικό θέμα, για το οποίο δεν σημειώνεται, στο πέρασμα του χρόνου, η παραμικρή διαφωνία. Γι' αυτό κι ο σεβασμός τους στον έρωτα είναι κατ΄ουσίαν η εμπέδωση της απόλυτης ανοχής του Ορμέμφυτου.

Ερωμένες, προδομένες σύζυγοι, εραστές αγοριών, χαρισματικές εταίρες που εμπνέουν καλλιτέχνες, αρχετυπικές ιερόδουλες, εχέφρονες πολιτικοί, επιτήδειοι ρήτορες, μοιραίοι δημαγωγοί, ενοχικοί, ηττοπαθείς πολίτες, ανισόρροποι γηγενείς, διεφθαρμένοι ως το μυελό των οστών μαθητές φιλοσόφων, αγνοί πατριώτες, υπερασπιστές του δημοκρατικού πολιτεύματος, βασιλείς της Περσίας, στρατιωτικοί ηγέτες, σύμμαχοι και φανατικοί εχθροί της Αθήνας, δούλες και δούλοι παρελαύνουν στις σελίδες με πειστικό κατά περίπτωση ύφος.

Η Αφροδίτη, η οποία στην Ουράνια εκδοχή της ξεκουράζει το αριστερό της πόδι πάνω στο κέλυφος της χελώνας, συμμετέχει στα δρώμενα μαζί με τη δίδυμη Πάνδημη, την άλλη δηλαδή θεϊκή απόκλισή της, την περιβόητη κι άλλο τόσο δημοφιλή. Η εξιστόρηση θα επικεντρωθεί τόσο στην ανάδειξη των αιτίων και των αιτιατών του Πελοποννησιακού πολέμου, όσο και στην προβολή των επιτευγμάτων του γλύπτη Φειδία. Οι δύο αυτοί διηγητικοί άξονες, καθώς τέμνονται, προάγουν εκ του ασφαλούς το αναγνωστικό ενδιαφέρον. Ερωμένες, προδομένες σύζυγοι, εραστές αγοριών, χαρισματικές εταίρες που εμπνέουν καλλιτέχνες, αρχετυπικές ιερόδουλες, εχέφρονες πολιτικοί, επιτήδειοι ρήτορες, μοιραίοι δημαγωγοί, ενοχικοί, ηττοπαθείς πολίτες, ανισόρροποι γηγενείς, διεφθαρμένοι ως το μυελό των οστών μαθητές φιλοσόφων, αγνοί πατριώτες, υπερασπιστές του δημοκρατικού πολιτεύματος, βασιλείς της Περσίας, στρατιωτικοί ηγέτες, σύμμαχοι και φανατικοί εχθροί της Αθήνας, δούλες και δούλοι παρελαύνουν στις σελίδες με πειστικό κατά περίπτωση ύφος. Ο Ολύμπιος Περικλής και ο ερωτομανέστατος, μάλλον σχιζοφρενής, Αλκιβιάδης συνιστούν τους δύο σημαίνοντες, διακριτούς πόλους, μεταξύ των οποίων αιωρείται το κειμενικό εκκρεμές.

Όταν ο Φειδίας κατηγορείται ανενδοίαστα για υπεξαίρεση χρυσού από τον όγκο που του δόθηκε για την κατασκευή του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς Προμάχου, κατά βάση καταγγέλλεται η Τέχνη από την ενυπάρχουσα Αθλιότητα του ήθους. Ο περιαιρετός όμως χρυσός, δηλαδή αυτός που μπορεί εκ των υστέρων, για διάφορους λόγους, να αφαιρεθεί, χωρίς να καταστραφεί το γλυπτό έργο, σώζει τον κατηγορούμενο. Η μνησικακία όμως των αδικοφρονούντων συμπολιτών-τεράτων της Αγοράς θα τον οδηγήσουν στη φυλακή επί ασεβεία. Φυγαδεύεται στη συνέχεια στην Ήλιδα, όπου θα ζήσει ως τα τέλη βίου του. Σύντροφός του η Μυρτάλη, διεξοδική εταίρα από την Πριήνη. Τη συνάντησε στο σπίτι της Ασπασίας και του Περικλή. Ο μέγιστος των γλυπτών, μένοντας απερίσπαστος, θα δικαιώσει άλλη μια φορά τους θεούς, οι οποίοι του εμπιστεύτηκαν τέτοιο χάρισμα: η γραφή αποδίδει με ενάργεια και σχολαστική συνέπεια όλες τις διαδρομές του διωκόμενου καλλιτέχνη, χωρίς να ενδίδει στους πειρασμούς του συναισθηματισμού. Η νηφάλια εξιστόρηση έχει άλλωστε εγκαίρως ακυρώσει κάθε υποτροπή του έργου σε εκδοχή μελοδράματος.

alt
Η Νένα Κοκκινάκη
 

Η συγγραφέας γνωρίζει και λόγω της επαγγελματικής της ιδιότητας σε βάθος τις ιστορικές πηγές. Εξοικειωμένη ιδιαιτέρως με τα όσα αφορούν στις τραγικές επιπτώσεις που είχε η πολυετής, αιματηρή σύγκρουση της Σπάρτης με την Αθήνα, είναι επόμενο να προσδίδει στη γραφή της συχνά πυκνά και δραματικούς τόνους. Συγκρατώ ότι η τεκμηριωμένη εκτίμηση του Κορνήλιου Καστοριάδη για την οριακή αυτή καμπή του Ελληνισμού προσφέρει από τη σκοπιά της το μέτρο των εξιστορούμενων δεινών. Την παραθέτω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: «Στο μέτρο που μπορώ να ξέρω κάτι, είναι ότι η πολιτική ζωή του ελληνικού λαού τελειώνει περίπου το 404 π.Χ. Δεν μιλώ για μάχες, για αυτοκράτορες, για Μεγαλέξανδρους και Βασίλειους Βουλγαροκτόνους. Μετά τον πέμπτο π.Χ. αιώνα και την αυτοκυβέρνηση του λαού στις δημοκρατικές πόλεις, η ελληνική ελευθερία πεθαίνει [....] Βεβαίως, ο Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του παίζουν έναν κοσμοϊστορικό ρόλο. Κατακτούν την Ασία και την Αίγυπτο. Διαδίδουν την ελληνική γλώσσα και παιδεία. Αλλά πολιτική ζωή, πλέον, δεν υπάρχει. Τα βασίλεια των διαδόχων του Αλεξάνδρου, ως πολιτική συγκρότηση, είναι ουσιαστικά μοναρχίες. Εξάλλου, καθώς ξέρουμε, ο ίδιος ο Αλέξανδρος αντιμετώπισε στασιασμό των Ελλήνων που είχε πάρει μαζί του, διότι ήθελε να τους υποχρεώσει να γονυπετούν μπροστά του, όπως οι Πέρσες μπροστά στο Μεγάλο Βασιλέα ‒ πράγμα ανθελληνικότατο».

Η Ιστορία διαβάζεται συνεπώς άλλη μια φορά όχι σαν παρακαταθήκη σημαντικών πληροφοριών, οι οποίες μάλλον εμμέσως μας αφορούν, αλλά ως ο κατεξοχήν εφιάλτης του κόσμου.

Στην πρόταση που παραθέτω από τη Χελώνα της Αφροδίτης συμπυκνώνεται το πολιτικό άγος, όπως βιώνεται στην Αθήνα της εποχής, ήτοι: «Είναι περίεργοι οι Αθηναίοι [....] Η καταδίκη του θείου μου για ασέβεια είναι καθαρά πράξη πολιτικής εκδίκησης. Κίνητρό τους ήταν να εκδικηθούν τον Περικλή, τον άνθρωπο στον οποίο χρωστάει η πόλη τους το μεγαλείο της. Αυτού το κύρος θέλησαν να βλάψουν με τη δίκη του Φειδία». Εξού και η απαισιοδοξία για την ανθρώπινη μοίρα γενικότερα. Η αβελτηρία της ύπαρξης να διαφυλάξει τα αγαθά, τα οποία η ίδια απέκτησε με τόσες αυτοθυσίες και τόσους παροιμιώδεις μόχθους, συνιστά το μέγα όνειδος. Η Ιστορία διαβάζεται συνεπώς άλλη μια φορά όχι σαν παρακαταθήκη σημαντικών πληροφοριών, οι οποίες μάλλον εμμέσως μας αφορούν, αλλά ως ο κατεξοχήν εφιάλτης του κόσμου. Παραθέτω τα εξής χαρακτηριστικά: «Ο Περικλής έπρεπε να έχει προβλέψει πού θα οδηγούσαν οι πολλές ελευθερίες που χάριζε απλόχερα. Οι Αθηναίοι, που πρώτα ένιωθαν δέος μπροστά του, ξέχασαν εύκολα όσα τους έδωσε, επιδόματα, μισθούς, θεωρικά και τώρα ακούνε τις κατηγορίες ενός παπουτσή, ο οποίος όμως, μην το ξεχνάμε, βγήκε μέσα από αυτούς, μέσα από τα σπλάχνα του λαού».

Η «ανώτερη» Ψυχή, η οποία ονομάζεται Ουράνια Αφροδίτη, και η «κατώτερη», η Γήινη Αφροδίτη αντιστοίχως, όπως μας δίδαξε ο Καρλ Γιουνγκ, ενυπάρχουν στα εγκόσμια. Κατευθύνουν μάλιστα τις τύχες των ηρώων και ηρωίδων του έργου, χωρίς να χρειάζεται να εμφανισθούν κατ΄ όψιν. Επισημαίνω ότι οι καρποί της επινόησης, τα αληθοφανή επεισόδια της δράσης, τα λειτουργικά ευρήματα και τα αναμφισβήτητα ιστορικά δεδομένα συνυπάρχουν αρμονικά. Η μυθιστορηματική πραγματικότητα έχει κοντολογίς αφομοιώσει το φανταστικό και το επίπλαστο σε τέτοιο βαθμό ώστε να φαίνονται αμφότερα ότι είναι γνήσια τέκνα της.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.


 Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ο Φειδίας αξιώθηκε να κατασκευάσει το άγαλμα του αρχηγού των θεών. Μάρτυρα άφησε την επιγραφή κάτω από τα πόδια του: «Φειδίας Χαρμίδου Αθηναίος μ' εποίησε». Είχε μάλιστα ζητήσει ο Φειδίας από τον Δία να φανερώσει με σημάδι αν το έργο του είναι όπως εκείνος το ήθελε και αμέσως έπεσε στο δάπεδο κεραυνός. Στο σημείο αυτό τοποθετήθηκε μια χάλκινη υδρία. Το άγαλμα της χρυσελεφάντινης Αφροδίτης που πατά τη χελώνα με την εκφραστικότητά του σμιλεμένη πάνω στο μάρμαρο ελάχιστοι το είχαν δει, γιατί η είσοδος στον Ναό της Ουράνιας Αφροδίτης κοντά στην Κερκυραϊκή στοά ήταν απαγορευμένη. Οι θαυμαστές του αγάλματος μιλούσαν για μια θεά που έμοιαζε ολοζώντανη και αισθητή, έτοιμη να ξεγλιστρήσει από τη φυλακλη της αν το μπορούσε, και να παραμείνει άπιαστη, ασύλληπτη».


altΗ χελώνα της Αφροδίτης
Νένα Κοκκινάκη
Γαβριηλίδης 2017
Σελ. 256, τιμή εκδότη €13,78

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΝΕΝΑΣ ΚΟΚΚΙΝΑΚΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ