aphroditi kentriki700

Για το μυθιστόρημα της Nένας Κοκκινάκη Η χελώνα της Αφροδίτης (εκδ. Γαβριηλίδης).

Του Γιώργου Βέη

Τον προδότη σπάνια τον εμπιστεύονται, η αλήθεια είναι όμως πως τον χρειάζονται. 
(από το βιβλίο, σελ. 239)

Η χελώνα εμφανίζεται στη σελίδα ογδόντα. Δεν αργεί και τόσο, αν σκεφτεί κανείς τους ρυθμούς με τους οποίους εκ φύσεως κινείται. Συνιστά το πρόσχημα της αφήγησης. Δεν συμβολίζει το σύμπαν, όπως θα ήθελαν οι Kινέζοι ποιητές και οι μύστες του φενγκ σούι, αλλά τη σχεδόν περίκλειστη οικογενειακή εστία, όπου η γυναίκα, το σκεύος του έρωτα, αναβαθμίζεται σε πιστή σύζυγο και πρότυπο μητέρας. Άμοιρη ειδικότερης παιδείας, εγκλωβισμένη κατά κανόνα στον γυναικωνίτη, επειδή το κοινωνικό κατεστημένο έτσι προβλέπει και απαιτεί, η μητέρα, η προσωποποίηση αυτή της Αρετής, αποτελεί τον απαραίτητο αντίποδα της πεφωτισμένης αυλητρίδας και της αδρά αμειβόμενης εταίρας. Η δημοκρατία στον έρωτα άλλωστε έχει ήδη καθιερώσει θεσμικά το δικαίωμα στην οριακή απόλαυση, τον οργασμό. Ο έρωτας, όπως διερμηνεύει η ευφυέστατη Διοτίμα στο Συμπόσιο του (θείου) Πλάτωνα, «δαιμονικόν ευρίσκεται μεταξύ θεού και θνητού». Κι αυτό το εννοούν οι Αθηναίοι σε βάθος. Ίσως να είναι το μοναδικό θέμα, για το οποίο δεν σημειώνεται, στο πέρασμα του χρόνου, η παραμικρή διαφωνία. Γι' αυτό κι ο σεβασμός τους στον έρωτα είναι κατ΄ουσίαν η εμπέδωση της απόλυτης ανοχής του Ορμέμφυτου.

Ερωμένες, προδομένες σύζυγοι, εραστές αγοριών, χαρισματικές εταίρες που εμπνέουν καλλιτέχνες, αρχετυπικές ιερόδουλες, εχέφρονες πολιτικοί, επιτήδειοι ρήτορες, μοιραίοι δημαγωγοί, ενοχικοί, ηττοπαθείς πολίτες, ανισόρροποι γηγενείς, διεφθαρμένοι ως το μυελό των οστών μαθητές φιλοσόφων, αγνοί πατριώτες, υπερασπιστές του δημοκρατικού πολιτεύματος, βασιλείς της Περσίας, στρατιωτικοί ηγέτες, σύμμαχοι και φανατικοί εχθροί της Αθήνας, δούλες και δούλοι παρελαύνουν στις σελίδες με πειστικό κατά περίπτωση ύφος.

Η Αφροδίτη, η οποία στην Ουράνια εκδοχή της ξεκουράζει το αριστερό της πόδι πάνω στο κέλυφος της χελώνας, συμμετέχει στα δρώμενα μαζί με τη δίδυμη Πάνδημη, την άλλη δηλαδή θεϊκή απόκλισή της, την περιβόητη κι άλλο τόσο δημοφιλή. Η εξιστόρηση θα επικεντρωθεί τόσο στην ανάδειξη των αιτίων και των αιτιατών του Πελοποννησιακού πολέμου, όσο και στην προβολή των επιτευγμάτων του γλύπτη Φειδία. Οι δύο αυτοί διηγητικοί άξονες, καθώς τέμνονται, προάγουν εκ του ασφαλούς το αναγνωστικό ενδιαφέρον. Ερωμένες, προδομένες σύζυγοι, εραστές αγοριών, χαρισματικές εταίρες που εμπνέουν καλλιτέχνες, αρχετυπικές ιερόδουλες, εχέφρονες πολιτικοί, επιτήδειοι ρήτορες, μοιραίοι δημαγωγοί, ενοχικοί, ηττοπαθείς πολίτες, ανισόρροποι γηγενείς, διεφθαρμένοι ως το μυελό των οστών μαθητές φιλοσόφων, αγνοί πατριώτες, υπερασπιστές του δημοκρατικού πολιτεύματος, βασιλείς της Περσίας, στρατιωτικοί ηγέτες, σύμμαχοι και φανατικοί εχθροί της Αθήνας, δούλες και δούλοι παρελαύνουν στις σελίδες με πειστικό κατά περίπτωση ύφος. Ο Ολύμπιος Περικλής και ο ερωτομανέστατος, μάλλον σχιζοφρενής, Αλκιβιάδης συνιστούν τους δύο σημαίνοντες, διακριτούς πόλους, μεταξύ των οποίων αιωρείται το κειμενικό εκκρεμές.

Όταν ο Φειδίας κατηγορείται ανενδοίαστα για υπεξαίρεση χρυσού από τον όγκο που του δόθηκε για την κατασκευή του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς Προμάχου, κατά βάση καταγγέλλεται η Τέχνη από την ενυπάρχουσα Αθλιότητα του ήθους. Ο περιαιρετός όμως χρυσός, δηλαδή αυτός που μπορεί εκ των υστέρων, για διάφορους λόγους, να αφαιρεθεί, χωρίς να καταστραφεί το γλυπτό έργο, σώζει τον κατηγορούμενο. Η μνησικακία όμως των αδικοφρονούντων συμπολιτών-τεράτων της Αγοράς θα τον οδηγήσουν στη φυλακή επί ασεβεία. Φυγαδεύεται στη συνέχεια στην Ήλιδα, όπου θα ζήσει ως τα τέλη βίου του. Σύντροφός του η Μυρτάλη, διεξοδική εταίρα από την Πριήνη. Τη συνάντησε στο σπίτι της Ασπασίας και του Περικλή. Ο μέγιστος των γλυπτών, μένοντας απερίσπαστος, θα δικαιώσει άλλη μια φορά τους θεούς, οι οποίοι του εμπιστεύτηκαν τέτοιο χάρισμα: η γραφή αποδίδει με ενάργεια και σχολαστική συνέπεια όλες τις διαδρομές του διωκόμενου καλλιτέχνη, χωρίς να ενδίδει στους πειρασμούς του συναισθηματισμού. Η νηφάλια εξιστόρηση έχει άλλωστε εγκαίρως ακυρώσει κάθε υποτροπή του έργου σε εκδοχή μελοδράματος.

alt
Η Νένα Κοκκινάκη
 

Η συγγραφέας γνωρίζει και λόγω της επαγγελματικής της ιδιότητας σε βάθος τις ιστορικές πηγές. Εξοικειωμένη ιδιαιτέρως με τα όσα αφορούν στις τραγικές επιπτώσεις που είχε η πολυετής, αιματηρή σύγκρουση της Σπάρτης με την Αθήνα, είναι επόμενο να προσδίδει στη γραφή της συχνά πυκνά και δραματικούς τόνους. Συγκρατώ ότι η τεκμηριωμένη εκτίμηση του Κορνήλιου Καστοριάδη για την οριακή αυτή καμπή του Ελληνισμού προσφέρει από τη σκοπιά της το μέτρο των εξιστορούμενων δεινών. Την παραθέτω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: «Στο μέτρο που μπορώ να ξέρω κάτι, είναι ότι η πολιτική ζωή του ελληνικού λαού τελειώνει περίπου το 404 π.Χ. Δεν μιλώ για μάχες, για αυτοκράτορες, για Μεγαλέξανδρους και Βασίλειους Βουλγαροκτόνους. Μετά τον πέμπτο π.Χ. αιώνα και την αυτοκυβέρνηση του λαού στις δημοκρατικές πόλεις, η ελληνική ελευθερία πεθαίνει [....] Βεβαίως, ο Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του παίζουν έναν κοσμοϊστορικό ρόλο. Κατακτούν την Ασία και την Αίγυπτο. Διαδίδουν την ελληνική γλώσσα και παιδεία. Αλλά πολιτική ζωή, πλέον, δεν υπάρχει. Τα βασίλεια των διαδόχων του Αλεξάνδρου, ως πολιτική συγκρότηση, είναι ουσιαστικά μοναρχίες. Εξάλλου, καθώς ξέρουμε, ο ίδιος ο Αλέξανδρος αντιμετώπισε στασιασμό των Ελλήνων που είχε πάρει μαζί του, διότι ήθελε να τους υποχρεώσει να γονυπετούν μπροστά του, όπως οι Πέρσες μπροστά στο Μεγάλο Βασιλέα ‒ πράγμα ανθελληνικότατο».

Η Ιστορία διαβάζεται συνεπώς άλλη μια φορά όχι σαν παρακαταθήκη σημαντικών πληροφοριών, οι οποίες μάλλον εμμέσως μας αφορούν, αλλά ως ο κατεξοχήν εφιάλτης του κόσμου.

Στην πρόταση που παραθέτω από τη Χελώνα της Αφροδίτης συμπυκνώνεται το πολιτικό άγος, όπως βιώνεται στην Αθήνα της εποχής, ήτοι: «Είναι περίεργοι οι Αθηναίοι [....] Η καταδίκη του θείου μου για ασέβεια είναι καθαρά πράξη πολιτικής εκδίκησης. Κίνητρό τους ήταν να εκδικηθούν τον Περικλή, τον άνθρωπο στον οποίο χρωστάει η πόλη τους το μεγαλείο της. Αυτού το κύρος θέλησαν να βλάψουν με τη δίκη του Φειδία». Εξού και η απαισιοδοξία για την ανθρώπινη μοίρα γενικότερα. Η αβελτηρία της ύπαρξης να διαφυλάξει τα αγαθά, τα οποία η ίδια απέκτησε με τόσες αυτοθυσίες και τόσους παροιμιώδεις μόχθους, συνιστά το μέγα όνειδος. Η Ιστορία διαβάζεται συνεπώς άλλη μια φορά όχι σαν παρακαταθήκη σημαντικών πληροφοριών, οι οποίες μάλλον εμμέσως μας αφορούν, αλλά ως ο κατεξοχήν εφιάλτης του κόσμου. Παραθέτω τα εξής χαρακτηριστικά: «Ο Περικλής έπρεπε να έχει προβλέψει πού θα οδηγούσαν οι πολλές ελευθερίες που χάριζε απλόχερα. Οι Αθηναίοι, που πρώτα ένιωθαν δέος μπροστά του, ξέχασαν εύκολα όσα τους έδωσε, επιδόματα, μισθούς, θεωρικά και τώρα ακούνε τις κατηγορίες ενός παπουτσή, ο οποίος όμως, μην το ξεχνάμε, βγήκε μέσα από αυτούς, μέσα από τα σπλάχνα του λαού».

Η «ανώτερη» Ψυχή, η οποία ονομάζεται Ουράνια Αφροδίτη, και η «κατώτερη», η Γήινη Αφροδίτη αντιστοίχως, όπως μας δίδαξε ο Καρλ Γιουνγκ, ενυπάρχουν στα εγκόσμια. Κατευθύνουν μάλιστα τις τύχες των ηρώων και ηρωίδων του έργου, χωρίς να χρειάζεται να εμφανισθούν κατ΄ όψιν. Επισημαίνω ότι οι καρποί της επινόησης, τα αληθοφανή επεισόδια της δράσης, τα λειτουργικά ευρήματα και τα αναμφισβήτητα ιστορικά δεδομένα συνυπάρχουν αρμονικά. Η μυθιστορηματική πραγματικότητα έχει κοντολογίς αφομοιώσει το φανταστικό και το επίπλαστο σε τέτοιο βαθμό ώστε να φαίνονται αμφότερα ότι είναι γνήσια τέκνα της.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.


 Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ο Φειδίας αξιώθηκε να κατασκευάσει το άγαλμα του αρχηγού των θεών. Μάρτυρα άφησε την επιγραφή κάτω από τα πόδια του: «Φειδίας Χαρμίδου Αθηναίος μ' εποίησε». Είχε μάλιστα ζητήσει ο Φειδίας από τον Δία να φανερώσει με σημάδι αν το έργο του είναι όπως εκείνος το ήθελε και αμέσως έπεσε στο δάπεδο κεραυνός. Στο σημείο αυτό τοποθετήθηκε μια χάλκινη υδρία. Το άγαλμα της χρυσελεφάντινης Αφροδίτης που πατά τη χελώνα με την εκφραστικότητά του σμιλεμένη πάνω στο μάρμαρο ελάχιστοι το είχαν δει, γιατί η είσοδος στον Ναό της Ουράνιας Αφροδίτης κοντά στην Κερκυραϊκή στοά ήταν απαγορευμένη. Οι θαυμαστές του αγάλματος μιλούσαν για μια θεά που έμοιαζε ολοζώντανη και αισθητή, έτοιμη να ξεγλιστρήσει από τη φυλακλη της αν το μπορούσε, και να παραμείνει άπιαστη, ασύλληπτη».


altΗ χελώνα της Αφροδίτης
Νένα Κοκκινάκη
Γαβριηλίδης 2017
Σελ. 256, τιμή εκδότη €13,78

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΝΕΝΑΣ ΚΟΚΚΙΝΑΚΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Κύπρια πεζογράφος της νέας γενιάς, η ...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

Για το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα, τμήμα φωτογραφίας του Τάκη Τλούπα, έργο του οποίου κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο θεσσαλικό...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ