Για το μυθιστόρημα του Τάσου Παπαναστασίου, 14 ημέρες (εκδ. Επίκεντρο).
Του Κώστα Δρουγαλά
Οι 14 ημέρες είναι το πρώτο βιβλίο του Θεσσαλονικιού Τάσου Παπαναστασίου και θα πρέπει μάλλον να το εντάξουμε στο «παρεξηγημένο» είδος της αστυνομικής λογοτεχνίας, παρότι οι θεματικές του μυθιστορήματος παραπέμπουν ξεκάθαρα στον κοινωνικό προβληματισμό. Πρωταγωνιστής στις 14 ημέρες είναι ο Άλκης Απτόσογλου, ένας αστυνομικός που είναι εντελώς διαφορετικός σε σχέση με τα δυτικά πρότυπα του σκληρόπετσου μπάτσου, έτσι όπως τα γνωρίσαμε μέσα από την αστυνομική λογοτεχνία και τον κινηματογράφο. Ο κεντρικός ήρωας του Παπαναστασίου είναι μελαγχολικός, πίνει, καπνίζει πουράκια, ακούει ωραία μουσική, λατρεύει τις δύο κόρες του, δεν μπορεί να ξεπεράσει την απώλεια της συζύγου του και σιχαίνεται τους φασίστες αστυνομικούς-συναδέλφους του.
Χώρος η Θεσσαλονίκη. Ο λογοτεχνικός χρόνος σύγχρονος, στα χρόνια της οικονομικής ύφεσης: μια πόλη με λουκέτα στις πόρτες μαγαζιών, με διογκωμένους δείκτες ανεργίας, με τη μελαγχολία να πλανάται στην ατμόσφαιρα σαν την υγρασία και το συλλογικό τραύμα μιας πόλης να συνεχίζει να κληρονομείται από γενιά σε γενιά.
Η αστυνομική ιστορία εκκινεί όταν μια πανέμορφη Νιγηριανή εμφανίζεται στο αστυνομικό τμήμα· το κίνητρο της σύλληψής της μοιάζει ρατσιστικό. Παράλληλα, σε κάποιο γειτονικό σχολείο όπου διδάσκει ο αδερφικός φίλος του αστυνομικού, εμφανίζονται δύο δέματα. Στην πορεία του βιβλίου πραγματοποιείται μία σειρά δολοφονιών που ταράσσουν τον αστικό ιστό της πόλης και τις οποίες αναλαμβάνει να διαλευκάνει ο κεντρικός πρωταγωνιστής.
Χώρος του μυθιστορήματος είναι η Θεσσαλονίκη, μια πόλη που κατά το παρελθόν έχει στιγματιστεί από ένα πλήθος δολοφονιών, επώνυμων και ανώνυμων. Αυτό ακριβώς το στοιχείο είναι που δίνει και μια άλλη διάσταση στο συνολικό συγγραφικό εγχείρημα του Παπαναστασίου. Ο λογοτεχνικός χρόνος είναι σύγχρονος, βρισκόμαστε στα χρόνια της οικονομικής ύφεσης: μια πόλη με λουκέτα στις πόρτες μαγαζιών, με διογκωμένους δείκτες ανεργίας, με τη μελαγχολία να πλανάται στην ατμόσφαιρα σαν την υγρασία και το συλλογικό τραύμα μιας πόλης να συνεχίζει να κληρονομείται από γενιά σε γενιά.
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη, αρκετά άνισα μεταξύ τους: στο πρώτο μισό η υπόθεση κυλάει ομαλά και με μεγάλο ενδιαφέρον, όπως ακριβώς πρέπει να συμβαίνει στα βιβλία του είδους· στο δεύτερο όμως μισό η αναγνωστική απόλαυση μειώνεται, καθώς καταφέρνουν και εμφιλοχωρούν στο κείμενο αναλύσεις που διακόπτουν την κατά τα άλλα πανέμορφη αστυνομική αφήγηση. Επίσης, παρότι το βιβλίο ασχολείται πολύ με την παιδική ηλικία ως κομβικό παράγοντα της ενήλικης ζωής όλων των ανθρώπων, σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογείται το εξώφυλλο του βιβλίου ούτε όμως και το αρκετά αφαιρετικό οπισθόφυλλο.
Στο μυθιστόρημα υπάρχει ένας γόνιμος προβληματισμός χωρίς περιττολογίες και ιδεολογικές αγκυλώσεις για την υπόγεια σχέση της αστυνομίας με τον φασισμό.
Ωστόσο παρά τις εκδοτικές αβλεψίες, στο μυθιστόρημα υπάρχουν δύο στοιχεία πολύ ιδιαίτερα, που θα συγκινήσουν τον αναγνώστη: το ένα είναι το στοίχημα της αυθεντικής φιλίας και πόσο η απώλειά της μπορεί να στιγματίσει την ανθρώπινη ψυχή· αυτό που συμβαίνει ανάμεσα στον Απτόσογλου και τον Μάνο είναι μια τέτοια περίπτωση. Το δεύτερο έχει να κάνει με την προσπάθειά του ήρωά μας να αποτινάξει τα πράγματα που τον βαραίνουν, να κάνει ένα νέο ξεκίνημα, κάτι που στο τέλος δείχνει να καταφέρνει. Και αν στα βιβλία θεωρήσουμε πως υπάρχουν «ηθικά διδάγματα», τότε το επιμύθιο αυτού του μυθιστορήματος είναι ότι ακόμη κι όταν λάμπουν τα δόντια του φιδιού στο καταμεσήμερο αναζητώντας όχι τα μάτια αλλά το σώμα μας, υπάρχει πάντα χρόνος για όλα.
Τέλος, στο μυθιστόρημα υπάρχει ένας γόνιμος προβληματισμός χωρίς περιττολογίες και ιδεολογικές αγκυλώσεις για την υπόγεια σχέση της αστυνομίας με τον φασισμό· ο συγγραφέας αναδεικνύει τις φορές που το μπλε γίνεται κάποιες φορές τόσο σκούρο που δεν ξεχωρίζει πια από το μαύρο: ύβρεις, απειλές και ξυλοδαρμοί που παρατηρούνται όχι μόνο στην κοινωνία αλλά και μέσα στο ίδιο το αστυνομικό σώμα εναντίον συναδέλφων.
Εν κατακλείδι, θα μπορούσαμε να πούμε πως οι 14 ημέρες του Τάσου Παπαναστασίου είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που συνιστά μια αξιοπρεπή πρώτη προσπάθεια. Αυτό που μένει να δούμε είναι αν αυτή η προσπάθεια θα έχει συνέχεια – ας ελπίσουμε πως ναι.
* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι συγγραφέας και βιβλιοκριτικός.
14 ημέρες
Τάσος Παπαναστασίου
Επίκεντρο 2017
Σελ. 256, τιμή εκδότη €11,00
