alt

Για το μυθιστόρημα της Καρολίνας Μέρμηγκα Ο Έλληνας γιατρός (εκδ. Μελάνι)

Του Γ.Ν. Περαντωνάκη

Στον Έλληνα γιατρό δεν έχουμε ένα κοινωνικό θέμα της σημερινής πραγματικότητας, όπως στον Συγγενή (Μελάνι 2013), το προηγούμενο έργο της ίδιας πεζογράφου, θέμα που η λογοτεχνία το πραγματεύεται για να προβληματίσει και να ωθήσει σε μια ουσιαστική (εσωτερική και εξωτερική) συζήτηση. Εδώ έχουμε μια μυθιστορηματική βιογραφία του Κωνσταντίνου Μέρμηγκα (1874-1942), προφανώς προγόνου της συγγραφέως.

Καλούμαστε να κινηθούμε στον ενδιάμεσο χώρο της βιογραφίας και της μυθοπλασίας: στην πρώτη συνηγορούν οι υποσημειώσεις, οι ακριβείς χρονολογίες, το πλούσιο ιστορικό υλικό κ.ά., ενώ στη δεύτερη η λογοτεχνική αφήγηση, οι διάλογοι, ο ρυθμός και η μυθιστορηματοποίηση των προσώπων.

Στο κείμενο ο ήρωας δεν παρουσιάζεται με το πλήρες όνομά του, γεγονός που υπαγορεύει στον αναγνώστη να διαβάσει το βιβλίο όχι τόσο ως πραγματολογικό έργο με αντικειμενικό σημείο αναφοράς, αλλά περισσότερο ως μυθοπλαστικό ντοκουμέντο για έναν γιατρό Κωνσταντίνο Μ. Με άλλα λόγια, λαμβανομένου υπόψη και του όρου «μυθιστόρημα» κάτω από τον τίτλο, καλούμαστε να κινηθούμε στον ενδιάμεσο χώρο της βιογραφίας και της μυθοπλασίας: στην πρώτη συνηγορούν οι υποσημειώσεις, οι ακριβείς χρονολογίες, το πλούσιο ιστορικό υλικό κ.ά., ενώ στη δεύτερη η λογοτεχνική αφήγηση, οι διάλογοι, ο ρυθμός και η μυθιστορηματοποίηση των προσώπων.

Γεννημένος το 1874 στον Κάμπο της μεσσηνιακής Μάνης, ο Κωνσταντίνος Μ. μετεγκαθίσταται στην Αθήνα για ιατρικές σπουδές, τις οποίες ολοκληρώνει με διδακτορικό, αποκτά σταδιακά κύρος και φήμη, γίνεται στρατιωτικός γιατρός, υφηγητής και τέλος καθηγητής στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Παράλληλα με τα επιστημονικά και ακαδημαϊκά του καθήκοντα, ασχολείται το 1911 με την πολιτική στο πλευρό του Ελευθερίου Βενιζέλου, καθώς πιστεύει ότι ο ηγέτης φέρνει ένα νέο όραμα για την Ελλάδα, κι ο ίδιος με τις γνώσεις και την όρεξη για αλλαγές θα ήθελε να υπηρετήσει μια πατρίδα που ζει την Ιστορία στις αρχές του 20ού αιώνα, μισή στις προκαταλήψεις του 19ου αι. και μισή στην εκκίνηση μιας νέας εποχής. Δεν αρνείται ωστόσο να παρέχει τις υπηρεσίες του στο παλάτι, αλλά συνάμα βρίσκεται στα νοσοκομεία του μετώπου και υπηρετεί τον άνθρωπο όπου κι αν τον βρει.

Μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου βίου

Έτσι, το βιβλίο της Καρολίνας Μέρμηγκα μοιράζεται ανάμεσα στον ιδιωτικό βίο ενός φιλόδοξου και ικανού επιστήμονα και στον δημόσιο, με τον οποίο τέμνεται η ζωή του. Από τους Ολυμπιακούς αγώνες του 1894 και τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 ώς τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Εθνικό Διχασμό κι από τη Μικρασιατική Καταστροφή μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, το κέντρο του συγγραφικού φακού δεν εστιάζει στην πολεμική ιστορία, στη Μεγάλη Ιδέα και τις εθνικές επιτυχίες και ήττες, αλλά στον τρόπο με τον οποίο η ελληνική κοινωνία εξελίσσεται, ξεφορτώνει τα βαρίδια της, εμπιστεύεται την επιστήμη και αλλάζει προς μια ορθολογική και εκσυγχρονιστική κατεύθυνση.

Η λογοτεχνία μας δείχνει ότι επιθυμεί να καταδείξει τη δύναμη του νου, την επιστημονική προώθηση της κοινωνίας, την πρόοδο που έχει συντελεστεί· και μάλιστα η πρόοδος αυτή έχει επιτευχθεί με «αφανείς» διανοούμενους που άνοιξαν δρόμους με την πένα και το νυστέρι, παράλληλα με το σπαθί και την τέχνη, κι έτσι επέκτειναν τα σύνορα της πνευματικής Ελλάδας.

Η λογοτεχνία μας δείχνει, τουλάχιστον από την εποχή του Νίκου Θέμελη (με την τριλογία Η αναζήτηση, 1998, Η ανατροπή, 2000 και Η αναλαμπή, 2003, και μετέπειτα Η αναχώρηση, Μεταίχμιο 2014), αλλά και κατόπιν με τη Σώτη Τριανταφύλλου (Το εργοστάσιο των μολυβιών, Πατάκης 2000), τον Δημήτρη Φύσσα (Ο κηπουρός και ο καιροσκόπος, Εστία 2014) και τον Ισίδωρο Ζουργό (Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο, Πατάκης 2014), ότι επιθυμεί να καταδείξει τη δύναμη του νου, την επιστημονική προώθηση της κοινωνίας, την πρόοδο που έχει συντελεστεί· και μάλιστα η πρόοδος αυτή έχει επιτευχθεί με «αφανείς» διανοούμενους που άνοιξαν δρόμους με την πένα και το νυστέρι, παράλληλα με το σπαθί και την τέχνη, κι έτσι επέκτειναν τα σύνορα της πνευματικής Ελλάδας.

Ο Κωνσταντίνος Μ. είναι φανατικός της επιστήμης, μεταφράζει τον Φάουστ και προσπαθεί με θρησκεία την ιατρική να βοηθήσει τους ανθρώπους. Πιστεύει στους Έλληνες που μορφώθηκαν και μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην ανόρθωση της χώρας, χωρίς την υποδούλωση στους ξένους ειδικούς (με παραλληλίες μεταξύ του ιστορικού χρόνου του 1911 και του χρόνου συγγραφής το 2016), είναι ταγμένος στην επιστήμη, γιατί «μόνο αυτή θα κάνει τη χώρα σπουδαία και τον κόσμο καλύτερο» και πιστεύει «στα ανθρώπινα μεγαλουργήματα, στην τέχνη, στη σκληρή δουλειά, στην καλοσύνη», σε ένα ουμανιστικό πλαίσιο ορθολογισμού και ανθρωποκεντρισμού. Είναι ο αστός που, ψάχνοντας να βρει μια θέση «μέσα σ’ αυτή την παράξενη καινούργια χώρα» του μεσοπολέμου, συγκρούεται −έστω κι αν δεν φαίνεται στο βιβλίο το όποιο κόστος− με το πολιτικό και πανεπιστημιακό κατεστημένο.

Το βιβλίο είναι ένα σαγηνευτικό ταξίδι στην Ιστορία της Ελλάδας, είναι ένα θελκτικό ανάγνωσμα που μυεί στον πνευματικό μας πολιτισμό, όπως αυτός εξέλιξε και εκσυγχρόνισε τη χώρα μας, είναι ένα ουσιώδες ξανακοίταγμα όσων η πολεμική και πολιτική Ιστορία αγνοεί.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

alt

Ο Έλληνας γιατρός
Καρολίνα Μέρμηγκα
Μελάνι 2016

Σελ. 580, τιμή εκδότη €18,00

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Τομ Ρόμπινς, «ο πιο επικίνδυνος συγγραφέας στον κόσμο»

Πέθανε ο Τομ Ρόμπινς, «ο πιο επικίνδυνος συγγραφέας στον κόσμο»

Σε ηλικία 92 ετών, πέθανε ο Τομ Ρόμπινς [Tom Robbins], γνωστός για τα χιουμοριστικά μυθιστορήματά του, επηρεασμένα από το κλίμα της αμερικανικής αντικουλτούρας των '60s. Τα βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αίολος.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα!», σε μουσική διεύθυνση Νίκου Βασιλείου και σκηνοθεσία Νατάσας Τριανταφύλλη, η οποία παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μέχρι και τις 16 Φεβρουαρίου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ