alt

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Κουγιουμτζή Όλα μπορούν να συμβούν μ' ένα άγγιγμα (εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Παρόλο που το «άγγιγμα» οδηγεί τη σκέψη σε ερωτική τρυφερότητα και το «όλα μπορούν να συμβούν» σε μια ευχάριστη ανατροπή, τα διηγήματα της Μαρίας Κουγιουμτζή είναι σκληρά σαν τον θάνατο και σοκαριστικά σαν χαστούκι. Όποιος όμως έχει διαβάσει τις δύο πρώτες συλλογές της (Άγριο βελούδο, 2008, - Γιατί κάνει τόσο κρύο στο δωμάτιό σου;, 2011) και το συμβολικό μυθιστόρημά της (Κι αν δεν ξημερώσει;, 2013) δεν παραξενεύεται, παρά μόνο ίσως με μερικές μετακινήσεις του κέντρου βάρους της γραφής της.

Τριάντα δύο ιστορίες που κουβαλούν το συγγραφικό παρελθόν της διηγηματογράφου αλλά ταυτόχρονα προχωράνε λίγο περισσότερο, καθώς συναιρούν πιο έντονα το νατουραλιστικό με το μεταφυσικό.

Πάλι διηγήματα λοιπόν, γραμμένα ως επί το πλείστον την τελευταία τριετία-τετραετία, ολιγοσέλιδα, ακονισμένα σαν τσεκούρι, που ωστόσο προλαβαίνουν να φτιάξουν μια ιστορία κι έπειτα να την οδηγήσουν σε μια οξεία αποκορύφωση. Τριάντα δύο ιστορίες που κουβαλούν το συγγραφικό παρελθόν της διηγηματογράφου (αιχμηρότητα, ηλεκτρισμός, συνδυασμός τρυφερού και άγριου, υπόγεια ορμέμφυτα, αφηγηματική πλημμυρίδα, θριλερικό τέλος, δουλεμένη γλώσσα κ.ά.), αλλά ταυτόχρονα προχωράνε λίγο περισσότερο, καθώς συναιρούν πιο έντονα το νατουραλιστικό με το μεταφυσικό. Το πρώτο αποδίδει ωμά σκηνές της ελληνικής πραγματικότητας, τις οποίες αγγίζει ο πόλεμος, ο θάνατος, κυρίως ο θάνατος με διάφορους τρόπους, και η άτεγκτη όψη της ζωής. Μέσα όμως σ’ αυτό εμφιλοχωρούν στοιχεία του φανταστικού, που προσθέτουν μυστήριο και μια αίσθηση αδιόρατης απειλής («Ο βάλτος»).

Εδώ και οκτώ χρόνια η Θεσσαλονικιά συγγραφέας επιμένει να βλέπει τη ζωή ως ένα πεδίο σφαγής, όπου το σκληρό άγγιγμα του θανάτου καραδοκεί σε κάθε μας βήμα. Αυτό οδηγεί την αφήγηση στο ζενίθ, κυρίως όταν ενσκήπτει η αψιά κόψη του φονικού ή η οδυνηρή ανάμνηση των πεθαμένων («Οι ναυαγισμένοι»), με τη βαρβαρότητα να μην αφήνει κανέναν να θυμιατίσει τη ζωή και την ευτυχία.

Η συγγραφέας εκπέμπει το μήνυμα της αδυσώπητης παρουσίας του θανάτου, που καθιστά μάταιη την εθελότυφλη αγνόησή του.

Κι αν θελήσει κανείς να αναζητήσει το «γιατί» πίσω από την οξύτητα των θεμάτων της Μαρίας Κουγιουμτζή, θα πρέπει να εκλάβει την προκείμενη συλλογή ως το αποκορύφωμα των δύο άλλων. Ειδικά εδώ η συχνή εμφάνιση του θανάτου δίνει μια αναπόφευκτη απάντηση σε όλα αυτά. Η συγγραφέας εκπέμπει το μήνυμα της αδυσώπητης παρουσίας του θανάτου, που καθιστά μάταιη την εθελότυφλη αγνόησή του. Εκείνος υπάρχει και, επειδή είναι η μόνη αλήθεια, η ζωή χορεύει στους ρυθμούς του, ο άνθρωπος ατενίζει το τώρα με την προοπτική του μηδενός και όλα τα ωραία μπορεί να κοπούν απότομα με ένα του νεύμα. Περισσότερο στα πρώτα διηγήματα η ματαιότητα της ζωής είναι εμφανής μπροστά στην ύπαρξη του θανάτου, ο οποίος δεν αφήνει περιθώρια για τίποτα άλλο παρά μόνο τη σκληρή αποδοχή της αλήθειας του.

alt
   Η Μαρία Κουγιουμτζή
 

Τι μπορεί να κάνει όμως ο άνθρωπος απέναντί του; Δύο δρόμους ανοίγουν τα διηγήματα της Μαρίας Κουγιουμτζή, τον σφοδρό της βίας ή τον καταπραϋντικό της συγκίνησης. Ο πρώτος αντιπαραθέτει στον θάνατο την ίδια αγριότητα ως αντίσταση στην ορμή του, αγριότητα που ενδέχεται να είναι απάνθρωπη, απειλητική κι ενίοτε τιμωρητική («Όταν ωριμάζουν τα πορτοκάλια» και «Η μικρή Εβραία») ή να συνοψίζει το πάθος και τη βία του έρωτα («Σεισμός»). Ο δεύτερος θυμίζει -αμυδρά ίσως- πως η ζωή κινείται ανάμεσα στις επιφυλάξεις και τους φόβους μας, αλλά έτσι χάνουμε κάθε ανθρωπιά και κάθε καλοσύνη («Ο φωτογράφος», ένα από τα πιο δυνατά στην καταλλαγή του διηγήματα του τόμου).

Η συγγραφέας βλέπει τη ζωή σαν αγώνα, όπου μόνο η επαναστατικότητα, η αγριάδα, η ορμή, η σαρωτική επίθεση του έρωτα υπάρχει.

Η συγγραφέας βλέπει τη ζωή σαν αγώνα, όπου μόνο η επαναστατικότητα, η αγριάδα, η ορμή, η σαρωτική επίθεση του έρωτα υπάρχει· οι άνθρωποί της είναι οι περισσότεροι πειρατές, μαχητές που φτάνουν ακόμα και στον φόνο, αντιμετωπίζουν τον θάνατο με θάνατο, δείχνουν φιλήσυχοι αλλά κατά βάθος είναι τυφώνες χωρίς έλεος. Από τη «λογική» εκδίκηση ώς την άλογη παρόρμηση του έρωτα, μια ψυχαναλυτικά ιδωμένη εσωτερική ορμή συμπαρασύρει τα πάντα. Κι αφού ο θάνατος είναι η φυσική βία, ο άνθρωπος πρέπει να αντιτάξει μια ανάλογη σφοδρότητα.

Όλα αυτά τα συνοψίζει η ίδια η διηγηματογράφος στο τελευταίο της κείμενο με τίτλο «Το υπόγειο». Εκεί επισημαίνει ότι τα στεγανά ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό μάλλον είναι περατά, αφού «το πραγματικό έχει όρια και αυτά τα όρια εισχωρούν και χάνονται μέσα στο φανταστικό». Έτσι, ο φόβος της ζωής, του θανάτου, της βίας που κυριαρχεί κ.λπ. κάνει τον άνθρωπο να αφήνεται στο φανταστικό, το οποίο επιτρέπει στο ένστικτό του να διασκεδάζει αυθόρμητα τις ανασφάλειες και τις ενοχές του καθενός. Άλλη μια σειρά διηγημάτων στην αλυσίδα της Μαρίας Κουγιουμτζή, που σοκάρουν ευεργετικά τον αναγνώστη.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.


Απόσπασπα από το βιβλίο

«Μετά, δεν ξέρω γιατί, ένιωσα λύπη για τη μητέρα, Ένιωσα πως η αυστηρότητά της ήταν μια απέραντη μοναξιά. Μια αιχμαλωσία. Θα ήθελα η μητέρα μου να ανοίξει την πόρτα σ’ αυτό τον άνθρωπο, να του έψηνε ένα καφέ, και όχι μόνο. […] Να του έπλενε τα σκονισμένα ρούχα, να τα βρει καθαρά το πρωί, να πάρει το δρόμο του ξαλαφρωμένος, κουβαλώντας πάνω του το χάδι μιας ανθρώπινης επαφής. Ένα χάδι που σίγουρα έλειπε κι από τη μητέρα».


altΌλα μπορούν να συμβούν μ' ένα άγγιγμα
Μαρία Κουγιουμτζή
Εκδ. Καστανιώτη 2016
Σελ. 248, τιμή εκδότη €13,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, κοσμούν το φετινό, πλουσιότατο και άκρως ερεθιστικό, πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Και τώρα, τι κάνουμε; Δεν περιμένουμε. Ούτε συνεχίζουμε αμέριμνοι. Μιλάμε και φωνάζουμε για τις πληγές, που πρέπει να τις νιώ...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν τον δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση. Σήμερα, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Γιώργος Τζαβάρας.

Eπιμέλεια: Book Press

Ποιο βι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ