alt

Για τη νουβέλα του Κυριάκου Δημητρίου Το χειρόγραφο (εκδ. Πορεία).

Της Χάρης Ν. Σπανού

Το βιβλίο ξεκινά με μια μικρή άτιτλη αφήγηση στην οποία ο Γκέιλ Έλιοτ δηλώνει ότι υποφέρει και αφυπνίζεται από έναν επαναλαβανόμενο εφιάλτη: περπατά με προορισμό το Πανεπιστημιακό κολέγιο, φθάνει στην κλειστή πύλη, χτυπά το κουδούνι, ο «συνοφρυωμένος φύλακας» τον αντιμετωπίζει «σαν ξένο», με ένα νεύμα αρνείται την είσοδο στον Γκέιλ και χάνεται στις σκιές. Ο Γκέιλ στέκει καθηλωμένος, η άσφαλτος τον καταβροχθίζει. Στον ξύπνιο του, στη μονοκατοικία στο Χάιγκειτ, ο Γκέιλ απωθεί τον εφιάλτη. Την 20η Δεκεμβρίου, ο εφιάλτης επαναλαμβάνεται, με διαφορετικό τέλος: ο Γκέιλ, με γερασμένη σκιά, αποκαμωμένος, παραδίδει τη δερμάτινη τσάντα στο φύλακα – δεν αντέχει πια, το βάρος του χειρογράφου. Η αφήγηση έχει προμετωπίδα ένα μικρό στίχο του Βιργίλιου.

Η δομή γνέφει τρυφερά στον΄Εντγκαρ Άλαν Πόε. Η αύρα από βικτωριανά παραμύθια, ένας χαιρετισμός στον Πήτερ Παν, η ανάμνηση ελληνικών μύθων –στο συναπάντημα του Γκέιλ με τον κηπουρό, τον θυρωρό, τον οδηγό ταξί– διαπερνούν τη νουβέλα, σαν υπόκλιση ή μνήμη του παρελθόντος.

Ακολουθεί με τίτλο «Μέρος Πρώτο», το ολιγοπρόσωπο, ατμοσφαιρικό, καλογραμμένο αφήγημα στο οποίο γνωρίζουμε τον Γκέιλ Έλιοτ μορφωμένο και φιλόδοξο, νεαρό διδάκτορα φιλολογίας, την παραμάνα του Άλμα, τον ηλικιωμένο καθηγητή Ντίξον, σύμβουλο του Γκέιλ στη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Οι περιγραφές του Λονδίνου διακρίνονται για την ιδιαίτερη παραστατικότητά τους. Η δομή κλείνει το μάτι στον Εντγκαρ Άλαν Πόε. Η αύρα από βικτωριανά παραμύθια, ένας χαιρετισμός στον Πήτερ Παν, η ανάμνηση ελληνικών μύθων –στο συναπάντημα του Γκέιλ με τον κηπουρό, τον θυρωρό, τον οδηγό ταξί– διαπερνούν τη νουβέλα, σαν υπόκλιση ή μνήμη του παρελθόντος.

Τρία πρόσωπα-φανερώσεις ή φαντάσματα: ο κηπουρός, ο θυρωρός, ο οδηγός ταξί, προσπαθούν να συζητήσουν με τον Γκέιλ το θέμα των μελετών του. Η έπαρση της μόρφωσης, η συστηματική αφοσίωση στη μελέτη, και η νιότη, του επιβάλλουν (χωρίς να είναι ανυποψίαστος), να τα αγνοήσει. Είναι αφοσιωμένος, γοητευμένος με τον εαυτό του, με την επίπονη εργασία της μελέτης των δώδεκα τόμων του Σίντενχαμ. Οι εφιάλτες, οι κρίσεις πανικού, ο αρχέγονος φόβος που βασανίζει τον νεαρό Γκέιλ, υποσημαίνουν την αυτοπαγίδευσή του, αλλά υπαινίσσονται και πιο βιωματικά θραύσματα της ζωής. Ο Γκέιλ αισθάνεται άτρωτος, συγκεντωμένος, δουλεύει οργανωμένα με σκληρό, απαράβατο ωράριο, κοιμάται ελάχιστα. 

Τα πρόσωπα, φανταστικά (;) και πραγματικά (η Άλμα που τον φροντίζει), η φύση ζωντανή ή συμβολική (η βροχή, το δάσος ο θεϊκός γίγαντας ενάντια στη βιβλιοθήκη-θησαυροφυλάκιο της γνώσης), ο γάτος Μάιλο από τα παιδικά του χρόνια, που πεθαίνει, εισπράττουν τόση προσοχή, τόσο χρόνο, όσα ο ίδιος, ως αφοσιωμένος ερευνητής επιτρέπει. Η Άλμα ανησυχεί για την όψη, τη συμπεριφορά, την υγεία του. Εκείνος, απομακρύνεται πιο πολύ. Δέχεται ένα βαρύ προσωπικό πλήγμα: μια οξεία πνευμονία η οποία επιβάλλει νοσοκομειακή νοσηλεία σε εντατική μονάδα θεραπείας. Ο Γκέιλ επιβιώνει, εξακολουθεί να σκέφτεται μόνο τη μελέτη – φτάνει αδύναμος,  σχεδόν κατάκοιτος σαν γέροντας, στο σπίτι του στο Χάιγκειτ, για να αναρρώσει.

Στο Μέρος Δεύτερο, αλλάζει η γραμματοσειρά στο βιβλίο. Εμφανίζεται σαν ξένος στο σπίτι του Γκέιλ ο Φλόυερ Σίντενχαμ, ο συγγραφέας του έργου το οποίο μελετά ο Γκέιλ. Ο Γκέιλ ακούει την πόρτα να χτυπά, «ξάγρυπνος από τις τρεις», «λες και υποψιαζόταν πως το όνειρο –αυτός ο εφιάλτης, για την ακρίβεια– δεν είχε φτάσει στο τέλος του». Ο Γκέιλ βρίσκεται σε κατάσταση τρόμου, ο χρόνος μένει ακίνητος για ώρα, ενώ ο χτύπος συνεχίζει κα ακούγεται στην πόρτα. Ο Γκέιλ, ανοίγει ο ίδιος, αφού η Άλμα είναι άφαντη: «Τα ακροδάκτυλα του ξένου επισκέπτη ήταν μαυρισμένα από το μελάνι, οι καρποί των χεριών του ξεπρόβαλαν από τα μανίκια παραμορφωμένοι από την οστεοαρθρίτιδα».

Οι ειδικοί στην ταξινόμηση, ίσως να κατάτασσαν τη νουβέλα στην τάξη: «φιλοσοφικό μυθιστόρημα» κατ΄αναλογίαν προς το «μαθηματικό μυθιστορήμα». Θα παρακάμψω την κατηγοριοποίηση, διότι δεν ενσωματώνει την πρόσληψη που είχα διαβάζοντας το βιβλίο.

Ο Σίντενχαμ αφηγείται πρωτοπρόσωπα τη ζωή και την ιστορία των βιβλίων του. Είναι αμείλικτα επικριτικός στους άξονες της εργασίας του Γκέιλ. Η εξομολόγηση με την οποίαν «αμύνεται» απέναντι στην άστοχη εργασία του Γκέιλ (τη θεωρεί δεύτερο θάνατο) γίνεται σε φόντο ντικενσιανών γκρίζων, υγρών περιγραφών του Λονδίνου της εποχής. Οι συγκεριμένες αναφορές στη σκέψη του Πλάτωνα, γίνονται με ουσιώδη τρόπο. Οι γυναικείες μορφές στη νουβέλα είναι κομβικές: η Άλμα μητρική φροντίζει, η φαρμακερή, απαγορευτική Σεσίλια (η πιο δραματική αρνητική περιγραφή προσώπου) εξαφανιζει την Έστερ, άνοιξη και έρωτα του Σίντενχαμ (αιτία της ατονίας του μυαλού του). Γυναικεία, θεϊκού καλλους μορφή, λαμβάνει η Φιλοσοφία, μέσω του Πλάτωνα. Το τέλος της νουβέλας, το τέλος του Γκέιλ, είναι αινιγματικό. Απαλλάχτηκε από το χειρόγραφο, αυτοκτόνησε ή μετά «Το Χειρόγραφο» του Δημητρίου, ωρίμασε, συνέχισε και τελείωσε την εργασία του;

Οι ειδικοί στην ταξινόμηση, ίσως να κατάτασσαν τη νουβέλα στην τάξη: «φιλοσοφικό μυθιστόρημα» κατ΄αναλογίαν προς το «μαθηματικό μυθιστορήμα». Θα παρακάμψω την κατηγοριοποίηση, διότι δεν ενσωματώνει την πρόσληψη που είχα διαβάζοντας το βιβλίο. Από την αρχή μέχρι το τέλος του βιβλίου, δεν αμφέβαλλα ότι το κείμενο είναι λογοτεχνικό. Ομολογώ πως σπανίως, διαβάζοντας μια νουβέλα, έγραψα τόσες σημειώσεις στα περιγράμματα των σελίδων, ενόσω διάβαζα. Υπάρχουν ευτυχώς πάντα πεζογράφοι, με γνώση και στοχασμό. Η «βροχή των σημειώσεων στα περιθώρια» με οδήγησε να δω Το Χειρόγραφο και ως «εξεγερμένος» αναγνώστης. Μήπως ο συγγραφέας, ως έμπειρος δάσκαλος με καθοδήγησε, υπόρρητα μέσω του κειμένου, σε μελέτη του βιβλίου;

Δεύτερη ανάγνωση, αγνοώντας τις σημειώσεις. Έτσι, διέκρινα άλλο χαρακτηριστικό του βιβλίου: αν το πρώτο μέρος καλλιεργεί το ορθολογικό κριτήριο του αναγνώστη, το δεύτερο μέρος τον μεταμορφώνει από «νεαρό σχολαστικό Γκέιλ» σε αναγνώστη «γέρο-σοφό Σίντενχαμ». Πού κρύβεται ο συγγραφέας; Μας κρυφοκοιτά μέσα από δύο πρόσωπα: τον Σίντενχαμ, ο οποίος ξαναζωντανεύει, αλλά και το νεαρό φιλόλογο Γκέιλ, ο οποίος βασανίζεται μέχρι τα άκρα, για να συνθέσει ένα μείζον έργο. Έτσι, ο συγγραφέας, άθελά του ίσως, προτείνει και μια μέθοδο ανάγνωσης, μας προκαλεί σε ένα διπλό διάλογο: με το κείμενο και με την αυτογνωσία μας.

* Η ΧΑΡΙΣ Ν. ΣΠΑΝΟΥ είναι συγγραφέας.

altΤο χειρόγραφο
Κυριάκος Δημητρίου
Πορεία 2016
Σελ. 136, τιμή εκδότη €10,60

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο βραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, σε ηλικία 89 ετών.

Επιμέλεια: Book Press

Πέθανε σήμερα ο Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος γεννήθηκε στη Θάσο στις 18 Νοεμβρίου 1934, ήταν όμως δημότης Καβάλας.

...

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

Παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Στούπα «Η επερχόμενη αταξία – Οι πέντε παγίδες που απειλούν τις δημοκρατίες και την ευημερία της Δύσης» (εκδ. Επίκεντρο) την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου, στις 7:00 μ.μ, στο Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

H «Νέκυια» του Γιάννη Αγγελάκα & του Χρήστου Παπαδόπουλου με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι από τις 21 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 28 Ιανουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης.

Επιμέλεια: Book Press

«Ονειρεύτηκα μια υποβλητική αφήγηση της Οδύσ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ