club bilderberg

Για το μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη Offshore (εκδ. Γαβριηλίδη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«Μετά τα πρώτα έργα του ο Μάρκαρης δεν έχει γράψει κάτι πολύ καλό». Αυτή η παράξενη εκτίμηση, που ακούγεται συχνά, έρχεται φαινομενικά σε αντίθεση με τη σταθερή, πρωτεύουσα θέση που κατέχει ο συγγραφέας στο αστυνομικό μυθιστόρημα, στην ευρεία αποδοχή του από το κοινό, στις μεταφράσεις των κειμένων του στο εξωτερικό, στη για χρόνια εδραίωσή του ως ενός από τα κορυφαία ονόματα στον χώρο της σύγχρονης νεοελληνικής λογοτεχνίας. Κι όμως ο τρόπος που έχει επιλέξει ο πεζογράφος να πολλαπλασιάζει τους κρίκους στην αλυσίδα των έργων του εξηγεί διμερώς τόσο την πλατιά αποδοχή του όσο και την απώλεια του σφοδρού ενδιαφέροντος των κριτικών.

Ποιος είναι αυτός; Μα η διαμόρφωση ενός συγκεκριμένου τρόπου γραφής και αφήγησης, που είναι πλέον αναγνωρίσιμος όσο και αναμενόμενος, σήμα κατατεθέν όσο και στάσιμος, μαρκαρικός στην ούγια του όσο και στην επανάληψή του.

Η σειρά θύματα – έρευνα – δράστης/δράστες είναι η δελεαστική αφορμή για τον συγγραφέα, ώστε να μιλήσει για τα ορατά και αόρατα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας που γεννούν συμφέροντα, κίνητρα, θύτες και εγκλήματα.

Ο σταθερός χαρακτήρας Κώστας Χαρίτος είναι ένας «παλιομοδίτης» αστυνόμος, ιδεαλιστής αλλά και ισχυρογνώμων, με τη μικροαστή γυναίκα του που καταφέρνει να εκφράσει τον μέσο Έλληνα. Γύρω του απλώνεται ένας ιστός μυθιστορηματικών προσώπων, από τους συναδέλφους αστυνομικούς μέχρι τα μεγαλοστελέχη της ιεραρχίας, που διακρίνονται για τα αρτηριοσκληρωτικά κολλήματά τους, κι από τους διεφθαρμένους παράγοντες του τόπου με τις ποικίλες λαμογιές τους μέχρι τους ημιμαθείς και θρασείς δημοσιογράφους. Είναι η Ελλάδα του σήμερα, πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης, την οποία ο Πέτρος Μάρκαρης έχει καταφέρει να σκιαγραφήσει ζωντανά, ανάγλυφα, εικονοπλαστικά σε όλα του τα βιβλία. Είναι η Αθήνα με τους δρόμους, τις γειτονιές, τις διαδηλώσεις, το μποτιλιάρισμα, τον κόσμο της, που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει στα αθηναιογραφικά έργα του.

Και μέσα σ’ αυτό το σκηνοθετικό πλαίσιο εξελίσσονται οι έρευνες που ξεκινάνε σταθερά από ένα πτώμα αλλά απλώνονται σε όλα τα κοινωνικά και πολιτικά αίτια μιας ευρύτερης πολιτισμικής παθογένειας. Το πρώτο θύμα δίνει τη θέση του σε άλλα, συνήθως τρία ή τέσσερα συνολικά, τα οποία, στην αρχή ασύνδετα, δένουν σταδιακά σε μια αλυσίδα ενδείξεων και ιδεολογικών αξόνων μέχρι την τελική έκβαση και την αποκάλυψη του δράστη. Η σειρά θύματα – έρευνα – δράστης/δράστες είναι η δελεαστική αφορμή για τον συγγραφέα, ώστε να μιλήσει για τα ορατά και αόρατα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας που γεννούν συμφέροντα, κίνητρα, θύτες και εγκλήματα.

Κάποιοι offshore και κάποιοι offside

Το πρόσφατο μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη δεν ξεφεύγει κατ’ ουσίαν από αυτές τις βασικές γραμμές, αν και όλος ο κόσμος του Χαρίτου, μαζί και ο ίδιος, έχει από έργο σε έργο εξελιχθεί, καθώς περνάνε τα χρόνια και όλοι μεγαλώνουν.

Κάθε θύμα κινητοποιεί ξανά την υπόθεση και συ-στήνει το οικοδόμημα που θα οδηγήσει στη λύση.

Το πρώτο θύμα είναι ο υπεύθυνος του ΕΟΤ για τις μαρίνες, πόστο που μπορεί να εμπλέκεται τόσο με μίζες για μια θέση σκάφους όσο και με διακίνηση ναρκωτικών. Το δεύτερο θύμα που είναι ένας μεγαλοεφοπλιστής έρχεται αρκετές σελίδες μετά, για να εντείνει τη δράση και να προσθέσει καύσιμη ύλη στη μηχανή της έρευνας, όσο κι αν οι ανώτεροι προσπαθούν να την παγώσουν. Ο τρίτος φόνος αφορά στον γνωστό από προηγούμενα μυθιστορήματα του Πέτρου Μάρκαρη δημοσιογράφο Σωτηρόπουλο, ο οποίος σκάλιζε τις παραπάνω υποθέσεις… παραπάνω απ’ όσο έπρεπε. Κάθε θύμα κινητοποιεί ξανά την υπόθεση και συ-στήνει το οικοδόμημα που θα οδηγήσει στη λύση.

Όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα ουτοπικό πλαίσιο, κι εδώ ο Πέτρος Μάρκαρης ξεφεύγει από το δημοσιογραφικά ρεαλιστικό σκηνικό και περνάει σε ένα μελλοντολογικό σενάριο. Το κόμμα ΚΕΑΝ αναλαμβάνει την εξουσία, επειδή οι πολίτες πίστεψαν ότι σε τρεις μήνες μπορεί να αλλάξει τις συνθήκες ύφεσης. Και πράγματι, ως εκ θαύματος, η οικονομία ανακάμπτει με γενναίες αποκρατικοποιήσεις και προσέλκυση επενδύσεων, όσο και αν πλανάται συνεχώς το ερώτημα πόθεν τα χρήματα και πώς ξαναπλούτισε ο Νεοέλληνας.

Το καινοτόμο, σε σχέση με την εξωραϊστική εικόνα της δικαιοσύνης στα αστυνομικά μυθιστορήματα, είναι ότι στο Offshore οι ένοχοι αποκαλύπτονται αλλά δεν τιμωρούνται.

Ο Πέτρος Μάρκαρης εξακολουθεί να στήνει τις υποθέσεις του πάνω σε μια συνεπή γραμμή έρευνας, η οποία δεν καταλήγει μόνο σε έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους δράστες, αλλά απλώνεται στα βαθύτερα αίτια της εγκληματικότητας. Αυτά δεν ξεκινούν από προσωπικά κίνητρα, αλλά εδράζονται σε μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, σε διαπλεκόμενα αλισβερίσια, σε ένα αφανές σύστημα πολιτικής διαφθοράς και συμφεροντολογισμού. Οι φόνοι είναι η κορυφή σε ένα παγόβουνο πολλαπλάσιου όγκου και αδιανόητης μάζας, είναι το προσκήνιο σε ένα παρασκήνιο εξωχώριων συμφερόντων και τεράστιων πιέσεων.

Το καινοτόμο, σε σχέση με την εξωραϊστική εικόνα της δικαιοσύνης στα αστυνομικά μυθιστορήματα, είναι ότι στο Offshore οι ένοχοι (λίγο αόριστα κατονομάζονται «εκπρόσωποι του μαύρου χρήματος») αποκαλύπτονται αλλά δεν τιμωρούνται, κάτι που έχει ξανακάνει ο Πέτρος Μάρκαρης. Κι αυτό δείχνει μια πιο ρεαλιστική πραγματικότητα, καθώς άλλο πράγμα η ηθική της δικαιοσύνης, που θέλει να εξιχνιάζεται το έγκλημα, κι άλλο η πραγμάτωσή της μέσα στο πλαίσιο της ελληνικής (και παγκόσμιας) δικαιικής πράξης.

alt

Αυτοεπαναλαμβανόμενος ή αναγνωρίσιμος;

Ο μαρκαρικός γαλαξίας είναι συμπαγής, κλειστός, αναγνωρίσιμος. Έχει μια εξαιρετική αυτοτέλεια, στηρίζεται στους δεδομένους πλανήτες του που περιστρέφονται γύρω από τον Χαρίτο, κινείται ελαφρά σπειροειδώς προς ένα μακρινό αστέρι κι έτσι οι αναγνώστες του δεν ζαλίζονται από τις αλλαγές.

Ξαναγυρίζω στο αρχικό ερώτημα: πώς είναι δυνατόν ο Πέτρος Μάρκαρης να διατηρεί περίοπτη θέση στο αστυνομικό μυθιστόρημα και ταυτόχρονα να κάνει βήματα σημειωτόν ως προς τη λογοτεχνική ποιότητα των έργων του;

Η απάντηση στηρίζεται στο ίδιο βάθρο, όπως το προδιέγραψα για το Offshore και ισχύει για όλα τα (τελευταία) μυθιστορήματά του. Ο μαρκαρικός γαλαξίας είναι συμπαγής, κλειστός, αναγνωρίσιμος. Έχει μια εξαιρετική αυτοτέλεια, στηρίζεται στους δεδομένους πλανήτες του που περιστρέφονται γύρω από τον Χαρίτο, κινείται ελαφρά σπειροειδώς προς ένα μακρινό αστέρι κι έτσι οι αναγνώστες του δεν ζαλίζονται από τις αλλαγές, αλλά βλέπουν από βιβλίο σε βιβλίο μια ασφαλή αστυνομική ζώνη, μέσα στην οποία περνάνε καλά και συνάμα προβληματίζονται για τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα της Ελλάδας του τέλους του 20ού και των αρχών του 21ου αιώνα.

Από την άλλη, το ίδιο ακριβώς πλαίσιο κάνει τα βιβλία του -όταν τα δει κανείς συνολικά- επαναλαμβανόμενα, αναμενόμενα μέχρις ενός σημείου, τυποποιημένα στο μαρκαρικό μπετόν, λογοτεχνικά στάσιμα, μαζικά και «βιομηχανοποιημένα»… Αν εξαιρέσουμε το Παλιά, πολύ παλιά (2008), το οποίο σπάει την αθηναιογραφία, εξισορροπεί την πλοκή με την ατμόσφαιρα, προβάλλει κοινωνικά ζητήματα αλλά δίνει και φρέσκιες ιδεολογικές απαντήσεις και ανακατεύει την αστυνομική τράπουλα, όλα τα υπόλοιπα βιβλία του Πέτρου Μάρκαρη ακολουθούν τον δρόμο της καμήλας, σταθερό, ωραίο αλλά και ρυθμικά νανουριστικό. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

 

altOffshore
Πέτρος Μάρκαρης
Εκδ. Γαβριηλίδη 2016
Σελ. 304, τιμή εκδότη €15,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΜΑΡΚΑΡΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Στόγια «Όχι δεν χωριζόμαστε» (εκδ. Μελάνι). Κεντρική εικόνα: © Tegan Mierle (Unsplash).

Γράφει ο Νίκος Σαλτερής

Ο Γιώργος Στόγιας, γεννημένος στην Αθήνα (1973) σπούδασε στην Κρήτη και στη...

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ