club bilderberg

Για το μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη Offshore (εκδ. Γαβριηλίδη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«Μετά τα πρώτα έργα του ο Μάρκαρης δεν έχει γράψει κάτι πολύ καλό». Αυτή η παράξενη εκτίμηση, που ακούγεται συχνά, έρχεται φαινομενικά σε αντίθεση με τη σταθερή, πρωτεύουσα θέση που κατέχει ο συγγραφέας στο αστυνομικό μυθιστόρημα, στην ευρεία αποδοχή του από το κοινό, στις μεταφράσεις των κειμένων του στο εξωτερικό, στη για χρόνια εδραίωσή του ως ενός από τα κορυφαία ονόματα στον χώρο της σύγχρονης νεοελληνικής λογοτεχνίας. Κι όμως ο τρόπος που έχει επιλέξει ο πεζογράφος να πολλαπλασιάζει τους κρίκους στην αλυσίδα των έργων του εξηγεί διμερώς τόσο την πλατιά αποδοχή του όσο και την απώλεια του σφοδρού ενδιαφέροντος των κριτικών.

Ποιος είναι αυτός; Μα η διαμόρφωση ενός συγκεκριμένου τρόπου γραφής και αφήγησης, που είναι πλέον αναγνωρίσιμος όσο και αναμενόμενος, σήμα κατατεθέν όσο και στάσιμος, μαρκαρικός στην ούγια του όσο και στην επανάληψή του.

Η σειρά θύματα – έρευνα – δράστης/δράστες είναι η δελεαστική αφορμή για τον συγγραφέα, ώστε να μιλήσει για τα ορατά και αόρατα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας που γεννούν συμφέροντα, κίνητρα, θύτες και εγκλήματα.

Ο σταθερός χαρακτήρας Κώστας Χαρίτος είναι ένας «παλιομοδίτης» αστυνόμος, ιδεαλιστής αλλά και ισχυρογνώμων, με τη μικροαστή γυναίκα του που καταφέρνει να εκφράσει τον μέσο Έλληνα. Γύρω του απλώνεται ένας ιστός μυθιστορηματικών προσώπων, από τους συναδέλφους αστυνομικούς μέχρι τα μεγαλοστελέχη της ιεραρχίας, που διακρίνονται για τα αρτηριοσκληρωτικά κολλήματά τους, κι από τους διεφθαρμένους παράγοντες του τόπου με τις ποικίλες λαμογιές τους μέχρι τους ημιμαθείς και θρασείς δημοσιογράφους. Είναι η Ελλάδα του σήμερα, πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης, την οποία ο Πέτρος Μάρκαρης έχει καταφέρει να σκιαγραφήσει ζωντανά, ανάγλυφα, εικονοπλαστικά σε όλα του τα βιβλία. Είναι η Αθήνα με τους δρόμους, τις γειτονιές, τις διαδηλώσεις, το μποτιλιάρισμα, τον κόσμο της, που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει στα αθηναιογραφικά έργα του.

Και μέσα σ’ αυτό το σκηνοθετικό πλαίσιο εξελίσσονται οι έρευνες που ξεκινάνε σταθερά από ένα πτώμα αλλά απλώνονται σε όλα τα κοινωνικά και πολιτικά αίτια μιας ευρύτερης πολιτισμικής παθογένειας. Το πρώτο θύμα δίνει τη θέση του σε άλλα, συνήθως τρία ή τέσσερα συνολικά, τα οποία, στην αρχή ασύνδετα, δένουν σταδιακά σε μια αλυσίδα ενδείξεων και ιδεολογικών αξόνων μέχρι την τελική έκβαση και την αποκάλυψη του δράστη. Η σειρά θύματα – έρευνα – δράστης/δράστες είναι η δελεαστική αφορμή για τον συγγραφέα, ώστε να μιλήσει για τα ορατά και αόρατα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας που γεννούν συμφέροντα, κίνητρα, θύτες και εγκλήματα.

Κάποιοι offshore και κάποιοι offside

Το πρόσφατο μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη δεν ξεφεύγει κατ’ ουσίαν από αυτές τις βασικές γραμμές, αν και όλος ο κόσμος του Χαρίτου, μαζί και ο ίδιος, έχει από έργο σε έργο εξελιχθεί, καθώς περνάνε τα χρόνια και όλοι μεγαλώνουν.

Κάθε θύμα κινητοποιεί ξανά την υπόθεση και συ-στήνει το οικοδόμημα που θα οδηγήσει στη λύση.

Το πρώτο θύμα είναι ο υπεύθυνος του ΕΟΤ για τις μαρίνες, πόστο που μπορεί να εμπλέκεται τόσο με μίζες για μια θέση σκάφους όσο και με διακίνηση ναρκωτικών. Το δεύτερο θύμα που είναι ένας μεγαλοεφοπλιστής έρχεται αρκετές σελίδες μετά, για να εντείνει τη δράση και να προσθέσει καύσιμη ύλη στη μηχανή της έρευνας, όσο κι αν οι ανώτεροι προσπαθούν να την παγώσουν. Ο τρίτος φόνος αφορά στον γνωστό από προηγούμενα μυθιστορήματα του Πέτρου Μάρκαρη δημοσιογράφο Σωτηρόπουλο, ο οποίος σκάλιζε τις παραπάνω υποθέσεις… παραπάνω απ’ όσο έπρεπε. Κάθε θύμα κινητοποιεί ξανά την υπόθεση και συ-στήνει το οικοδόμημα που θα οδηγήσει στη λύση.

Όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα ουτοπικό πλαίσιο, κι εδώ ο Πέτρος Μάρκαρης ξεφεύγει από το δημοσιογραφικά ρεαλιστικό σκηνικό και περνάει σε ένα μελλοντολογικό σενάριο. Το κόμμα ΚΕΑΝ αναλαμβάνει την εξουσία, επειδή οι πολίτες πίστεψαν ότι σε τρεις μήνες μπορεί να αλλάξει τις συνθήκες ύφεσης. Και πράγματι, ως εκ θαύματος, η οικονομία ανακάμπτει με γενναίες αποκρατικοποιήσεις και προσέλκυση επενδύσεων, όσο και αν πλανάται συνεχώς το ερώτημα πόθεν τα χρήματα και πώς ξαναπλούτισε ο Νεοέλληνας.

Το καινοτόμο, σε σχέση με την εξωραϊστική εικόνα της δικαιοσύνης στα αστυνομικά μυθιστορήματα, είναι ότι στο Offshore οι ένοχοι αποκαλύπτονται αλλά δεν τιμωρούνται.

Ο Πέτρος Μάρκαρης εξακολουθεί να στήνει τις υποθέσεις του πάνω σε μια συνεπή γραμμή έρευνας, η οποία δεν καταλήγει μόνο σε έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους δράστες, αλλά απλώνεται στα βαθύτερα αίτια της εγκληματικότητας. Αυτά δεν ξεκινούν από προσωπικά κίνητρα, αλλά εδράζονται σε μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, σε διαπλεκόμενα αλισβερίσια, σε ένα αφανές σύστημα πολιτικής διαφθοράς και συμφεροντολογισμού. Οι φόνοι είναι η κορυφή σε ένα παγόβουνο πολλαπλάσιου όγκου και αδιανόητης μάζας, είναι το προσκήνιο σε ένα παρασκήνιο εξωχώριων συμφερόντων και τεράστιων πιέσεων.

Το καινοτόμο, σε σχέση με την εξωραϊστική εικόνα της δικαιοσύνης στα αστυνομικά μυθιστορήματα, είναι ότι στο Offshore οι ένοχοι (λίγο αόριστα κατονομάζονται «εκπρόσωποι του μαύρου χρήματος») αποκαλύπτονται αλλά δεν τιμωρούνται, κάτι που έχει ξανακάνει ο Πέτρος Μάρκαρης. Κι αυτό δείχνει μια πιο ρεαλιστική πραγματικότητα, καθώς άλλο πράγμα η ηθική της δικαιοσύνης, που θέλει να εξιχνιάζεται το έγκλημα, κι άλλο η πραγμάτωσή της μέσα στο πλαίσιο της ελληνικής (και παγκόσμιας) δικαιικής πράξης.

alt

Αυτοεπαναλαμβανόμενος ή αναγνωρίσιμος;

Ο μαρκαρικός γαλαξίας είναι συμπαγής, κλειστός, αναγνωρίσιμος. Έχει μια εξαιρετική αυτοτέλεια, στηρίζεται στους δεδομένους πλανήτες του που περιστρέφονται γύρω από τον Χαρίτο, κινείται ελαφρά σπειροειδώς προς ένα μακρινό αστέρι κι έτσι οι αναγνώστες του δεν ζαλίζονται από τις αλλαγές.

Ξαναγυρίζω στο αρχικό ερώτημα: πώς είναι δυνατόν ο Πέτρος Μάρκαρης να διατηρεί περίοπτη θέση στο αστυνομικό μυθιστόρημα και ταυτόχρονα να κάνει βήματα σημειωτόν ως προς τη λογοτεχνική ποιότητα των έργων του;

Η απάντηση στηρίζεται στο ίδιο βάθρο, όπως το προδιέγραψα για το Offshore και ισχύει για όλα τα (τελευταία) μυθιστορήματά του. Ο μαρκαρικός γαλαξίας είναι συμπαγής, κλειστός, αναγνωρίσιμος. Έχει μια εξαιρετική αυτοτέλεια, στηρίζεται στους δεδομένους πλανήτες του που περιστρέφονται γύρω από τον Χαρίτο, κινείται ελαφρά σπειροειδώς προς ένα μακρινό αστέρι κι έτσι οι αναγνώστες του δεν ζαλίζονται από τις αλλαγές, αλλά βλέπουν από βιβλίο σε βιβλίο μια ασφαλή αστυνομική ζώνη, μέσα στην οποία περνάνε καλά και συνάμα προβληματίζονται για τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα της Ελλάδας του τέλους του 20ού και των αρχών του 21ου αιώνα.

Από την άλλη, το ίδιο ακριβώς πλαίσιο κάνει τα βιβλία του -όταν τα δει κανείς συνολικά- επαναλαμβανόμενα, αναμενόμενα μέχρις ενός σημείου, τυποποιημένα στο μαρκαρικό μπετόν, λογοτεχνικά στάσιμα, μαζικά και «βιομηχανοποιημένα»… Αν εξαιρέσουμε το Παλιά, πολύ παλιά (2008), το οποίο σπάει την αθηναιογραφία, εξισορροπεί την πλοκή με την ατμόσφαιρα, προβάλλει κοινωνικά ζητήματα αλλά δίνει και φρέσκιες ιδεολογικές απαντήσεις και ανακατεύει την αστυνομική τράπουλα, όλα τα υπόλοιπα βιβλία του Πέτρου Μάρκαρη ακολουθούν τον δρόμο της καμήλας, σταθερό, ωραίο αλλά και ρυθμικά νανουριστικό. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

 

altOffshore
Πέτρος Μάρκαρης
Εκδ. Γαβριηλίδη 2016
Σελ. 304, τιμή εκδότη €15,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΜΑΡΚΑΡΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» της Έρσης Σωτηροπούλου (κριτική) – Ριζοσπαστικός φεμινισμός με κουίρ προοπτική σε φόντο εθνικής ανάτασης

«Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» της Έρσης Σωτηροπούλου (κριτική) – Ριζοσπαστικός φεμινισμός με κουίρ προοπτική σε φόντο εθνικής ανάτασης

Για τη νουβέλα της Έρσης Σωτηροπούλου «Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» (πρώτη έκδοση: 1982), που επανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη. Μια ανάγνωση που υπογραμμίζει τον «ριζοσπαστικό φεμινισμό» της νουβέλας.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Αδύνατες πόλεις» του Νίκου Α. Μάντη (κριτική) – Μεταλλαγμένη Σεχραζάτ στον λαβύρινθο πολλαπλών αφηγήσεων

«Αδύνατες πόλεις» του Νίκου Α. Μάντη (κριτική) – Μεταλλαγμένη Σεχραζάτ στον λαβύρινθο πολλαπλών αφηγήσεων

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Α. Μάντη «Αδύνατες πόλεις» (εκδ. Καστανιώτη), μια δαιδαλώδης πολυαφήγηση με «χιμαιρικές μορφές, υπερμεγέθεις δαίμονες, ζηλωτές μιας νέας θρησκείας που καταργεί όλες τις άλλες, παραισθητικούς κόσμους και ένα σωρό άλλα πράγματα». 

Γράφει ο ...

Γιάννης Σκαρίμπας & Δημοσθένης Βουτυράς – Από τη σαγήνη της ερωτικής έλξης στον υπαρξιακό τρόμο και στη σκοτεινιά

Γιάννης Σκαρίμπας & Δημοσθένης Βουτυράς – Από τη σαγήνη της ερωτικής έλξης στον υπαρξιακό τρόμο και στη σκοτεινιά

Για τα βιβλία «Ο Αυτοκράτωρ της Κίνας και άλλες ιστορίες» του Γιάννη Σκαρίμπα και «Το καράβι του θανάτου και άλλες ιστορίες» του Δημοσθένη Βουτυρά, που κυκλοφορούν στη σειρά «Τα αειθαλή» των εκδόσεων Τόπος.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
Νίκος Δαββέτας: «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται με έκανε να θέλω να γίνω συγγραφέας»

Νίκος Δαββέτας: «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται με έκανε να θέλω να γίνω συγγραφέας»

Από το «Μαραμπού» και τους «Προσανατολισμούς», την «Πατρική κληρονομιά» και την «Κάθοδο των εννιά» στο «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία-της-ζωής του Νίκου Δαββέτα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτ...

Η Εταιρεία Συγγραφέων στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Η Εταιρεία Συγγραφέων στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Η Εταιρεία Συγγραφέων συμμετέχει στη 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης με τέσσερις ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις με θέμα τις λογοτεχνικές ανθολογίες, την ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, την Τεχνητή Νοημοσύνη και την πεζογραφία του Γιώργου Ιωάννου. 

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

Για τα βιβλία «Ο παράδεισος και η κόλαση στη γη. Προσωπικές εμπειρίες του Βασιλείου Καισαρείας, του Γρηγορίου Νύσσης και του Ιωάννου Κωνσταντινουπόλεως» (εκδ. ΠΕΚ), «Αυγούστας Ευδοκίας, Βίος Κυπριανού» (εκδ. Αρμός) και για το λεύκωμα «Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής. Φώτη Κόντογλου, διαχρονικές δημιουργίες» (εκδ....

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Δώδεκα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας διαλεγμένα από τις πρόσφατες εκδόσεις στους πάγκους των βιβλιοπωλείων.  

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Αρκετοί θεωρούν πως οι οδηγοί αυτοβοήθειας κι αυτογνωσίας είναι μόδα που θα περ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ