Για τη συλλογή διηγημάτων του Νίκου Παναγιωτόπουλου Γραφικός χαρακτήρας (εκδ. Μεταίχμιο).
Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος του Γραφικού χαρακτήρα δεν είναι ο ίδιος με αυτόν του Γονίδιου της αμφιβολίας (Πόλις 1999) ή της Αγιογραφίας (Πόλις 2003). Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος του μυθιστορήματος δηλαδή δεν είναι ο ίδιος με αυτόν των τελευταίων διηγημάτων του παρόντα τόμου. Στη μεγάλη φόρμα, με υπομονή και πλατιά ματιά ο συγγραφέας έχτιζε επιμελώς τους ήρωές του και προέβαλλε μια ευρύτερη θέαση του κόσμου, ενώ εδώ στη μικρή φόρμα (είναι βεβαίως η φύση του διηγήματος τέτοια) εστιάζει στο πολύ μικρό, στο περιστασιακό και μέσω αυτού φωτογραφίζει εξήντα επτά βιώματα.
Το αρχικό πλαίσιο δράσης είναι η παιδική ηλικία, που αναδεικνύει το παρελθόν μέσα από τις αναμνήσεις μιας εποχής όπου κυριαρχεί η αφέλεια, η προσπάθεια απογαλακτισμού και ελευθερίας, ο αθώος αυθορμητισμός, το παιχνίδι, η οικογένεια και οι συγγενικές σχέσεις. Ακολουθεί η νεανική ηλικία με ανάλογα ορόσημα, μικρά και καθημερινά αλλά και πιο ευρείας εμβέλειας όπως η διαμάχη με τον πατέρα του. Μια τέτοια αναδρομή στον απώτατο χρόνο της ανθρώπινης ύπαρξης, στα τρυφερά σκαλοπάτια της ζωής, δεν είναι πρωτόγνωρη αλλά τον τελευταίο καιρό προωθείται με ποικίλους στόχους: από τη μυθοποίηση της παιδικότητας έως την ανάδειξη (ή αναθεώρηση) της ελληνικής οικογένειας κι από την αυτοβιογραφική επικέντρωση μέχρι την αναπόληση της δεκαετίας του ’70.
Από τα παιδικά χρόνια μέχρι την ενηλικίωση το αληθινό γεννά λογοτεχνία κι ο διηγηματογράφος ζουμάρει σ’ αυτό που φαίνεται βιωμένο και αδιάφορο, για να φανεί η ιδιαίτερη, συγκεκριμένη πλευρά του.
Τι απ’ όλα προσπαθεί να πετύχει ο Νίκος Παναγιωτόπουλος; Δεν κρύβει –στον επίλογο το δηλώνει ρητά– ότι τα περισσότερα απ’ αυτά είναι αληθινά γεγονότα (είναι;), στα οποία δεν αποσιωπά ούτε καν τα πραγματικά ονόματα και έτσι μεταφέρει στο χαρτί μερικές από τις εμπειρίες της ζωής του που τον σημάδεψαν. Το στοίχημα ήταν γι’ αυτόν και για τον αναγνώστη η μικρή έκταση, που επιχειρεί να αποδώσει το βιωμένο σε ελάχιστο χώρο, ώστε εκεί να αποστάξει το πιο ισχυρό ροδέλαιο των εμπειριών του. Από τα παιδικά χρόνια μέχρι την ενηλικίωση το αληθινό γεννά λογοτεχνία κι ο διηγηματογράφος ζουμάρει σ’ αυτό που φαίνεται βιωμένο και αδιάφορο, για να φανεί η ιδιαίτερη, συγκεκριμένη πλευρά του.
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος
|
Τα κείμενα του συγγραφέα λοιπόν είναι μικρά –δύο τρεις σελίδες– ή πολύ μικρά –κάτω από σελίδα–, προσπαθώντας να εστιάσουν με τα λιτά τους μέσα, την απέριττη γλώσσα και το αποστασιοποιημένο λόγω χρονικού διαστήματος ύφος στη σκηνή που ξεθάβει η μνήμη, και τη ζωντανεύει η συγκίνηση, η νοσταλγία, ο πικρός προβληματισμός της ζωής. Τα ίδια τα συμβάντα είναι από αυτά που λίγο ή πολύ συναντάμε στη ζωή κάθε ανθρώπου κι ο διηγηματογράφος θέλησε να τα απαθανατίσει σε ένα προσωπικό άλμπουμ, κρατώντας σε λίγες ασπρόμαυρες φωτογραφίες μόνο ό,τι οδηγεί σε κορυφώσεις, σε πικρές διαπιστώσεις, σε μια, έστω, συγκινητική αλήθεια.
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος στα διηγήματά του δεν χρησιμοποιεί τη δύναμη της γλώσσας, αλλά αξιοποιεί την ισχύ της αφηγηματικής πύκνωσης, δεν επινοεί –φαινομενικά– καινοφανή περιστατικά, αλλά αναδεικνύει το σύνηθες, που έχει ωστόσο αξία, κι εστιάζει στο καθοριστικό. Έτσι, για να ξαναγυρίσω στην αρχική μου ερώτηση, πετυχαίνει να δείξει ότι η ζωή όλων, όχι των επώνυμων που είναι πρόσφοροι για βιογράφηση, αποτελείται από πολλές σκληρές κι ευχάριστες στιγμές, φαιδρές καταστάσεις και συγκινητικούς σταθμούς, μικρές ψηφίδες που καθορίζουν το είναι μας και χαράζουν τις καμπές στην πορεία του βίου μας· για μερικούς μάλιστα διαμορφώνουν και την πρώτη ύλη των λογοτεχνικών κειμένων τους…
* Η κεντρική φωτογραφία προέρχεται από το οικογενειακό αρχείο του συγγραφέα.
* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Γραφικός χαρακτήρας
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Μεταίχμιο 2016
Σελ. 184, τιμή εκδότη €11,00