Αυτό που έγινε είναι αδύνατο να διαπιστωθεί χωρίς τις υποκειμενικές σκοπιές των μαρτύρων, οι οποίοι απλώνουν τις εικασίες τους από την αυτοκτονία έως τη δολοφονία κι από τη γνωριμία των δύο προσώπων ώς τη φευγαλέα συνύπαρξή τους. 

Τώρα, λοιπόν, που δεν γράφει ένα τέτοιου είδους μυθιστόρημα, ένα αμιγώς δηλαδή αστυνομικό, αλλά πραγματεύεται έναν θάνατο (ή μάλλον δύο) με τη ματιά του δημοσιογράφου ο οποίος προσεγγίζει το θέμα υπό τη σύγχυση των ετερόκλητων καταθέσεων, η αλήθεια φαντάζει ακόμη περισσότερο ένα άπιαστο επίτευγμα. Ο άνθρωπος που πέφτει στις γραμμές του τραίνου κι ένας άλλος που λιποθυμά, ώσπου καταλήγει στο νοσοκομείο, αποτελεί το «αντικειμενικό» δεδομένο, του οποίου τη διερεύνηση αναλαμβάνει ο παρευρισκόμενος αφηγητής, που τυγχάνει να είναι ρεπόρτερ. Ένα τέτοιο συμβάν θα γινόταν άρθρο –ίσως στα ψιλά των εφημερίδων– και δεν θα άξιζε την περαιτέρω προσοχή μας, αν δεν διασταυρώνονταν πάνω του πέντε διαφορετικές ματιές. Ο αφηγητής, άπειρος ρεπόρτερ που έχει ακόμα ανησυχίες και δεν έχει ενσωματωθεί πλήρως στην ωφελιμιστική λογική του Τύπου, παίρνει την πρωτοβουλία, σε συνεννόηση με τον αρχισυντάκτη του, να καλύψει το γεγονός, αλλά προσκρούει σε αλληλοσυγκρουόμενες εκτιμήσεις.

Κι αν η πραγματικότητα είναι μία, όπως λένε οι φιλόσοφοι, οι αλήθειες που την προσεγγίζουν είναι πολλές και συχνά αντίθετης φοράς. Αυτό το ασύμπτωτο μεταξύ του ενός κέντρου και των πολλών έκκεντρων δυνάμεων, μυθιστορηματοποιεί ο Βασίλης Δανέλλης, με τον δημοσιογράφο του να ακούει πέντε, εν μέρει ή εν όλω αποκλίνουσες μεταξύ τους, μαρτυρίες. Όμως τι απ’ όλα ισχύει; Αυτό που έγινε είναι αδύνατο να διαπιστωθεί χωρίς τις υποκειμενικές σκοπιές των μαρτύρων, οι οποίοι απλώνουν τις εικασίες τους από την αυτοκτονία έως τη δολοφονία κι από τη γνωριμία των δύο προσώπων ώς τη φευγαλέα συνύπαρξή τους.

Ο νεαρός συγγραφέας γράφει ίσως το πιο ώριμο μυθιστόρημά του. Πιο συγκεκριμένα, η υπόθεση δένει από πολλές πλευρές και η αφήγησή της εξελίσσεται με σταθερό χέρι, τόσο πλησιάζοντας το κέντρο των γεγονότων, που αποτέλεσαν την αφορμή, όσο και απομακρυνόμενη από αυτά, καθώς εξίσου σημαντικές, αν όχι σημαντικότερες, αποδεικνύονται οι προσεγγίσεις των αυτοπτών μαρτύρων. Το οπτικό ερέθισμα γίνεται η σκανδάλη η οποία πυροδοτεί μια σειρά από εικασίες, προσωπικές ιστορίες, αφηγήσεις που περισσότερο αφορμώνται από τη ζωή και τις σκέψεις των μαρτύρων παρά από τα συμβάντα καθαυτά.

Ο μικρόκοσμος του σταθμού, αποκομμένος από την υπόλοιπη κοινωνία, συγκεντρώνει το νόημα της μυθιστορηματικής αλήθειας. Οι ιστορίες που ακούγονται, προφορικά ή γραπτά, δείχνουν πως σε όλη τη ζωή κυριαρχούν τα ευφάνταστα σενάρια, που γεννά το επινοητικό μυαλό των ανθρώπων, είτε από αθώο υποκειμενισμό είτε από διάθεση των μικρο-αφηγητών να αναπλάσουν την πραγματικότητα. Οι περισσότεροι φαίνεται να βλέπουν αυτό που συμβαίνει στη ζωή τους, φαντάζονται πράγματα που δεν εξάγονται άμεσα από το συμβάν, προεκτείνουν αυτό που είδαν με αυτό που οραματίστηκαν…

Ανάμεσα στη μεταμοντέρνα προσέγγιση, που πιστεύει ότι τίποτα δεν είναι πραγματικό αν δεν προσεγγιστεί από τον άνθρωπο, ότι όλα δηλαδή είναι αφηγήσεις, και τη μοντέρνα, που πιστεύει στην πραγματικότητα, αλλά ότι αυτή είναι άπιαστη, ο Β. Δανέλλης τείνει προς την πρώτη.

 * Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

Άνθρωπος στο τρένο