madonna 700

Για τη συλλογή ιστοριών Πρόστυχοι, εκστατικοί, ειλικρινά θλιμμένοι (εκδ. Απόπειρα) του Μάνθου Γιουρτζόγλου.

Του Σταύρου Σταυρόπουλου

Ο Jean Paul Sartre είχε πει ότι «με το να δίνει κανείς ονόματα στα πράγματα τα δείχνει, και δείχνοντάς τα, τα αλλάζει». Πώς ονομάζει όμως κανείς τα πράγματα; Κατ’ εμέ, γράφοντάς τα και έτσι, αναγκάζοντάς τα να συμβούν.

Ο Eagleton έχει γράψει ότι δεν μπορεί να υφίσταται κάποιο σημαντικό λογοτεχνικό έργο ή παράδοση, ότι κι αν έχει πει ή γράψει κάποιος γι' αυτό, που να είναι αφ’ εαυτού του «πολύτιμο», παρά μόνον σε σχέση με το ιδεολογικοκοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έχει παραχθεί.

Υπάρχει μια ολόκληρη ιστορία –μια ιστορία που εντελώς απρόσωπα έχει επικρατήσει, με ευθύνη των κριτικών και του εκάστοτε συστήματος, και αφορά στην εγχώρια λογοτεχνική διαδρομή του τελευταίου αιώνα– που συνοψίζουν σε δύο μόνον ιστορικά καταξιωμένες «γενιές», αυτήν του '30, την «μεγάλη του Μεσοπολέμου γενιά», προεξάρχοντος του Σεφέρη και του Τέλλου Άγρα, αλλά αγνοώντας προκλητικά τον Σκαρίμπα, τον Σαραντάρη, τον Καρυωτάκη και άλλους πολλούς ή υποβαθμίζοντας την σημαντικότητα του Βάρναλη, και αυτήν του '70, την λεγόμενη «γενιά της αμφισβήτησης», πολλά μέλη της οποίας είναι ακόμα ζωντανά και απασχολούν την επικαιρότητα. Ό,τι υπήρξε ενδιάμεσα και ό,τι ακολούθησε αποσιωπήθηκε ή υποβαθμίστηκε έντεχνα από την ουδετερότητα της κριτικής που ήταν χαμένη μέσα στην κοινωνική σύμβαση του λεγόμενου «λογοτεχνικού κανόνα». Ο κάθε κανόνας, ως φορέας κυρίαρχης ιδεολογίας, ήταν και είναι το βασικό μέσο άσκησης εξουσίας από μια ελίτ, σε ότι αφορά την διαμόρφωση του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ο Eagleton έχει γράψει ότι δεν μπορεί να υφίσταται κάποιο σημαντικό λογοτεχνικό έργο ή παράδοση, ότι κι αν έχει πει ή γράψει κάποιος γι' αυτό, που να είναι αφ’ εαυτού του «πολύτιμο», παρά μόνον σε σχέση με το ιδεολογικοκοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έχει παραχθεί. Από την μεταδικτατορική εποχή και πέρα, χάθηκαν, σταδιακά, εν όψει της επερχόμενης παγκοσμιοποίησης, της αλλαγής των ηθών εξουσίας και της ισοπεδωτικής ματιάς που ακολούθησε σε όλα, εξυπηρετώντας σοφά τον διακαή της στόχο, πολλά από τα ερείσματα και τα οράματα του παρελθόντος. Υπήρξαν παρέες πραγματικές, ξεχωριστές, βασισμένες σε μεγάλες εσωτερικές αξίες και κοινούς τόπους, αλλά ήταν πάντα η μειοψηφία. Σήμερα φτάσαμε –μας έχει εκ των πραγμάτων επιβληθεί θα έλεγα πιο σωστά– να θεωρούμε οτιδήποτε προέρχεται από μια «ρομαντική επανάσταση» ή «αναβίωση» εκείνων των περασμένων good old days, ως ανεδαφικό ή πλεονάζον.

Είναι η «εκδίκηση των αλλοπαρμένων», αυτών που μας εξωθούν ως το βάθος του καθρέφτη για να δούμε, να διαχωρίσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε την εικόνα μας μέσα σε αυτόν.

Αυτό ακριβώς έρχεται να μας θυμίσει, με τον πιο απλό τρόπο, το πρώτο βιβλίο του Μάνθου Γιουρτζόγλου. Οι «πρόστυχοι, εκστατικοί και ειλικρινά θλιμμένοι» χαρακτήρες του αγωνίζονται, βουτηγμένοι στην φαινομενική τυπικότητα της δράσης τους, να αποδείξουν ότι υπάρχουν κι αυτοί, μέσα στα «φανταχτερά σκοτάδια» τους, πάνω στην ξύλινη μπάρα ενός κλασικού ποτάδικου, στον περιβάλλοντα χώρο μιας συναυλίας, σε μοναχικά κρεβάτια, σε τυχαίες συνευρέσεις, παράξενες συναντήσεις και αυτοκαταστροφικούς μονολόγους, σε έναν χωρίς τέλος, έναν αιώνιο αποχαιρετισμό που ποτέ δεν ολοκληρώνεται. Είναι η «εκδίκηση των αλλοπαρμένων», αυτών που μας εξωθούν ως το βάθος του καθρέφτη για να δούμε, να διαχωρίσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε την εικόνα μας μέσα σε αυτόν. Επομένως, το βιβλίο του Μ.Γ., λειτουργεί και ως οδόσημο, ως σελιδοδείκτης ενός τόμου τον οποίον έχουμε αφήσει να σκονίζεται χρόνια, κάπου μακριά από μας, γιατί έτσι μας είπαν, λειτουργεί και ως φακός παλαιού τύπου, από κείνους που είχαν οι εργάτες των ανθρακωρυχείων στο Νιουκάστλ, για να μας δείξει πράγματα που παραπέμπουν σε άλλες εποχές ξεχασμένες, αλλά οφείλουμε να τα ξανασυναντήσουμε, να τα ξαναθυμηθούμε, για να μπορέσουμε να ξαναβρούμε εκείνο το είδος της «ένοχης αθωότητας» που σκοτώσαμε μέσα μας γιατί δεν είχαμε άλλο τρόπο να επιζήσουμε αυτής της άχαρης και ακάθαρτης εποχής.

Ήρωας σ’ αυτή τη συλλογή μικρών ιστοριών –προτιμώ εδώ τον όρο ιστορίες από το διηγήματα– του Μάνθου Γιουρτζόγλου είναι το χρέος της παρακείμενης ζωής. Όχι οι ιδιότυπα ρομαντικοί, αυτοκαταστροφικοί, παράξενοι χαρακτήρες που κυκλοφορούν στις σελίδες του, νοτίζοντάς τες με διαψευσμένο ερωτικό άλλοθι. Η συνάντηση των ηρώων του βιβλίου με τη ζωή που ονειρεύονται δημιουργεί μια δεύτερη κρούστα ανάγνωσης μέσα στην πρώτη , που φαινομενικά είναι απλή, λιτή και σχεδόν αφελής. Κάτω απ’ αυτή την κρούστα όμως, και σε αυτό το θαμμένο εσωτερικό τοπίο, λιμνάζουν οι εις εαυτόν δαίμονες. Ηττημένοι, αλλά νικητές. Ανήσυχοι, αλλά ευγνώμονες. Διασυρμένοι. Πρόστυχοι, εκστατικοί, ειλικρινά θλιμμένοι.

Η σχεδόν «Νικολαΐδική» τους προέλευση, τους αναγκάζει να είναι υπερόπτες, αλλά συγχρόνως ταπεινοί, σίγουροι μέσα στην ανασφάλεια που τους τυλίγει.

Αυτό το επίπεδο της αντιστροφής στήνει τον μύθο απ’ την αρχή, προσδίδοντας του αίγλη και αξιοπρέπεια. Είναι σαν να παίρνεις τον θάνατο απ’ το χέρι και να τον βαφτίζεις ξανά στην κολυμπήθρα της ζωής. Υπό τους ήχους της τζαζ. Η σχεδόν «Νικολαΐδική» τους προέλευση, τους αναγκάζει να είναι υπερόπτες, αλλά συγχρόνως ταπεινοί, σίγουροι μέσα στην ανασφάλεια που τους τυλίγει. Θέλουν να οδηγούν παλιά αυτοκίνητα, Πλίμουθ του 49, Φόρντ Μέρκιουρι και Μπιούικ του 58, Θάντερμπερντ του 65, μαύρες, τετράπορτες Κάντιλακ σεντάν και να ταξιδεύουν νύχτα από το Λος Άντζελες προς το Φοίνιξ, ξερνώντας στο άδειο διπλανό κάθισμα. Θέλουν να ανάβουν τα τσιγάρα τους με αναπτήρες Ρόνσον με αποτυπωμένα σαξόφωνα, να πίνουν κοκτέηλ και να αναρωτιούνται για τις παρέες που χάθηκαν, ακολουθώντας γουρούνια στον άνεμο. Είναι οι ίδιοι τύποι που θα τους δεις κάθε πρωί, σε όλες τις γειτονιές του κόσμου, να γυαλίζουν τα πηρούνια της μηχανής τους, να παίζουν ακόμα φλίπερ και φυσαρμόνικα, να φορούν ασημένια ρολόγια με μπρασελέ, μάρκας Sultana – 21 ρουμπίνια και να ακούνε Glenn Miller. Να μπαίνουν στα σούπερ μάρκετ, να κλειδώνουν τις πόρτες και να αναγκάζουν τους πελάτες τους να ακούσουν Καβάφη, Καββαδία και Καρυωτάκη. Για να τους ληστέψουν τις καρδιές. Κυρίως, είναι οι τύποι που θα τους δεις να γράφουν στους τοίχους τα ξημερώματα τη φράση «Σημασία έχει να αγαπάς». Γιατί αυτό έχει σημασία γι' αυτούς.

Η πράξη του έρωτα, με την έννοια της αδιαπραγμάτευτης αγάπης, αποτελεί και θεμελιώνει την ουσιωδέστερη επανάσταση στην ιστορία του κόσμου.

Δεν θα αναφερθώ ειδικά στην ποιητική του βιβλίου. Απεχθάνομαι ούτως ή άλλως τις κριτικές αποτιμήσεις ή θεωρήσεις. Θέλω μόνο να σημειώσω μια ακόμη σκέψη μου: ότι το περιεχόμενο αποκτά πάντα νόημα και μορφή, μέσω της στάσης, χρησιμοποιώντας ως μέσον τη γλώσσα. Και η γλώσσα, δεν μπορεί να υπάρξει ως άλλη, παρά μόνον ως αμφισβήτηση μιας σειράς πραγμάτων που μας έχουν εκχωρηθεί και θεωρούνται δεδομένα. Η πράξη του έρωτα, με την έννοια της αδιαπραγμάτευτης αγάπης, αποτελεί και θεμελιώνει την ουσιωδέστερη επανάσταση στην ιστορία του κόσμου. Άλλωστε, έρωτας και επανάσταση αρχίζουν από το ίδιο έψιλον. Αυτό με το οποίο αρχίζουν και οι εκστατικοί ήρωες που διατρέχουν τις σελίδες του βιβλίου, ελπίζοντας να συναντήσουν σε κάποιο μπαρ, στη μέση του δρόμου, τον Κέρουακ ή τον Μπουκόφσκι και να τον κεράσουν ένα σφηνάκι. Εν τω μεταξύ αγαπούν, γιατί δεν ξέρουν τίποτε άλλο να κάνουν.

Τελειώνω με μια φράση του Γιώργου Κακουλίδη: «Να είσαι γρήγορος γιατί έχεις μια ομορφιά να χαλάσεις» και περιγράφει μια σκηνή σε μια αίθουσα δικαστηρίου, όπου ο πρόεδρος τον κοιτάζει λοξά ενώ εκείνος ζωγραφίζει ένα άλογο με καλοσχηματισμένα πλευρά και δυνατή ράχη, φτάνοντας γρήγορα στον λαιμό, «γιατί έχει μια ομορφιά να χαλάσει». Αν ανατρέξω στον Roland Barthes και στον όρο που δίνει στο βιβλίο του Ο βαθμός μηδέν της γραφής για την ίδια την γραφή, θα θυμηθώ πολύ καλά αυτό που ισχυριζόταν: ότι «η λειτουργία της δεν αποβλέπει μόνο στο να κοινοποιεί ή να εκφράζει αλλά και στο να επιβάλλει κάτι πέρα από την γλώσσα που είναι ταυτόχρονα ιστορία, αλλά και η θέση που παίρνει κανείς σε αυτή». Ως συνηγορία για αυτή την σκέψη, προτείνω την διαυγέστατη εικόνα του τελευταίου κειμένου της συλλογής με τον τίτλο «Ήσουν εκεί».

Ήταν. 

* Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι ποιητής. 

prostixoi exofΠρόστυχοι, εκστατικοί, ειλικρινά θλιμμένοι
Μάνθος Γιουρτζόγλου
Απόπειρα 2016
Σελ. 168, τιμή εκδότη €10,60 
 
politeia link
 
 
 
 
 
 
  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ