madonna 700

Για τη συλλογή ιστοριών Πρόστυχοι, εκστατικοί, ειλικρινά θλιμμένοι (εκδ. Απόπειρα) του Μάνθου Γιουρτζόγλου.

Του Σταύρου Σταυρόπουλου

Ο Jean Paul Sartre είχε πει ότι «με το να δίνει κανείς ονόματα στα πράγματα τα δείχνει, και δείχνοντάς τα, τα αλλάζει». Πώς ονομάζει όμως κανείς τα πράγματα; Κατ’ εμέ, γράφοντάς τα και έτσι, αναγκάζοντάς τα να συμβούν.

Ο Eagleton έχει γράψει ότι δεν μπορεί να υφίσταται κάποιο σημαντικό λογοτεχνικό έργο ή παράδοση, ότι κι αν έχει πει ή γράψει κάποιος γι' αυτό, που να είναι αφ’ εαυτού του «πολύτιμο», παρά μόνον σε σχέση με το ιδεολογικοκοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έχει παραχθεί.

Υπάρχει μια ολόκληρη ιστορία –μια ιστορία που εντελώς απρόσωπα έχει επικρατήσει, με ευθύνη των κριτικών και του εκάστοτε συστήματος, και αφορά στην εγχώρια λογοτεχνική διαδρομή του τελευταίου αιώνα– που συνοψίζουν σε δύο μόνον ιστορικά καταξιωμένες «γενιές», αυτήν του '30, την «μεγάλη του Μεσοπολέμου γενιά», προεξάρχοντος του Σεφέρη και του Τέλλου Άγρα, αλλά αγνοώντας προκλητικά τον Σκαρίμπα, τον Σαραντάρη, τον Καρυωτάκη και άλλους πολλούς ή υποβαθμίζοντας την σημαντικότητα του Βάρναλη, και αυτήν του '70, την λεγόμενη «γενιά της αμφισβήτησης», πολλά μέλη της οποίας είναι ακόμα ζωντανά και απασχολούν την επικαιρότητα. Ό,τι υπήρξε ενδιάμεσα και ό,τι ακολούθησε αποσιωπήθηκε ή υποβαθμίστηκε έντεχνα από την ουδετερότητα της κριτικής που ήταν χαμένη μέσα στην κοινωνική σύμβαση του λεγόμενου «λογοτεχνικού κανόνα». Ο κάθε κανόνας, ως φορέας κυρίαρχης ιδεολογίας, ήταν και είναι το βασικό μέσο άσκησης εξουσίας από μια ελίτ, σε ότι αφορά την διαμόρφωση του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ο Eagleton έχει γράψει ότι δεν μπορεί να υφίσταται κάποιο σημαντικό λογοτεχνικό έργο ή παράδοση, ότι κι αν έχει πει ή γράψει κάποιος γι' αυτό, που να είναι αφ’ εαυτού του «πολύτιμο», παρά μόνον σε σχέση με το ιδεολογικοκοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έχει παραχθεί. Από την μεταδικτατορική εποχή και πέρα, χάθηκαν, σταδιακά, εν όψει της επερχόμενης παγκοσμιοποίησης, της αλλαγής των ηθών εξουσίας και της ισοπεδωτικής ματιάς που ακολούθησε σε όλα, εξυπηρετώντας σοφά τον διακαή της στόχο, πολλά από τα ερείσματα και τα οράματα του παρελθόντος. Υπήρξαν παρέες πραγματικές, ξεχωριστές, βασισμένες σε μεγάλες εσωτερικές αξίες και κοινούς τόπους, αλλά ήταν πάντα η μειοψηφία. Σήμερα φτάσαμε –μας έχει εκ των πραγμάτων επιβληθεί θα έλεγα πιο σωστά– να θεωρούμε οτιδήποτε προέρχεται από μια «ρομαντική επανάσταση» ή «αναβίωση» εκείνων των περασμένων good old days, ως ανεδαφικό ή πλεονάζον.

Είναι η «εκδίκηση των αλλοπαρμένων», αυτών που μας εξωθούν ως το βάθος του καθρέφτη για να δούμε, να διαχωρίσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε την εικόνα μας μέσα σε αυτόν.

Αυτό ακριβώς έρχεται να μας θυμίσει, με τον πιο απλό τρόπο, το πρώτο βιβλίο του Μάνθου Γιουρτζόγλου. Οι «πρόστυχοι, εκστατικοί και ειλικρινά θλιμμένοι» χαρακτήρες του αγωνίζονται, βουτηγμένοι στην φαινομενική τυπικότητα της δράσης τους, να αποδείξουν ότι υπάρχουν κι αυτοί, μέσα στα «φανταχτερά σκοτάδια» τους, πάνω στην ξύλινη μπάρα ενός κλασικού ποτάδικου, στον περιβάλλοντα χώρο μιας συναυλίας, σε μοναχικά κρεβάτια, σε τυχαίες συνευρέσεις, παράξενες συναντήσεις και αυτοκαταστροφικούς μονολόγους, σε έναν χωρίς τέλος, έναν αιώνιο αποχαιρετισμό που ποτέ δεν ολοκληρώνεται. Είναι η «εκδίκηση των αλλοπαρμένων», αυτών που μας εξωθούν ως το βάθος του καθρέφτη για να δούμε, να διαχωρίσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε την εικόνα μας μέσα σε αυτόν. Επομένως, το βιβλίο του Μ.Γ., λειτουργεί και ως οδόσημο, ως σελιδοδείκτης ενός τόμου τον οποίον έχουμε αφήσει να σκονίζεται χρόνια, κάπου μακριά από μας, γιατί έτσι μας είπαν, λειτουργεί και ως φακός παλαιού τύπου, από κείνους που είχαν οι εργάτες των ανθρακωρυχείων στο Νιουκάστλ, για να μας δείξει πράγματα που παραπέμπουν σε άλλες εποχές ξεχασμένες, αλλά οφείλουμε να τα ξανασυναντήσουμε, να τα ξαναθυμηθούμε, για να μπορέσουμε να ξαναβρούμε εκείνο το είδος της «ένοχης αθωότητας» που σκοτώσαμε μέσα μας γιατί δεν είχαμε άλλο τρόπο να επιζήσουμε αυτής της άχαρης και ακάθαρτης εποχής.

Ήρωας σ’ αυτή τη συλλογή μικρών ιστοριών –προτιμώ εδώ τον όρο ιστορίες από το διηγήματα– του Μάνθου Γιουρτζόγλου είναι το χρέος της παρακείμενης ζωής. Όχι οι ιδιότυπα ρομαντικοί, αυτοκαταστροφικοί, παράξενοι χαρακτήρες που κυκλοφορούν στις σελίδες του, νοτίζοντάς τες με διαψευσμένο ερωτικό άλλοθι. Η συνάντηση των ηρώων του βιβλίου με τη ζωή που ονειρεύονται δημιουργεί μια δεύτερη κρούστα ανάγνωσης μέσα στην πρώτη , που φαινομενικά είναι απλή, λιτή και σχεδόν αφελής. Κάτω απ’ αυτή την κρούστα όμως, και σε αυτό το θαμμένο εσωτερικό τοπίο, λιμνάζουν οι εις εαυτόν δαίμονες. Ηττημένοι, αλλά νικητές. Ανήσυχοι, αλλά ευγνώμονες. Διασυρμένοι. Πρόστυχοι, εκστατικοί, ειλικρινά θλιμμένοι.

Η σχεδόν «Νικολαΐδική» τους προέλευση, τους αναγκάζει να είναι υπερόπτες, αλλά συγχρόνως ταπεινοί, σίγουροι μέσα στην ανασφάλεια που τους τυλίγει.

Αυτό το επίπεδο της αντιστροφής στήνει τον μύθο απ’ την αρχή, προσδίδοντας του αίγλη και αξιοπρέπεια. Είναι σαν να παίρνεις τον θάνατο απ’ το χέρι και να τον βαφτίζεις ξανά στην κολυμπήθρα της ζωής. Υπό τους ήχους της τζαζ. Η σχεδόν «Νικολαΐδική» τους προέλευση, τους αναγκάζει να είναι υπερόπτες, αλλά συγχρόνως ταπεινοί, σίγουροι μέσα στην ανασφάλεια που τους τυλίγει. Θέλουν να οδηγούν παλιά αυτοκίνητα, Πλίμουθ του 49, Φόρντ Μέρκιουρι και Μπιούικ του 58, Θάντερμπερντ του 65, μαύρες, τετράπορτες Κάντιλακ σεντάν και να ταξιδεύουν νύχτα από το Λος Άντζελες προς το Φοίνιξ, ξερνώντας στο άδειο διπλανό κάθισμα. Θέλουν να ανάβουν τα τσιγάρα τους με αναπτήρες Ρόνσον με αποτυπωμένα σαξόφωνα, να πίνουν κοκτέηλ και να αναρωτιούνται για τις παρέες που χάθηκαν, ακολουθώντας γουρούνια στον άνεμο. Είναι οι ίδιοι τύποι που θα τους δεις κάθε πρωί, σε όλες τις γειτονιές του κόσμου, να γυαλίζουν τα πηρούνια της μηχανής τους, να παίζουν ακόμα φλίπερ και φυσαρμόνικα, να φορούν ασημένια ρολόγια με μπρασελέ, μάρκας Sultana – 21 ρουμπίνια και να ακούνε Glenn Miller. Να μπαίνουν στα σούπερ μάρκετ, να κλειδώνουν τις πόρτες και να αναγκάζουν τους πελάτες τους να ακούσουν Καβάφη, Καββαδία και Καρυωτάκη. Για να τους ληστέψουν τις καρδιές. Κυρίως, είναι οι τύποι που θα τους δεις να γράφουν στους τοίχους τα ξημερώματα τη φράση «Σημασία έχει να αγαπάς». Γιατί αυτό έχει σημασία γι' αυτούς.

Η πράξη του έρωτα, με την έννοια της αδιαπραγμάτευτης αγάπης, αποτελεί και θεμελιώνει την ουσιωδέστερη επανάσταση στην ιστορία του κόσμου.

Δεν θα αναφερθώ ειδικά στην ποιητική του βιβλίου. Απεχθάνομαι ούτως ή άλλως τις κριτικές αποτιμήσεις ή θεωρήσεις. Θέλω μόνο να σημειώσω μια ακόμη σκέψη μου: ότι το περιεχόμενο αποκτά πάντα νόημα και μορφή, μέσω της στάσης, χρησιμοποιώντας ως μέσον τη γλώσσα. Και η γλώσσα, δεν μπορεί να υπάρξει ως άλλη, παρά μόνον ως αμφισβήτηση μιας σειράς πραγμάτων που μας έχουν εκχωρηθεί και θεωρούνται δεδομένα. Η πράξη του έρωτα, με την έννοια της αδιαπραγμάτευτης αγάπης, αποτελεί και θεμελιώνει την ουσιωδέστερη επανάσταση στην ιστορία του κόσμου. Άλλωστε, έρωτας και επανάσταση αρχίζουν από το ίδιο έψιλον. Αυτό με το οποίο αρχίζουν και οι εκστατικοί ήρωες που διατρέχουν τις σελίδες του βιβλίου, ελπίζοντας να συναντήσουν σε κάποιο μπαρ, στη μέση του δρόμου, τον Κέρουακ ή τον Μπουκόφσκι και να τον κεράσουν ένα σφηνάκι. Εν τω μεταξύ αγαπούν, γιατί δεν ξέρουν τίποτε άλλο να κάνουν.

Τελειώνω με μια φράση του Γιώργου Κακουλίδη: «Να είσαι γρήγορος γιατί έχεις μια ομορφιά να χαλάσεις» και περιγράφει μια σκηνή σε μια αίθουσα δικαστηρίου, όπου ο πρόεδρος τον κοιτάζει λοξά ενώ εκείνος ζωγραφίζει ένα άλογο με καλοσχηματισμένα πλευρά και δυνατή ράχη, φτάνοντας γρήγορα στον λαιμό, «γιατί έχει μια ομορφιά να χαλάσει». Αν ανατρέξω στον Roland Barthes και στον όρο που δίνει στο βιβλίο του Ο βαθμός μηδέν της γραφής για την ίδια την γραφή, θα θυμηθώ πολύ καλά αυτό που ισχυριζόταν: ότι «η λειτουργία της δεν αποβλέπει μόνο στο να κοινοποιεί ή να εκφράζει αλλά και στο να επιβάλλει κάτι πέρα από την γλώσσα που είναι ταυτόχρονα ιστορία, αλλά και η θέση που παίρνει κανείς σε αυτή». Ως συνηγορία για αυτή την σκέψη, προτείνω την διαυγέστατη εικόνα του τελευταίου κειμένου της συλλογής με τον τίτλο «Ήσουν εκεί».

Ήταν. 

* Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι ποιητής. 

prostixoi exofΠρόστυχοι, εκστατικοί, ειλικρινά θλιμμένοι
Μάνθος Γιουρτζόγλου
Απόπειρα 2016
Σελ. 168, τιμή εκδότη €10,60 
 
politeia link
 
 
 
 
 
 
  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ