fais apo to pouthena

Για το βιβλίο του Μισέλ Φάις Από το πουθενά (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η αλήθεια είναι πως η γραφή του Μισέλ Φάις ξενίζει και εν μέρει απωθεί. Είναι επειδή δεν ακολουθεί τους κλασικούς αφηγηματικούς δρόμους, είναι επειδή η αποσπασματικότητά της κατακερματίζει την αναγνωστική προσοχή, είναι επειδή η μεταμοντέρνα της επιφάνεια αποδεικνύει την αδυναμία της εποχής μας να ξεφύγει από ομφαλοσκοπικές αναλύσεις, είναι που κάθε ψηφίδα μπορεί να λείπει αλλά θα μπορούσε κιόλας να συνοδεύεται από ακόμα μία… Είναι που πολλά ξεφεύγουν από την κλασική εικόνα του μυθιστορήματος. Κι όλα αυτά αναγνωστικά δημιουργούν ενστάσεις, ιστορικά όμως μπορεί να δικαιωθούν αν κανείς θεωρήσει ότι εκφράζουν έναν ψυχαναλυτικά προβληματικό κόσμο, τον δικό μας.

Το τελευταίο βιβλίο, λοιπόν, του Μισέλ Φάις προκαλεί ανάλογες επιφυλάξεις, αν ο αναγνώστης δεν συλλάβει το σχέδιο πάνω στο οποίο οι ετερόκλητες σκηνές συναρμόζονται σαν ψηφίδες σε ένα θεατρικό μοντάζ και εξηγούνται αν εκληφθούν ως οι ανθρώπινες πλευρές της παγκοσμιοποίησης.

Η πλοκή του μυθιστορήματος διαρθρώνεται πάνω σε επαναλαμβανόμενες συνεδρίες ενός άνδρα με μια γυναίκα ψυχολόγο, στις οποίες οι διάλογοι κινούνται μεταξύ σιωπής και διαλογικών νύξεων.

Η πλοκή του μυθιστορήματος διαρθρώνεται πάνω σε επαναλαμβανόμενες συνεδρίες ενός άνδρα με μια γυναίκα ψυχολόγο, στις οποίες οι διάλογοι κινούνται μεταξύ σιωπής και διαλογικών νύξεων. Και ενδιάμεσα συμπαρατάσσονται δεκάδες σκηνές, σαν θεατρικά σκετσάκια, που απλώνονται σε όλη την υφήλιο και καταγράφουν δρώμενα ανθρώπων με μικρά ή μεγάλα τραύματα. Οι άνθρωποι αυτοί είναι ανώνυμοι και σε γενικές γραμμές δεν χαρακτηρίζονται από εθνικά ή θρησκευτικά γνωρίσματα.

Βασικά μοτίβα τα οποία επαναλαμβάνονται σε ζώνες, σε ομάδες δηλαδή διαδοχικών σκηνών, είναι η μετανάστευση, η χαλαρή κατανάλωση οινοπνεύματος, η παιδική ηλικία αλλά και τα γηρατειά κ.λπ. Κι αυτές οι ζώνες διαπερνιούνται από άξονες που περιλαμβάνουν τη βία, το σεξ, τις διαφορές τρίτου και πρώτου κόσμου, τη μοναξιά και άλλα. Νιώθει κανείς ότι παρά τους πολλούς διαλόγους οι οποίοι διεξάγονται σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, οι άνθρωποι είναι στην ουσία κλεισμένοι στον εαυτό τους, χωρίς να κατανοούν τους άλλους και χωρίς να κατανοούνται από αυτούς. Κάθε διάλογος αναλώνεται σε φράσεις της φατικής λειτουργίας που δεν μπορούν να προχωρήσουν σε ουσιαστική αλληλοκατανόηση μεταξύ των συνδιαλεγομένων. Οι λέξεις δεν ξεφεύγουν από διευκρινίσεις, εξηγήσεις, συμπληρώσεις, προσπάθειες δηλαδή να καλυφθεί το κενό, το οποίο χάσκει αβυσσαλέο και ό,τι και να ειπωθεί είναι σαν το νερό στον πίθο των Δαναΐδων.

alt
    Ο Μισέλ Φάις
 

Ναι, ο ψυχαναλυόμενος, ο οποίος ενίοτε γίνεται και αναλυτής της ψυχαναλύτριας, μπορεί να είναι άλλο ένα προσωπείο του Μισέλ Φάις, όπως συμβαίνει και σε πολλά άλλα βιβλία του. Αλλά, από εκεί και πέρα, οι πολυάριθμοι χαρακτήρες, που παρελαύνουν στα διάφορα σκηνικά, που μιλάνε και ανταλλάσσουν τις μοναξιές τους, που ξεκινάνε από το πουθενά και καταλήγουν στο ίδιο σημείο, είναι τα ποικίλα πρόσωπα της παγκοσμιοποίησης. Όχι της παγκοσμιοποίησης των μεγάλων κεφαλαίων, της πολιτικής και του διεθνούς jet set, αλλά των απλών ανθρώπων που είναι στην ουσία Ένας. Όπου κι αν βρίσκεται η κινηματογραφική κάμερα, από το Τόκιο ώς τη Γουατεμάλα κι από το Όσλο μέχρι το Λος Άντζελες, τα φοβισμένα, άτολμα, εσωστρεφή άτομα είναι ο ίδιος Άνθρωπος, ο άνθρωπος ως έννοια που πονά, αναζητά τον άλλο αλλά συχνά βρίσκει μόνο τον εαυτό του, μιλά αλλά δεν καταλαβαίνεται, έρχεται για να φύγει, συζητά για να ακουστεί και ακούει για να μιλήσει, που είναι ο οποιοσδήποτε, οπουδήποτε, οποτεδήποτε.

Αυτό που πετυχαίνει εδώ ο Μισέλ Φάις είναι να προσδώσει ουσία στο χαοτικό μοντάζ της ετερόκλητης αποσπασματικότητας.

Αυτό που πετυχαίνει εδώ ο Μισέλ Φάις είναι να προσδώσει ουσία στο χαοτικό μοντάζ της ετερόκλητης αποσπασματικότητας. Κι αυτό το πετυχαίνει συνδυάζοντας το μερικό με το γενικό, όπου το μεν επιμέρους αποκτά νόημα όταν συνάπτεται με τα άλλα μερικά, το σύνολο δε συναρμολογείται σαν ένα τεράστιο φωτομοντάζ, στο οποίο χιλιάδες φωτογραφίες σμικρύνονται για να αποτελέσουν τις μικρές χρωματικές ποικιλίες ενός παγκομιοποιημένου σκηνικού. Το πρόσωπο της παγκοσμιοποίησης συσπάται στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή κι αποτελείται από τις τραγικές στιγμές καθενός από μας.

Ένα τέτοιο αιρετικό κείμενο διαβάζεται με δύο τρόπους: αφενός, οι αναγνώστες στέκονται σε κάθε αφηγηματικό κομμάτι σαν μικρό διήγημα-μπονζάι, ελλειπτικό όσο και ακριβές στη λεπτομέρεια που διάλεξε ο συγγραφέας, αφετέρου βλέπουν το όλον σαν ένα τεράστιο φωτομοντάζ, όπου το μικρό χάνεται μέσα στις εντυπώσεις τις οποίες αφήνει η συνολική ματιά και η κάμερα που απομακρύνεται και χάνει μεν τις λεπτομέρειες αλλά συλλαμβάνει πανοραμικά την ανθρωπότητα. Κι αυτή είναι η σημερινή εικόνα του κόσμου… Γι’ αυτό η ποιότητα τέτοιων κειμένων εξάγεται από το έντεχνα δομημένο χάος που αποδίδει το σήμερα.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΑπό το πουθενά
Μισέλ Φάις
Εκδ. Πατάκη 2015
Σελ. 216, τιμή εκδότη €11,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΣΕΛ ΦΑΙΣ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Στόγια «Όχι δεν χωριζόμαστε» (εκδ. Μελάνι). Κεντρική εικόνα: © Tegan Mierle (Unsplash).

Γράφει ο Νίκος Σαλτερής

Ο Γιώργος Στόγιας, γεννημένος στην Αθήνα (1973) σπούδασε στην Κρήτη και στη...

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ