fais apo to pouthena

Για το βιβλίο του Μισέλ Φάις Από το πουθενά (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η αλήθεια είναι πως η γραφή του Μισέλ Φάις ξενίζει και εν μέρει απωθεί. Είναι επειδή δεν ακολουθεί τους κλασικούς αφηγηματικούς δρόμους, είναι επειδή η αποσπασματικότητά της κατακερματίζει την αναγνωστική προσοχή, είναι επειδή η μεταμοντέρνα της επιφάνεια αποδεικνύει την αδυναμία της εποχής μας να ξεφύγει από ομφαλοσκοπικές αναλύσεις, είναι που κάθε ψηφίδα μπορεί να λείπει αλλά θα μπορούσε κιόλας να συνοδεύεται από ακόμα μία… Είναι που πολλά ξεφεύγουν από την κλασική εικόνα του μυθιστορήματος. Κι όλα αυτά αναγνωστικά δημιουργούν ενστάσεις, ιστορικά όμως μπορεί να δικαιωθούν αν κανείς θεωρήσει ότι εκφράζουν έναν ψυχαναλυτικά προβληματικό κόσμο, τον δικό μας.

Το τελευταίο βιβλίο, λοιπόν, του Μισέλ Φάις προκαλεί ανάλογες επιφυλάξεις, αν ο αναγνώστης δεν συλλάβει το σχέδιο πάνω στο οποίο οι ετερόκλητες σκηνές συναρμόζονται σαν ψηφίδες σε ένα θεατρικό μοντάζ και εξηγούνται αν εκληφθούν ως οι ανθρώπινες πλευρές της παγκοσμιοποίησης.

Η πλοκή του μυθιστορήματος διαρθρώνεται πάνω σε επαναλαμβανόμενες συνεδρίες ενός άνδρα με μια γυναίκα ψυχολόγο, στις οποίες οι διάλογοι κινούνται μεταξύ σιωπής και διαλογικών νύξεων.

Η πλοκή του μυθιστορήματος διαρθρώνεται πάνω σε επαναλαμβανόμενες συνεδρίες ενός άνδρα με μια γυναίκα ψυχολόγο, στις οποίες οι διάλογοι κινούνται μεταξύ σιωπής και διαλογικών νύξεων. Και ενδιάμεσα συμπαρατάσσονται δεκάδες σκηνές, σαν θεατρικά σκετσάκια, που απλώνονται σε όλη την υφήλιο και καταγράφουν δρώμενα ανθρώπων με μικρά ή μεγάλα τραύματα. Οι άνθρωποι αυτοί είναι ανώνυμοι και σε γενικές γραμμές δεν χαρακτηρίζονται από εθνικά ή θρησκευτικά γνωρίσματα.

Βασικά μοτίβα τα οποία επαναλαμβάνονται σε ζώνες, σε ομάδες δηλαδή διαδοχικών σκηνών, είναι η μετανάστευση, η χαλαρή κατανάλωση οινοπνεύματος, η παιδική ηλικία αλλά και τα γηρατειά κ.λπ. Κι αυτές οι ζώνες διαπερνιούνται από άξονες που περιλαμβάνουν τη βία, το σεξ, τις διαφορές τρίτου και πρώτου κόσμου, τη μοναξιά και άλλα. Νιώθει κανείς ότι παρά τους πολλούς διαλόγους οι οποίοι διεξάγονται σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, οι άνθρωποι είναι στην ουσία κλεισμένοι στον εαυτό τους, χωρίς να κατανοούν τους άλλους και χωρίς να κατανοούνται από αυτούς. Κάθε διάλογος αναλώνεται σε φράσεις της φατικής λειτουργίας που δεν μπορούν να προχωρήσουν σε ουσιαστική αλληλοκατανόηση μεταξύ των συνδιαλεγομένων. Οι λέξεις δεν ξεφεύγουν από διευκρινίσεις, εξηγήσεις, συμπληρώσεις, προσπάθειες δηλαδή να καλυφθεί το κενό, το οποίο χάσκει αβυσσαλέο και ό,τι και να ειπωθεί είναι σαν το νερό στον πίθο των Δαναΐδων.

alt
    Ο Μισέλ Φάις
 

Ναι, ο ψυχαναλυόμενος, ο οποίος ενίοτε γίνεται και αναλυτής της ψυχαναλύτριας, μπορεί να είναι άλλο ένα προσωπείο του Μισέλ Φάις, όπως συμβαίνει και σε πολλά άλλα βιβλία του. Αλλά, από εκεί και πέρα, οι πολυάριθμοι χαρακτήρες, που παρελαύνουν στα διάφορα σκηνικά, που μιλάνε και ανταλλάσσουν τις μοναξιές τους, που ξεκινάνε από το πουθενά και καταλήγουν στο ίδιο σημείο, είναι τα ποικίλα πρόσωπα της παγκοσμιοποίησης. Όχι της παγκοσμιοποίησης των μεγάλων κεφαλαίων, της πολιτικής και του διεθνούς jet set, αλλά των απλών ανθρώπων που είναι στην ουσία Ένας. Όπου κι αν βρίσκεται η κινηματογραφική κάμερα, από το Τόκιο ώς τη Γουατεμάλα κι από το Όσλο μέχρι το Λος Άντζελες, τα φοβισμένα, άτολμα, εσωστρεφή άτομα είναι ο ίδιος Άνθρωπος, ο άνθρωπος ως έννοια που πονά, αναζητά τον άλλο αλλά συχνά βρίσκει μόνο τον εαυτό του, μιλά αλλά δεν καταλαβαίνεται, έρχεται για να φύγει, συζητά για να ακουστεί και ακούει για να μιλήσει, που είναι ο οποιοσδήποτε, οπουδήποτε, οποτεδήποτε.

Αυτό που πετυχαίνει εδώ ο Μισέλ Φάις είναι να προσδώσει ουσία στο χαοτικό μοντάζ της ετερόκλητης αποσπασματικότητας.

Αυτό που πετυχαίνει εδώ ο Μισέλ Φάις είναι να προσδώσει ουσία στο χαοτικό μοντάζ της ετερόκλητης αποσπασματικότητας. Κι αυτό το πετυχαίνει συνδυάζοντας το μερικό με το γενικό, όπου το μεν επιμέρους αποκτά νόημα όταν συνάπτεται με τα άλλα μερικά, το σύνολο δε συναρμολογείται σαν ένα τεράστιο φωτομοντάζ, στο οποίο χιλιάδες φωτογραφίες σμικρύνονται για να αποτελέσουν τις μικρές χρωματικές ποικιλίες ενός παγκομιοποιημένου σκηνικού. Το πρόσωπο της παγκοσμιοποίησης συσπάται στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή κι αποτελείται από τις τραγικές στιγμές καθενός από μας.

Ένα τέτοιο αιρετικό κείμενο διαβάζεται με δύο τρόπους: αφενός, οι αναγνώστες στέκονται σε κάθε αφηγηματικό κομμάτι σαν μικρό διήγημα-μπονζάι, ελλειπτικό όσο και ακριβές στη λεπτομέρεια που διάλεξε ο συγγραφέας, αφετέρου βλέπουν το όλον σαν ένα τεράστιο φωτομοντάζ, όπου το μικρό χάνεται μέσα στις εντυπώσεις τις οποίες αφήνει η συνολική ματιά και η κάμερα που απομακρύνεται και χάνει μεν τις λεπτομέρειες αλλά συλλαμβάνει πανοραμικά την ανθρωπότητα. Κι αυτή είναι η σημερινή εικόνα του κόσμου… Γι’ αυτό η ποιότητα τέτοιων κειμένων εξάγεται από το έντεχνα δομημένο χάος που αποδίδει το σήμερα.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΑπό το πουθενά
Μισέλ Φάις
Εκδ. Πατάκη 2015
Σελ. 216, τιμή εκδότη €11,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΣΕΛ ΦΑΙΣ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ