kryfi porta art

Για το μυθιστόρημα του Αλέξη Πανσέληνου Η κρυφή πόρτα (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Έλενας Μαρούτσου

Με τον τίτλο Η Κρυφή πόρτα εμφανίστηκε πρόσφατα στις προθήκες των βιβλιοπωλείων το τελευταίο βιβλίο του Αλέξη Πανσέληνου. Κεντρικός ήρωας και αφηγητής είναι ο Ευγένιος. Πρόκειται για έναν εξηντάρη μεταφραστή, διαζευγμένο που ζει μια ήσυχη και μοναχική ζωή στο διαμέρισμά του στη Νεάπολη Εξαρχείων. Τον παρακολουθούμε να περνά τις μέρες του αφιερωμένος στη γραφή (εκτός από τη μετάφραση με την οποία ασχολείται για βιοποριστικούς λόγους έχει στο ενεργητικό του και δύο δικά του βιβλία που δεν έλαχαν όμως της κριτικής ή γενικότερης ανταπόκρισης που θα ευχόταν) ενώ τις λίγες ελεύθερες ώρες του αναζητά τη συντροφιά δυο τριών φίλων που του δίνουν την αφορμή να παίρνει μια ανάσα από την έγκλειστη ζωή του. Ακόμα κι αυτή όμως η ανάσα μοιάζει κοφτή, οριοθετημένη από τη ρουτίνα, την κούραση αλλά και τη στενότητα μια που στο φόντο της ιστορίας του Ευγένιου βρίσκεται η οικονομική κρίση.

Σαν υπάλληλος πριν το σχόλασμα

Η κρίση βρίσκεται ποικιλοτρόπως εγκατεστημένη στη ζωή του ήρωα. Εκτός από τις οικονομικές δυσκολίες, μοιάζει να δυσκολεύεται να ανοιχτεί σε καινούργιες γνωριμίες, αμφιβάλλει αν θα μπορέσει να ξαναγράψει, να ξαναδημιουργήσει.

Για την ακρίβεια η κρίση βρίσκεται ποικιλοτρόπως εγκατεστημένη στη ζωή του ήρωα. Εκτός από τις οικονομικές δυσκολίες, μοιάζει να δυσκολεύεται να ανοιχτεί σε καινούργιες γνωριμίες, αμφιβάλλει αν θα μπορέσει να ξαναγράψει, να ξαναδημιουργήσει κι εν ολίγοις αρκείται στο να διεκπεραιώνει τη ζωή του υπεύθυνα, τακτικά, προδιαγεγραμμένα, πληκτικά, σαν κουρασμένος υπάλληλος που δεν περιμένει παρά το σχόλασμα. Επειδή όμως το σχόλασμα, με υπαρξιακούς όρους, είναι ο θάνατος, ο Ευγένιος λίγο πριν τη δύση της ζωής του, εκεί στο κατώφλι της τρίτης ηλικίας βιώνει ένα είδος ζωντανού θανάτου, έναν λήθαργο των αισθήσεων, ένα αποκοίμισμα της ύπαρξης που μπορεί μεν να μην του προσφέρει κάποια εκρηκτική χαρά όμως τον νανουρίζει με ασφάλεια, προστατεύοντάς τον από οτιδήποτε θα μπορούσε να κλυδωνίσει την ήρεμη ζωή του, να επιφέρει κάποια ρωγμή στο ελαφρώς αποπνικτικό αλλά σίγουρα στέρεο σύμπαν του.

Πλημμελή οχυρωματικά έργα

Μπορεί όμως το σύμπαν μας να είναι ποτέ 100% στέρεο, πλήρως προφυλαγμένο και αδιάτρητο; Αυτό το ερώτημα μοιάζει να ελλοχεύει πίσω από την εξέλιξη της πλοκής σε αυτό το μυθιστόρημα και πολύ σύντομα ο συγγραφέας θα δημιουργήσει, με ένα ευφυές δραματουργικά εύρημα, τις προϋποθέσεις για να απαντηθεί. Το εύρημα αυτό είναι η «κρυφή πόρτα»: Το διαμέρισμα όπου ζει ο Ευγένιος χωρίζεται στα δύο από «μια πόρτα από διπλό κόντρα πλακέ, χωρίς κούφωμα». Στην πραγματικότητα επρόκειτο για δύο διαμερίσματα ξεχωριστά, που κάποτε στο ένα έμενε η μητέρα του. Όταν ο Ευγένιος χώρισε από τη γυναίκα του και πήγε να μείνει ξανά με τη μαμά του, η τελευταία αγόρασε και το διπλανό διαμέρισμα ώστε να μένει εκεί ο γιος της∙ άνοιξε όμως στον ενδιάμεσο τοίχο μια πόρτα ώστε τα διαμερίσματα να επικοινωνούν σε ένα καθεστώς ημιανεξαρτησίας. Με την έναρξη όμως της πλοκής, βρίσκουμε τον Ευγένιο μόνο του να έχει απλωθεί πια στο μεγάλο διαμέρισμα, καθώς η μητέρα του έχει πεθάνει. Και δεν περνούν πολλές σελίδες μέχρι ο ήρωας να πάρει την εξής απόφαση: το μισό διαμέρισμα, αυτό που κάποτε ανήκε στη μητέρα του θα το νοίκιαζε. Με βαριά καρδιά, καθώς και μόνον η ιδέα της αλλαγής και της εισβολής ενός ξένου πρόσωπου στον χώρο του τον ταράζει, κολλάει στην είσοδο ένα ενοικιαστήριο και αρχίζουν οι υποψήφιοι να του χτυπούν το κουδούνι.

alt
   Ο Αλέξης Πανσέληνος
 

Η ποθητή ρήξη της μακάριας ηρεμίας

Ο Ρολάν Μπαρτ στα Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου λέει πως «ο Βέρθερος μας περιγράφει μάλλον δια μακρών την ανούσια ζωή που περνά στο Βαλχάιμ προτού συναντήσει την Καρλότα: διόλου κοσμικότητα ή διασκέδαση, μόνο η ανάγνωση του Ομήρου, ένα είδος καθημερινού λικνίσματος, κάπως κενό, πεζό […] Αυτή η "εξαίσια γαλήνη" δεν είναι παρά μια αναμονή – ένας πόθος: ποτέ δεν πέφτω στα δίχτυα του έρωτα εφόσον προηγουμένως δεν το έχω ποθήσει». Το κενό μέσα στο οποίο κυλά η ζωή του Ευγένιου, μπορούμε να πούμε, πως εγκυμονεί συνειδητά ή ασυνείδητα την εμφάνιση «από το πουθενά» της ύπαρξης εκείνης η οποία θα το γεμίσει. Ο Ευγένιος θα ερωτευθεί λοιπόν κεραυνοβόλα κι η πόρτα που όλο λέει να ασφαλίσει με κάποιο έπιπλο ώστε να έχουν τόσο η νοικάρισσα όσο και αυτός την απαιτούμενη ιδιωτικότητα και ασφάλεια, όχι μόνο παραμένει ξεκλείδωτη αλλά ανοίγει όλο και πιο συχνά, όλο και πιο διάπλατα, διαρρηγνύοντας ανεπιστρεπτί το κουκούλι μέσα στο οποίο ζούσε τόσο καιρό ο ήρωας.

Τις συνέπειες αυτής της «εισβολής του Άλλου» δεν θα σας τις αποκαλύψω. Σίγουρα μεγάλο μέρος του ενδιαφέροντος του βιβλίου βρίσκεται στη σφιχτοδεμένη πλοκή, το γοργό ρυθμό με τις συνεχείς ανατροπές και είναι κρίμα να σας αφαιρέσω την απόλαυση που προορίζει για τον αναγνώστη ο συγγραφέας. Ένα ακόμα πλεονέκτημα βρίσκεται πιστεύω στο πλάσιμο του χαρακτήρα του Ευγένιου, τον οποίο ο τριτοπρόσωπος αφηγητής παρακολουθεί από κοντά, κοιτάζει μέσα από τα μάτια του, συμπάσχει, κρατά όμως και την απόσταση που χρειάζεται για να προσθέσει όπου χρειάζεται και μικρές αλλά ευδιάκριτες πινελιές ειρωνείας.

Κρυφή πόρτα σε καλοχτισμένο ρεαλιστικό τοίχο

Παρόλο που το θέμα της «κρυφής πόρτας» διαθέτει από μόνο του αρκετά επίπεδα ανάγνωσης ο συγγραφέας κρατά την αφήγηση αρκετά προσγειωμένη, οδηγώντας τον αναγνώστη σε βατά κι αναγνωρίσιμα μονοπάτια.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω πως παρόλο που το θέμα της «κρυφής πόρτας» διαθέτει από μόνο του αρκετά επίπεδα ανάγνωσης (αν το σπίτι συμβολίζει επί παραδείγματι τον εαυτό, όπως στα όνειρα, η πόρτα θα μπορούσε να έχει ευκρινείς γενετήσιες αναφορές) ο συγγραφέας κρατά την αφήγηση αρκετά προσγειωμένη, οδηγώντας τον αναγνώστη σε βατά κι αναγνωρίσιμα μονοπάτια. Σε αυτό βοηθάει το σκηνικό που είναι εξαιρετικά ρεαλιστικό. Δίνονται ονόματα οδών, ονόματα καφενείων, φούρνων, εστιατορίων, όλων αναγνωρίσιμων, δημιουργώντας στον αναγνώστη την αίσθηση του οικείου, αίσθηση που επιτείνεται με την αναφορά σε συγκεκριμένα γεγονότα, συρράξεις, ειδήσεις που σκοπό κι αυτές έχουν να τοποθετήσουν με ασφάλεια τα τεκταινόμενα όχι μόνο στον χώρο αλλά και στο χρόνο.

Πρόκειται αναμφισβήτητα για ένα μυθιστόρημα καλογραμμένο (θα το κατέτασσα μάλλον στην κατηγορία της νουβέλας, όχι μόνο λόγω μεγέθους αλλά και περιεχομένου) που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι τέλους. Παρόλο που θα με είλκυε ίσως μια πιο «καφκική», αλληγορική ή ψυχαναλυτική προσέγγιση αυτού του πολύ ενδιαφέροντος υλικού, σίγουρα καθένας μπορεί να προβεί στην δική του ανάγνωση, εστιάζοντας στο επίπεδο που ταιριάζει στις δικές του προτιμήσεις και αναφορές.

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΗ κρυφή πόρτα
Αλέξης Πανσέληνος
Μεταίχμιο 2016
Σελ. 184, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Προ πολλού και προ ολίγου» του Φίλιππου Δρακονταειδή (κριτική) – Από την Ιστορία στη μυθοπλασία και τανάπαλιν

«Προ πολλού και προ ολίγου» του Φίλιππου Δρακονταειδή (κριτική) – Από την Ιστορία στη μυθοπλασία και τανάπαλιν

Για τη συλλογή διηγημάτων του Φίλιππου Δρακονταειδή «Προ πολλού και προ ολίγου» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Το κοντσέρτο για φλάουτο του Μεγάλου Φρειδερίκου στο Σαν-Σουσσί» του Άντολφ φον Μέντσελ. 

Γράφει ο Κώστας Λογαράς

...

«Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» της Έρσης Σωτηροπούλου (κριτική) – Ριζοσπαστικός φεμινισμός με κουίρ προοπτική σε φόντο εθνικής ανάτασης

«Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» της Έρσης Σωτηροπούλου (κριτική) – Ριζοσπαστικός φεμινισμός με κουίρ προοπτική σε φόντο εθνικής ανάτασης

Για τη νουβέλα της Έρσης Σωτηροπούλου «Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» (πρώτη έκδοση: 1982), που επανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη. Μια ανάγνωση που υπογραμμίζει τον «ριζοσπαστικό φεμινισμό» της νουβέλας.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Αδύνατες πόλεις» του Νίκου Α. Μάντη (κριτική) – Μεταλλαγμένη Σεχραζάτ στον λαβύρινθο πολλαπλών αφηγήσεων

«Αδύνατες πόλεις» του Νίκου Α. Μάντη (κριτική) – Μεταλλαγμένη Σεχραζάτ στον λαβύρινθο πολλαπλών αφηγήσεων

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Α. Μάντη «Αδύνατες πόλεις» (εκδ. Καστανιώτη), μια δαιδαλώδης πολυαφήγηση με «χιμαιρικές μορφές, υπερμεγέθεις δαίμονες, ζηλωτές μιας νέας θρησκείας που καταργεί όλες τις άλλες, παραισθητικούς κόσμους και ένα σωρό άλλα πράγματα». 

Γράφει ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία»: Η ηθοποιός, ακτιβίστρια και συγγραφέας Ερωφίλη Κόκκαλη έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Η ηθοποιός, ακτιβίστρια και συγγραφέας Ερωφίλη Κόκκαλη έρχεται στο Υπόγειο

Στο 75ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συζητά με την ηθοποιό, ακτιβίστρια και συγγραφέα Ερωφίλη Κόκκαλη. Αφορμή, μεταξύ άλλων, το σπονδυλωτό μυθιστόρημα «Λόλα Καραμπόλα» (εκδ. Έρμα, 2022). Η συζήτηση θα μεταδοθεί...

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος με πλούσιο πρόγραμμα, γιορτάζοντας τα εβδομήντα χρόνια διεξαγωγής του. Ακολουθεί το Δελτίο Τύπου.

Επιμέλεια: Book Press

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος, γι...

«My Fierce Ignorant Step» του Χρήστου Παπαδόπουλου στη Στέγη – Ένα τραγούδι μέσα στο οποίο πάλλονται τα σώματα των χορευτών

«My Fierce Ignorant Step» του Χρήστου Παπαδόπουλου στη Στέγη – Ένα τραγούδι μέσα στο οποίο πάλλονται τα σώματα των χορευτών

Έρχεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση η παράσταση του Χρήστου Παπαδόπουλου «My Fierce Ignorant Step», από τις 8 έως τις 18 Μαΐου 2025. Δέκα χορευτές και χορεύτριες κινούνται σαν ένα. Κάθε βήμα, η αρχή και το τώρα μας. © για την εικόνα: Πάνος Κέφαλος

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά αστυνομικά για τους φίλους του είδους κυκλοφόρησαν τον τελευταίο χρόνο από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, στοιχείο από το εξώφυλλο του «Αριμάν», του Παναγιώτη Κωνσταντόπουλου.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ