Julio Romero de Torres Venus of Poetry

Για τη συλλογή διηγημάτων της Έλενας Μαρούτσου Οι χυδαίες ορχιδέες (εκδ. Κίχλη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Αν δει κανείς τα διηγήματα της συλλογής με τα γυαλιά της συγγραφέως, θα αναγνωρίσει σαν πραγματικούς χαρακτήρες την εγγονή της λαίδης Τσάτερλυ, τον ομοφυλόφιλο κύριο Κωνσταντίνο ή την Κορδέλια, την κόρη του βασιλιά Ληρ. Κι όντως, πολλές λογοτεχνικές μορφές ζουν ανάμεσά μας, αφού αναγνωρίζουμε λ.χ. τον Ζορμπά του Καζαντζάκη σ’ έναν μποέμ φίλο μας ή τη Λολίτα του Ναμπόκοφ σε μια μικρή τσαπερδόνα. (στην κεντρική εικόνα: Η Αφροδίτη της ποίησης του Julio Romero de Torres - 1913)

Μάλιστα, ο πρόσφατα εκλιπών Ουμπέρτο Έκο έγραφε γελώντας ότι του έστελναν γράμματα οι αναγνώστες του οι οποίοι αναφέρονταν στους ήρωές του κι έκαναν ερωτήσεις γι’ αυτούς σαν να ήταν πραγματικοί. Γι’ αυτό συμπέρανε ότι «ταυτιζόμαστε με τους μυθοπλαστικούς χαρακτήρες, επειδή […] αρχίζουμε να ζούμε στον δυνατό κόσμο της ιστορίας τους ωσάν να ήταν ο δικός μας πραγματικός κόσμος» (Εξομολογήσεις ενός συγγραφέα, εκδ. Πατάκη, σελ. 96). Έτσι, συγγραφείς, όπως η Έλενα Μαρούτσου, έχουν κάθε δικαίωμα να φαντάζονται τις ζωές των ηρώων και να τις συνεχίζουν στα δικά τους κείμενα, σε ένα είδος fan fiction, μια τάση που θέλει γνωστά βιβλία να διασκευάζονται, να συνεχίζονται με άλλο τέλος ή να αλλάζουν ριζικά από συγγραφέα σε συγγραφέα.

Πρόκειται για ένα είδος διακειμενικότητας, αφού τα διηγήματα του παρόντος τόμου σχετίζονται ρητά με γνωστά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κυρίως της αγγλοσαξονικής.

Πρόκειται λοιπόν για ένα είδος διακειμενικότητας, αφού τα διηγήματα του παρόντος τόμου σχετίζονται ρητά με γνωστά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κυρίως της αγγλοσαξονικής, έργα που αποτελούν το λογοτεχνικό υπόβαθρο των κειμένων της Έλενας Μαρούτσου και σχεδόν δεδηλωμένα την αφορμή τους: από τον Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ του Ντ.Χ. Λόρενς μέχρι τη Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα κι από τη Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ έως το Στρίψιμο της βίδας του Χένρυ Τζέιμς.

Η διακειμενικότητα είναι μια θεωρία που πιστεύει ότι κάθε έργο προκύπτει από την επίδραση άλλων συγγραφέων και έργων στον αναγνώστη-δημιουργό. Αυτό όμως δεν μας λέει τίποτα, αν δεν υπάρχει ένας άλλος στόχος, πέρα από το να συνομιλήσει ο λογοτέχνης με γνωστά κείμενα και έτσι να δώσει κύρος στα γραπτά του. Ο στόχος αυτός λοιπόν μπορεί να είναι διττός:

Αφενός να συνειδητοποιήσουμε ότι ο υπαρκτός κόσμος, που συχνά δίνει την πρώτη ύλη στους συγγραφείς, επεκτείνεται από πλαστούς, λογοτεχνικούς κόσμους, οι οποίοι δυνάμει είναι το ίδιο πραγματικοί. Επομένως, η διακειμενικότητα είναι μια διαδικασία χρήσης αυτών των άλλων μυθοπλαστικών συμπάντων ως μαγιάς, ως σημείου αναφοράς, χωρίς να διακρίνουμε –βάσει μιας αμοιβαίας μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη σύμβασης– αν είναι πραγματικοί ή πλαστοί. Κι η Έλενα Μαρούτσου βρίσκει σ’ αυτά τα κείμενα πάτημα, όπως άλλοι βρίσκουν στην Ιστορία, σε μορφές της επιστήμης ή σε άρθρα των εφημερίδων.

Κάθε νέα συγγραφή είναι και μια νέα τοποθέτηση στα συμφραζόμενα της εποχής, μια νέα οπτική γωνία με την οποία συλλαμβάνεται και αναλύεται κάθε ζήτημα.

Αφετέρου, η παραλλαγή ενός θέματος αποτελεί πρώτιστα μια νέα ερμηνεία. Αλλιώς πραγματεύεται το ίδιο θέμα ένας ρομαντικός ποιητής του 19ου αιώνα, αλλιώς ένας μοντερνιστής πεζογράφος των αρχών του 20ου αιώνα και διαφορετικά ένας μεταμοντέρνος συγγραφέας του 21ου αιώνα. Κάθε νέα συγγραφή είναι και μια νέα τοποθέτηση στα συμφραζόμενα της εποχής, μια νέα οπτική γωνία με την οποία συλλαμβάνεται και αναλύεται κάθε ζήτημα.

Εν προκειμένω, το βασικό θέμα των διηγημάτων είναι ο έρωτας, ένας έρωτας που πραγματώνεται σε διάφορες μορφές, από τη ρομαντική αγάπη μέχρι τη σεξουαλική προστυχιά κι από το ανέφικτο συναίσθημα ως τη γυναικεία ομοφυλοφιλία. Ο καθηγητής που ερωτεύτηκε τη μαθήτριά του αλλά δεν κάνει καμία κίνηση, η χορογραφία του έρωτα, η τυχαία φιλία μεταξύ δύο γυναικών που μετατρέπεται σε μια φευγαλέα σαπφική ερωτοτροπία κ.ά. Ο ερωτισμός υπεισέρχεται, άλλοτε λάγνος κι απαγορευμένος αλλά ποτέ πορνογραφικός, κι άλλοτε υπαινικτικός, με ένα μειδίαμα που κάνει σκέρτσια και διανοουμενίστικα νάζια. Τα κείμενα φλερτάρουν τα ίδια με συγγραφείς κλασικών ερώτων ή με φιλήδονα βιβλία που γεννούν συνειρμούς, όπως Οι πενήντα αποχρώσεις του γκρι. Ο έρωτας βιώνεται μέσα από τα βιβλία, αλλά στη μεταμοντέρνα εποχή μας αυτός είναι ένας τρόπος να πει κανείς ότι όλες οι μεγάλες αγάπες έχουν εξιστορηθεί, μα πάντα κάτι μένει να παραλλάσσεται μέσα στον νέο χωροχρόνο που ζούμε.

Ο έρωτας βιώνεται μέσα από τα βιβλία, αλλά στη μεταμοντέρνα εποχή μας αυτός είναι ένας τρόπος να πει κανείς ότι όλες οι μεγάλες αγάπες έχουν εξιστορηθεί, μα πάντα κάτι μένει να παραλλάσσεται μέσα στον νέο χωροχρόνο που ζούμε.

Ο τίτλος, που ομολογώ μου άρεσε πολύ, υπηρετεί αυτή τη στόχευση. Είναι επικοινωνιακός, εντυπωσιακός όσο και απλός, και γι’ αυτό άκρως δελεαστικός. Δεν είναι μόνο το ερωτικό υπονοούμενο που προκαλεί και παραπέμπει σε διπλούς λάγνους υπαινιγμούς μέσα σε ρομαντικά πλαίσια, αλλά και η μορφή του λεκτικού συμπλέγματος που θέλγει με το ομοιοτέλευτο, με την παρήχηση του Χι και του Δέλτα, με το αρμονικό δέσιμο επιθέτου και ουσιαστικού.

Πάνω στον έρωτα και στον ερωτισμό συμπλέκονται σαν κισσοί πολυάριθμα θέματα της σύγχρονης ζωής, άλλα μεγάλα και σοβαρά κι άλλα καθημερινά και στιγμιαία. Η γυναικεία φύση με τις παραλλαγές της και οι (διαλυμένοι) οικογενειακοί δεσμοί, η απώλεια και τα συναισθήματα που γεννά, η ψυχανάλυση και τι λύσεις μπορεί να δώσει, η ταυτότητα (από αυτή του αφηγητή μέχρι τη σεξουαλική κ.λπ.), το σώμα και η χρήση του, από τον έρωτα έως τον χορό κι από τη χάραξη πάνω του μηνυμάτων έως την πάσχουσα φύση του… Όλα αυτά δένουν μεταξύ τους και μεταπηδούν από το ένα διήγημα στο άλλο, ώστε ο αναγνώστης να μην κρατά κάθε κείμενο ξεχωριστά, αλλά να βλέπει το ένα μέσα από το πρίσμα του άλλου.

alt
    Η Έλενα Μαρούτσου
 

Το συνταρακτικότερο, για μένα, κείμενο του τόμου είναι το «Γιατί ήταν πριν γεφύρια», όπου μια γηραιά κυρία θυμάται το τραύμα το οποίο στιγμάτισε τη ζωή της. Η μικρή της τραγωδία, ένας ιερέας στην Αγγλία του μεσοπολέμου που εισχωρούσε τα δάκτυλά του στο παιδικό της αιδοίο, συνδέθηκε με τη μεγάλη τραγωδία του πολέμου, που πήρε για πάντα τον νεανικό της έρωτα. Το διήγημα δεν είναι μόνο φορτισμένο και οξύ, αλλά παράλληλα καλογραμμένο, αφηγηματικά στιβαρό και αλληγορικά πλούσιο. Σε όλη τη ζωή της η αφηγήτρια έβλεπε φαντάσματα, τα οποία, ακόμα και όταν κατάλαβε τι ήταν, δεν έχασαν το συμβολικό τους περιεχόμενο και το ψυχολογικό τους βάρος στην πορεία της ζωής της.

Η γλώσσα της Έλενας Μαρούτσου υπηρετεί ακριβώς αυτό το αποτέλεσμα, αφού είναι μεν σαφής και ευκρινής, αλλά συνάμα κρύβει νύξεις, δισημίες και σύμβολα, πλάγιες δηλώσεις και μετέωρες συνυποδηλώσεις. Αφηγηματικά κάθε διήγημα χαράζει πορείες σε άγνωστους δρόμους, σαν να μην ξέρει πού να κατευθυνθεί. Αυτοί οι δρόμοι από στροφή σε στροφή σε κάνουν να νομίζεις ότι χάθηκες σε σχέση με ένα υποτιθέμενο κέντρο, αλλά τις περισσότερες φορές ξαναγυρίζουν απρόσμενα στο γνωστό σημείο... ή συνεχίζονται σε ένα επόμενο διήγημα.

Διαβάζοντας αυτή τη συλλογή διηγημάτων νιώθω ότι πέρασα από την απλή και στρωμένη αφήγηση στην αναζήτηση αρχετυπικών συμβόλων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, μεταφερμένα στο σήμερα, ξαναγραμμένα με την ελληνική ματιά, δουλεμένα με το ακόνι του έρωτα. Το ευχάριστο διάβασμα οδηγεί σε μια πιο βαθιά κατανόηση του ψυχολογικού και κοινωνικού υποβάθρου των ιστοριών, αλλά και όλα αυτά κάνουν το ευχάριστο διάβασμα ψυχαγωγική ενασχόληση.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΟι χυδαίες ορχιδέες
Έλενα Μαρούτσου
Κίχλη 2015
Σελ. 384, τιμή εκδότη €16,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

Για τη νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου «Δύο παράξενα πλάσματα» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει ο Σπύρος Γ. Μπρίκος

Στη νέα νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

Για την παράσταση «ζ, η, θ, Ο Ξένος», που βασίζεται σε τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας», σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Μετά τη «Νέκυια» με το ιαπωνικό θέατρο ΝΟ το 2015, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επανέρχεται φέτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...
Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ