Julio Romero de Torres Venus of Poetry

Για τη συλλογή διηγημάτων της Έλενας Μαρούτσου Οι χυδαίες ορχιδέες (εκδ. Κίχλη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Αν δει κανείς τα διηγήματα της συλλογής με τα γυαλιά της συγγραφέως, θα αναγνωρίσει σαν πραγματικούς χαρακτήρες την εγγονή της λαίδης Τσάτερλυ, τον ομοφυλόφιλο κύριο Κωνσταντίνο ή την Κορδέλια, την κόρη του βασιλιά Ληρ. Κι όντως, πολλές λογοτεχνικές μορφές ζουν ανάμεσά μας, αφού αναγνωρίζουμε λ.χ. τον Ζορμπά του Καζαντζάκη σ’ έναν μποέμ φίλο μας ή τη Λολίτα του Ναμπόκοφ σε μια μικρή τσαπερδόνα. (στην κεντρική εικόνα: Η Αφροδίτη της ποίησης του Julio Romero de Torres - 1913)

Μάλιστα, ο πρόσφατα εκλιπών Ουμπέρτο Έκο έγραφε γελώντας ότι του έστελναν γράμματα οι αναγνώστες του οι οποίοι αναφέρονταν στους ήρωές του κι έκαναν ερωτήσεις γι’ αυτούς σαν να ήταν πραγματικοί. Γι’ αυτό συμπέρανε ότι «ταυτιζόμαστε με τους μυθοπλαστικούς χαρακτήρες, επειδή […] αρχίζουμε να ζούμε στον δυνατό κόσμο της ιστορίας τους ωσάν να ήταν ο δικός μας πραγματικός κόσμος» (Εξομολογήσεις ενός συγγραφέα, εκδ. Πατάκη, σελ. 96). Έτσι, συγγραφείς, όπως η Έλενα Μαρούτσου, έχουν κάθε δικαίωμα να φαντάζονται τις ζωές των ηρώων και να τις συνεχίζουν στα δικά τους κείμενα, σε ένα είδος fan fiction, μια τάση που θέλει γνωστά βιβλία να διασκευάζονται, να συνεχίζονται με άλλο τέλος ή να αλλάζουν ριζικά από συγγραφέα σε συγγραφέα.

Πρόκειται για ένα είδος διακειμενικότητας, αφού τα διηγήματα του παρόντος τόμου σχετίζονται ρητά με γνωστά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κυρίως της αγγλοσαξονικής.

Πρόκειται λοιπόν για ένα είδος διακειμενικότητας, αφού τα διηγήματα του παρόντος τόμου σχετίζονται ρητά με γνωστά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κυρίως της αγγλοσαξονικής, έργα που αποτελούν το λογοτεχνικό υπόβαθρο των κειμένων της Έλενας Μαρούτσου και σχεδόν δεδηλωμένα την αφορμή τους: από τον Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ του Ντ.Χ. Λόρενς μέχρι τη Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα κι από τη Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ έως το Στρίψιμο της βίδας του Χένρυ Τζέιμς.

Η διακειμενικότητα είναι μια θεωρία που πιστεύει ότι κάθε έργο προκύπτει από την επίδραση άλλων συγγραφέων και έργων στον αναγνώστη-δημιουργό. Αυτό όμως δεν μας λέει τίποτα, αν δεν υπάρχει ένας άλλος στόχος, πέρα από το να συνομιλήσει ο λογοτέχνης με γνωστά κείμενα και έτσι να δώσει κύρος στα γραπτά του. Ο στόχος αυτός λοιπόν μπορεί να είναι διττός:

Αφενός να συνειδητοποιήσουμε ότι ο υπαρκτός κόσμος, που συχνά δίνει την πρώτη ύλη στους συγγραφείς, επεκτείνεται από πλαστούς, λογοτεχνικούς κόσμους, οι οποίοι δυνάμει είναι το ίδιο πραγματικοί. Επομένως, η διακειμενικότητα είναι μια διαδικασία χρήσης αυτών των άλλων μυθοπλαστικών συμπάντων ως μαγιάς, ως σημείου αναφοράς, χωρίς να διακρίνουμε –βάσει μιας αμοιβαίας μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη σύμβασης– αν είναι πραγματικοί ή πλαστοί. Κι η Έλενα Μαρούτσου βρίσκει σ’ αυτά τα κείμενα πάτημα, όπως άλλοι βρίσκουν στην Ιστορία, σε μορφές της επιστήμης ή σε άρθρα των εφημερίδων.

Κάθε νέα συγγραφή είναι και μια νέα τοποθέτηση στα συμφραζόμενα της εποχής, μια νέα οπτική γωνία με την οποία συλλαμβάνεται και αναλύεται κάθε ζήτημα.

Αφετέρου, η παραλλαγή ενός θέματος αποτελεί πρώτιστα μια νέα ερμηνεία. Αλλιώς πραγματεύεται το ίδιο θέμα ένας ρομαντικός ποιητής του 19ου αιώνα, αλλιώς ένας μοντερνιστής πεζογράφος των αρχών του 20ου αιώνα και διαφορετικά ένας μεταμοντέρνος συγγραφέας του 21ου αιώνα. Κάθε νέα συγγραφή είναι και μια νέα τοποθέτηση στα συμφραζόμενα της εποχής, μια νέα οπτική γωνία με την οποία συλλαμβάνεται και αναλύεται κάθε ζήτημα.

Εν προκειμένω, το βασικό θέμα των διηγημάτων είναι ο έρωτας, ένας έρωτας που πραγματώνεται σε διάφορες μορφές, από τη ρομαντική αγάπη μέχρι τη σεξουαλική προστυχιά κι από το ανέφικτο συναίσθημα ως τη γυναικεία ομοφυλοφιλία. Ο καθηγητής που ερωτεύτηκε τη μαθήτριά του αλλά δεν κάνει καμία κίνηση, η χορογραφία του έρωτα, η τυχαία φιλία μεταξύ δύο γυναικών που μετατρέπεται σε μια φευγαλέα σαπφική ερωτοτροπία κ.ά. Ο ερωτισμός υπεισέρχεται, άλλοτε λάγνος κι απαγορευμένος αλλά ποτέ πορνογραφικός, κι άλλοτε υπαινικτικός, με ένα μειδίαμα που κάνει σκέρτσια και διανοουμενίστικα νάζια. Τα κείμενα φλερτάρουν τα ίδια με συγγραφείς κλασικών ερώτων ή με φιλήδονα βιβλία που γεννούν συνειρμούς, όπως Οι πενήντα αποχρώσεις του γκρι. Ο έρωτας βιώνεται μέσα από τα βιβλία, αλλά στη μεταμοντέρνα εποχή μας αυτός είναι ένας τρόπος να πει κανείς ότι όλες οι μεγάλες αγάπες έχουν εξιστορηθεί, μα πάντα κάτι μένει να παραλλάσσεται μέσα στον νέο χωροχρόνο που ζούμε.

Ο έρωτας βιώνεται μέσα από τα βιβλία, αλλά στη μεταμοντέρνα εποχή μας αυτός είναι ένας τρόπος να πει κανείς ότι όλες οι μεγάλες αγάπες έχουν εξιστορηθεί, μα πάντα κάτι μένει να παραλλάσσεται μέσα στον νέο χωροχρόνο που ζούμε.

Ο τίτλος, που ομολογώ μου άρεσε πολύ, υπηρετεί αυτή τη στόχευση. Είναι επικοινωνιακός, εντυπωσιακός όσο και απλός, και γι’ αυτό άκρως δελεαστικός. Δεν είναι μόνο το ερωτικό υπονοούμενο που προκαλεί και παραπέμπει σε διπλούς λάγνους υπαινιγμούς μέσα σε ρομαντικά πλαίσια, αλλά και η μορφή του λεκτικού συμπλέγματος που θέλγει με το ομοιοτέλευτο, με την παρήχηση του Χι και του Δέλτα, με το αρμονικό δέσιμο επιθέτου και ουσιαστικού.

Πάνω στον έρωτα και στον ερωτισμό συμπλέκονται σαν κισσοί πολυάριθμα θέματα της σύγχρονης ζωής, άλλα μεγάλα και σοβαρά κι άλλα καθημερινά και στιγμιαία. Η γυναικεία φύση με τις παραλλαγές της και οι (διαλυμένοι) οικογενειακοί δεσμοί, η απώλεια και τα συναισθήματα που γεννά, η ψυχανάλυση και τι λύσεις μπορεί να δώσει, η ταυτότητα (από αυτή του αφηγητή μέχρι τη σεξουαλική κ.λπ.), το σώμα και η χρήση του, από τον έρωτα έως τον χορό κι από τη χάραξη πάνω του μηνυμάτων έως την πάσχουσα φύση του… Όλα αυτά δένουν μεταξύ τους και μεταπηδούν από το ένα διήγημα στο άλλο, ώστε ο αναγνώστης να μην κρατά κάθε κείμενο ξεχωριστά, αλλά να βλέπει το ένα μέσα από το πρίσμα του άλλου.

alt
    Η Έλενα Μαρούτσου
 

Το συνταρακτικότερο, για μένα, κείμενο του τόμου είναι το «Γιατί ήταν πριν γεφύρια», όπου μια γηραιά κυρία θυμάται το τραύμα το οποίο στιγμάτισε τη ζωή της. Η μικρή της τραγωδία, ένας ιερέας στην Αγγλία του μεσοπολέμου που εισχωρούσε τα δάκτυλά του στο παιδικό της αιδοίο, συνδέθηκε με τη μεγάλη τραγωδία του πολέμου, που πήρε για πάντα τον νεανικό της έρωτα. Το διήγημα δεν είναι μόνο φορτισμένο και οξύ, αλλά παράλληλα καλογραμμένο, αφηγηματικά στιβαρό και αλληγορικά πλούσιο. Σε όλη τη ζωή της η αφηγήτρια έβλεπε φαντάσματα, τα οποία, ακόμα και όταν κατάλαβε τι ήταν, δεν έχασαν το συμβολικό τους περιεχόμενο και το ψυχολογικό τους βάρος στην πορεία της ζωής της.

Η γλώσσα της Έλενας Μαρούτσου υπηρετεί ακριβώς αυτό το αποτέλεσμα, αφού είναι μεν σαφής και ευκρινής, αλλά συνάμα κρύβει νύξεις, δισημίες και σύμβολα, πλάγιες δηλώσεις και μετέωρες συνυποδηλώσεις. Αφηγηματικά κάθε διήγημα χαράζει πορείες σε άγνωστους δρόμους, σαν να μην ξέρει πού να κατευθυνθεί. Αυτοί οι δρόμοι από στροφή σε στροφή σε κάνουν να νομίζεις ότι χάθηκες σε σχέση με ένα υποτιθέμενο κέντρο, αλλά τις περισσότερες φορές ξαναγυρίζουν απρόσμενα στο γνωστό σημείο... ή συνεχίζονται σε ένα επόμενο διήγημα.

Διαβάζοντας αυτή τη συλλογή διηγημάτων νιώθω ότι πέρασα από την απλή και στρωμένη αφήγηση στην αναζήτηση αρχετυπικών συμβόλων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, μεταφερμένα στο σήμερα, ξαναγραμμένα με την ελληνική ματιά, δουλεμένα με το ακόνι του έρωτα. Το ευχάριστο διάβασμα οδηγεί σε μια πιο βαθιά κατανόηση του ψυχολογικού και κοινωνικού υποβάθρου των ιστοριών, αλλά και όλα αυτά κάνουν το ευχάριστο διάβασμα ψυχαγωγική ενασχόληση.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΟι χυδαίες ορχιδέες
Έλενα Μαρούτσου
Κίχλη 2015
Σελ. 384, τιμή εκδότη €16,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ