alt

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου Ήμισυ του παντός (εκδ. Πατάκη).

Της Έλενας Μαρούτσου

Στο πέμπτο κατά σειρά μυθιστόρημά της με τίτλο Ήμισυ του παντός, η Δήμητρα Κολλιάκου πλέκει μια ιστορία που ξεκινάει ως εξής: μια εικοσιτετράχρονη κοπέλα, η Μαίρη, φοιτήτρια αγγλικής φιλολογίας, κατόπιν παράκλησης της μητέρας της που είναι παραδουλεύτρα, πάει στο σπίτι ενός ηλικιωμένου, του Λάμπρου, για να βοηθήσει εκτάκτως με το καθάρισμα. Ο Λάμπρος, παντρεμένος με την Γεωργιανή πρώην οικιακή βοηθό του, τη Νίνο, αρνείται να ανοίξει την πόρτα κι έτσι η Μαίρη προσφεύγει στο Μίλτο, τον σαραντάχρονο γιο του Λάμπρου, με τον οποίο στην πορεία της πλοκής συνάπτει ερωτική σχέση.

Σκοτεινά δωμάτια

Καθώς προχωράει η αφήγηση έρχονται στο φως τα νήματα που συνδέουν την οικογένεια της Μαίρης με αυτή του Μίλτου, νήματα που οι κόμποι τους ψηλαφούνται από την ηρωίδα σχεδόν στα τυφλά καθώς σχηματίζεται και ανασχηματίζεται διαρκώς στο νου της το σχέδιο της οικογενειακής της ιστορίας. Το σχέδιο μάλιστα αυτό μοιάζει διαρκώς να ξηλώνεται και να ξανακεντιέται, αφήνοντας μαύρες τρύπες αδιευκρίνιστες μέχρι τέλους, σαν η οικογενειακή ιστορία να μην μπορεί ποτέ να φωτιστεί ολοκληρωτικά∙ σαν οι ερμηνείες αντί να βοηθούν τελικά στην κατανόηση, να την υπονομεύουν διαρκώς.

Οι δράσεις λαμβάνουν χώρα ως επί το πλείστον σε κλειστά δωμάτια, με έντονη τη μυρωδιά των σωμάτων που μοιάζουν εγκλωβισμένα μέσα τους, και τα οποία άλλοτε ποθούν να γυρίσουν τον πόμολο, συχνότερα όμως διστάζουν να βγουν τόσο από το σπίτι όσο και από τον εαυτό τους και τις νευρώσεις τους.

Όπως και στο βραβευμένο με το Athens Prize for Literature μυθιστόρημά της, Θερμοκρασία Δωματίου, η συγγραφέας κρατάει κι εδώ τη θερμοκρασία μαγειρέματος της πλοκής χαμηλά. Οι δράσεις, υποτυπώδεις στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, λαμβάνουν χώρα ως επί το πλείστον σε κλειστά δωμάτια, με έντονη τη μυρωδιά των σωμάτων που μοιάζουν εγκλωβισμένα μέσα τους, και τα οποία άλλοτε ποθούν να γυρίσουν τον πόμολο, συχνότερα όμως διστάζουν να βγουν τόσο από το σπίτι όσο και από τον εαυτό τους και τις νευρώσεις τους. Δέσμιος ο καθένας της προσωπικής του οικογενειακής ιστορίας, άλλοτε προσπαθεί να τη ξαναγράψει ως διήγημα (όπως η εγκιβωτισμένη ιστορία που έχει γράψει ο Μίλτος με αφηγήτρια την αδελφή του) άλλοτε να την ανασυνθέσει ως τραγωδία (όπως η Μαίρη που έλκεται από την ιδέα πως ευθύνεται για το θάνατο του πατέρα της ενώ ταυτόχρονα ξεψαχνίζει κάτι αμφιλεγόμενες αναμνήσεις κακοποίησής της από τον ίδιο). Σε κάθε περίπτωση, οι ήρωες διστάζουν, αργοπορούν ή αδυνατούν να πράξουν. Και αυτή η ολιγωρία φέρνει στο τέλος την πραγματική τραγωδία.

Το «τι» και το «πώς» της γραφής

Σε ετούτο το πλέον πρόσφατο βιβλίο της Κολλιάκου φαίνονται τα βήματα που έχει κάνει η συγγραφέας ως προς τον τρόπο αφήγησης. Η γλώσσα είναι καλοδουλεμένη και ακριβής, οι μεταφορές, όπου χρησιμοποιούνται, είναι αρκετά ευφάνταστες κι ευρηματικές, τα πορτρέτα των χαρακτήρων δουλεμένα με λεπτές πινελιές. Εξίσου λεπτές κι ενδιαφέρουσες είναι κι οι παρατηρήσεις που συνοδεύουν ή σχολιάζουν τη δράση. Και φτάνοντας στη δράση, ας μου επιτραπεί να επισημάνω πως εδώ βρίσκεται η αδυναμία του βιβλίου. Διαβάζοντας το μυθιστόρημα φοβάμαι πως είχα την αίσθηση ότι η ιστορία δεν προχωράει, πως βουλιάζει η πλοκή κάτω από το βάρος των προθέσεών της. Τι θέλω να πω; Προσπαθώντας να αποδώσει η συγγραφέας αυτό το κλειστοφοβικό κλίμα, την αδυναμία μετακίνησης ή λήψης αποφάσεων, τον εγκλεισμό και την αγκύλωση σε σχήματα ζωής και άλυτους κόμπους, αγκύλωσε, πιστεύω, την ίδια την ροή της αφήγησης, εγκλωβίζοντας τον αναγνώστη σε μια μακρόσυρτη πορεία που αργεί πολύ να εξελιχθεί και στην πραγματικότητα αποκτά ρυθμό κι ενδιαφέρον μόνο στις τελευταίες πενήντα σελίδες.

alt
    Η Δήμητρα Κολλιάκου
 

Εντός της λογοτεχνίας κι εκτός της πραγματικότητας

Σε αντίθεση με αυτά τα προβλήματα αφηγηματικής πυκνότητας και δραματουργικής οικονομίας, η Κολλιάκου μοιάζει πιο πολύ στο «περιβάλλον» της όταν χρησιμοποιεί τη θεωρητική της σκευή. Έχοντας η ίδια σπουδάσει κλασική φιλολογία και θεωρητική γλωσσολογία, εξετάζει εκτός των άλλων τη σχέση λογοτεχνίας και πραγματικότητας. Παραθέτω ενδεικτικά ένα απόσπασμα:

Υπήρχαν πράγματι δύο είδη ανθρώπων, αυτοί που ενσωματώνονταν από φυσικού τους στην ομάδα, κι αυτοί που ένιωθαν «εκτός». Και υπήρχαν δύο είδη «εκτός»: το «εκτός» για το οποίο άξιζε τον κόπο να διαβάσει κανείς, και το ανάξιο λόγου «εκτός». Οι «εκτός» του πρώτου είδους ήταν λογοτεχνικοί ήρωες, ενώ οι άλλοι άνθρωποι σαν την ίδια. Μόνο οι πρώτοι έβρισκαν την άκρη στο κουβάρι, συνωμοτώντας –έστω και ασυναίσθητα για να προσδώσουν στα ασύνδετα συνοχή. Οι δεύτεροι έμεναν εσαεί στην αρχή της ιστορίας, και δεν κατάφερναν ποτέ να ξεδιαλύνουν το άλλο ήμισυ του παντός.

Η γλώσσα είναι καλοδουλεμένη και ακριβής, οι μεταφορές, όπου χρησιμοποιούνται, είναι αρκετά ευφάνταστες κι ευρηματικές, τα πορτρέτα των χαρακτήρων δουλεμένα με λεπτές πινελιές.

Η έλλειψη συνοχής του «κειμένου» της πραγματικής ζωής σε αντίθεση με το πλήρες νοήματος κείμενο της λογοτεχνίας, η αδυναμία μας να εντοπίσουμε τα αίτια και τα αποτελέσματα, την αιτιακή αλυσίδα που κρύβεται πίσω απ’ την πραγματική μας ιστορία, σε αντίθεση με την αντίστοιχη διαύγεια που φωτίζει, έστω κι εκ των υστέρων, τη μυθιστορία, είναι ζητήματα που αναδύονται από τη γραφή της Κολλιάκου, η οποία έχει φροντίσει επί τούτου να σπείρει το κείμενο της με πλήθος διακειμενικών αναφορών άλλοτε λιγότερο κι άλλοτε περισσότερο χωνεμένων στην αφήγηση.

Τελευταία έξοδος: φως

Το όμορφο, πράγματι, τέλος που έχει επιλέξει η συγγραφέας σηματοδοτείται από ένα άνοιγμα στο φως, από την εισβολή του εξωτερικού κόσμου στον εσωτερικό, του παρελθόντος στο παρόν, και προοιωνίζει για την ηρωίδα ένα νέο ξεκίνημα. Η τελευταία μάλιστα παράγραφος θέτει το ερώτημα αν η λήθη είναι αναγκαία για να προχωρήσει κανείς κι αν η αλλαγή είναι εφικτή. Μπορεί άραγε το ήμισυ να απλωθεί και να γίνει ολόκληρο;

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΉμισυ του παντός
Δήμητρα Κολλιάκου
Εκδ. Πατάκη 2015
Σελ. 320, τιμή εκδότη €14,30

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΟΛΛΙΑΚΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

Για το μυθιστόρημα της Χλόης Κουτσουμπέλη «Ιερεμιάδα» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Blindness» που στηρίζεται στο μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου «Περί τυφλότητας». 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

...
«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ