alt

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου Ήμισυ του παντός (εκδ. Πατάκη).

Της Έλενας Μαρούτσου

Στο πέμπτο κατά σειρά μυθιστόρημά της με τίτλο Ήμισυ του παντός, η Δήμητρα Κολλιάκου πλέκει μια ιστορία που ξεκινάει ως εξής: μια εικοσιτετράχρονη κοπέλα, η Μαίρη, φοιτήτρια αγγλικής φιλολογίας, κατόπιν παράκλησης της μητέρας της που είναι παραδουλεύτρα, πάει στο σπίτι ενός ηλικιωμένου, του Λάμπρου, για να βοηθήσει εκτάκτως με το καθάρισμα. Ο Λάμπρος, παντρεμένος με την Γεωργιανή πρώην οικιακή βοηθό του, τη Νίνο, αρνείται να ανοίξει την πόρτα κι έτσι η Μαίρη προσφεύγει στο Μίλτο, τον σαραντάχρονο γιο του Λάμπρου, με τον οποίο στην πορεία της πλοκής συνάπτει ερωτική σχέση.

Σκοτεινά δωμάτια

Καθώς προχωράει η αφήγηση έρχονται στο φως τα νήματα που συνδέουν την οικογένεια της Μαίρης με αυτή του Μίλτου, νήματα που οι κόμποι τους ψηλαφούνται από την ηρωίδα σχεδόν στα τυφλά καθώς σχηματίζεται και ανασχηματίζεται διαρκώς στο νου της το σχέδιο της οικογενειακής της ιστορίας. Το σχέδιο μάλιστα αυτό μοιάζει διαρκώς να ξηλώνεται και να ξανακεντιέται, αφήνοντας μαύρες τρύπες αδιευκρίνιστες μέχρι τέλους, σαν η οικογενειακή ιστορία να μην μπορεί ποτέ να φωτιστεί ολοκληρωτικά∙ σαν οι ερμηνείες αντί να βοηθούν τελικά στην κατανόηση, να την υπονομεύουν διαρκώς.

Οι δράσεις λαμβάνουν χώρα ως επί το πλείστον σε κλειστά δωμάτια, με έντονη τη μυρωδιά των σωμάτων που μοιάζουν εγκλωβισμένα μέσα τους, και τα οποία άλλοτε ποθούν να γυρίσουν τον πόμολο, συχνότερα όμως διστάζουν να βγουν τόσο από το σπίτι όσο και από τον εαυτό τους και τις νευρώσεις τους.

Όπως και στο βραβευμένο με το Athens Prize for Literature μυθιστόρημά της, Θερμοκρασία Δωματίου, η συγγραφέας κρατάει κι εδώ τη θερμοκρασία μαγειρέματος της πλοκής χαμηλά. Οι δράσεις, υποτυπώδεις στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, λαμβάνουν χώρα ως επί το πλείστον σε κλειστά δωμάτια, με έντονη τη μυρωδιά των σωμάτων που μοιάζουν εγκλωβισμένα μέσα τους, και τα οποία άλλοτε ποθούν να γυρίσουν τον πόμολο, συχνότερα όμως διστάζουν να βγουν τόσο από το σπίτι όσο και από τον εαυτό τους και τις νευρώσεις τους. Δέσμιος ο καθένας της προσωπικής του οικογενειακής ιστορίας, άλλοτε προσπαθεί να τη ξαναγράψει ως διήγημα (όπως η εγκιβωτισμένη ιστορία που έχει γράψει ο Μίλτος με αφηγήτρια την αδελφή του) άλλοτε να την ανασυνθέσει ως τραγωδία (όπως η Μαίρη που έλκεται από την ιδέα πως ευθύνεται για το θάνατο του πατέρα της ενώ ταυτόχρονα ξεψαχνίζει κάτι αμφιλεγόμενες αναμνήσεις κακοποίησής της από τον ίδιο). Σε κάθε περίπτωση, οι ήρωες διστάζουν, αργοπορούν ή αδυνατούν να πράξουν. Και αυτή η ολιγωρία φέρνει στο τέλος την πραγματική τραγωδία.

Το «τι» και το «πώς» της γραφής

Σε ετούτο το πλέον πρόσφατο βιβλίο της Κολλιάκου φαίνονται τα βήματα που έχει κάνει η συγγραφέας ως προς τον τρόπο αφήγησης. Η γλώσσα είναι καλοδουλεμένη και ακριβής, οι μεταφορές, όπου χρησιμοποιούνται, είναι αρκετά ευφάνταστες κι ευρηματικές, τα πορτρέτα των χαρακτήρων δουλεμένα με λεπτές πινελιές. Εξίσου λεπτές κι ενδιαφέρουσες είναι κι οι παρατηρήσεις που συνοδεύουν ή σχολιάζουν τη δράση. Και φτάνοντας στη δράση, ας μου επιτραπεί να επισημάνω πως εδώ βρίσκεται η αδυναμία του βιβλίου. Διαβάζοντας το μυθιστόρημα φοβάμαι πως είχα την αίσθηση ότι η ιστορία δεν προχωράει, πως βουλιάζει η πλοκή κάτω από το βάρος των προθέσεών της. Τι θέλω να πω; Προσπαθώντας να αποδώσει η συγγραφέας αυτό το κλειστοφοβικό κλίμα, την αδυναμία μετακίνησης ή λήψης αποφάσεων, τον εγκλεισμό και την αγκύλωση σε σχήματα ζωής και άλυτους κόμπους, αγκύλωσε, πιστεύω, την ίδια την ροή της αφήγησης, εγκλωβίζοντας τον αναγνώστη σε μια μακρόσυρτη πορεία που αργεί πολύ να εξελιχθεί και στην πραγματικότητα αποκτά ρυθμό κι ενδιαφέρον μόνο στις τελευταίες πενήντα σελίδες.

alt
    Η Δήμητρα Κολλιάκου
 

Εντός της λογοτεχνίας κι εκτός της πραγματικότητας

Σε αντίθεση με αυτά τα προβλήματα αφηγηματικής πυκνότητας και δραματουργικής οικονομίας, η Κολλιάκου μοιάζει πιο πολύ στο «περιβάλλον» της όταν χρησιμοποιεί τη θεωρητική της σκευή. Έχοντας η ίδια σπουδάσει κλασική φιλολογία και θεωρητική γλωσσολογία, εξετάζει εκτός των άλλων τη σχέση λογοτεχνίας και πραγματικότητας. Παραθέτω ενδεικτικά ένα απόσπασμα:

Υπήρχαν πράγματι δύο είδη ανθρώπων, αυτοί που ενσωματώνονταν από φυσικού τους στην ομάδα, κι αυτοί που ένιωθαν «εκτός». Και υπήρχαν δύο είδη «εκτός»: το «εκτός» για το οποίο άξιζε τον κόπο να διαβάσει κανείς, και το ανάξιο λόγου «εκτός». Οι «εκτός» του πρώτου είδους ήταν λογοτεχνικοί ήρωες, ενώ οι άλλοι άνθρωποι σαν την ίδια. Μόνο οι πρώτοι έβρισκαν την άκρη στο κουβάρι, συνωμοτώντας –έστω και ασυναίσθητα για να προσδώσουν στα ασύνδετα συνοχή. Οι δεύτεροι έμεναν εσαεί στην αρχή της ιστορίας, και δεν κατάφερναν ποτέ να ξεδιαλύνουν το άλλο ήμισυ του παντός.

Η γλώσσα είναι καλοδουλεμένη και ακριβής, οι μεταφορές, όπου χρησιμοποιούνται, είναι αρκετά ευφάνταστες κι ευρηματικές, τα πορτρέτα των χαρακτήρων δουλεμένα με λεπτές πινελιές.

Η έλλειψη συνοχής του «κειμένου» της πραγματικής ζωής σε αντίθεση με το πλήρες νοήματος κείμενο της λογοτεχνίας, η αδυναμία μας να εντοπίσουμε τα αίτια και τα αποτελέσματα, την αιτιακή αλυσίδα που κρύβεται πίσω απ’ την πραγματική μας ιστορία, σε αντίθεση με την αντίστοιχη διαύγεια που φωτίζει, έστω κι εκ των υστέρων, τη μυθιστορία, είναι ζητήματα που αναδύονται από τη γραφή της Κολλιάκου, η οποία έχει φροντίσει επί τούτου να σπείρει το κείμενο της με πλήθος διακειμενικών αναφορών άλλοτε λιγότερο κι άλλοτε περισσότερο χωνεμένων στην αφήγηση.

Τελευταία έξοδος: φως

Το όμορφο, πράγματι, τέλος που έχει επιλέξει η συγγραφέας σηματοδοτείται από ένα άνοιγμα στο φως, από την εισβολή του εξωτερικού κόσμου στον εσωτερικό, του παρελθόντος στο παρόν, και προοιωνίζει για την ηρωίδα ένα νέο ξεκίνημα. Η τελευταία μάλιστα παράγραφος θέτει το ερώτημα αν η λήθη είναι αναγκαία για να προχωρήσει κανείς κι αν η αλλαγή είναι εφικτή. Μπορεί άραγε το ήμισυ να απλωθεί και να γίνει ολόκληρο;

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΉμισυ του παντός
Δήμητρα Κολλιάκου
Εκδ. Πατάκη 2015
Σελ. 320, τιμή εκδότη €14,30

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΟΛΛΙΑΚΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός σύγχρονου, κατά συρροή δολοφόνου βιβλιόφιλου

«You» – Στο μυαλό ενός σύγχρονου, κατά συρροή δολοφόνου βιβλιόφιλου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ