alt

Για το μυθιστόρημα της Άντζελας Δημητρακάκη Αεροπλάστ (εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Διαβάζοντας το νέο μυθιστόρημα της Άντζελας Δημητρακάκη, μετά από τα προηγούμενα έργα της, νομίζω ότι διαβάζω το ίδιο και το ίδιο κείμενο, σαν να επιβεβαιώνει η συγγραφέας το κοινότοπο ρηθέν ότι ο λογοτέχνης γράφει συνέχεια το ίδιο βιβλίο. Και δεν είναι μόνο το ύφος που επαναλαμβάνεται παρόμοιο από πρόσωπο σε πρόσωπο, ούτε οι ίδιοι οι χαρακτήρες που εντάσσονται στη γενικότερη κατηγορία «ανέστιοι διανοούμενοι με αντισυμβατικό προφίλ», αλλά κυρίως η ιδεολογία που μένει αναλλοίωτη και πεισματικά μεταμοντέρνα, καθώς από την Ανταρκτική (1997) έως το Αεροπλάστ (2015) οι ήρωες της πεζογράφου απλώς μεγαλώνουν μαζί μ’ αυτήν.

Σε πολλά από τα έργα της, όπως και στο τελευταίο, μια πολυεθνική παρέα αλληλεπιδρά σε διαρκή αναζήτηση ταυτότητας μέσα στο παγκοσμιοποιημένο σκηνικό, που είναι ρευστό και αν-ιδεολογικό. Χαρακτηριστικά αυτών των προσώπων είναι –αλλού λιγότερο κι αλλού περισσότερο– ο αριστερός διεθνισμός τους, ο αποπροσανατολιστικός ιδεαλισμός, ο μποέμ περιηγητισμός, η αίσθηση ενός φιλελεύθερου κοινοτισμού κ.λπ.

Το έργο κάνει έναν αναμενόμενο κύκλο, αφού ξεκινά με το ταξίδι με τρένο προς τον Πορ’ Μπόου, όπου αυτοκτόνησε κατά μία εκδοχή ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, και ολοκληρώνεται με το προσκύνημα που κάνει ο καθένας από τους χαρακτήρες, πραγματικό ή περισσότερο συμβολικό, στον γερμανό φιλόσοφο.

Το ανά χείρας μυθιστόρημα είναι γραμμένο με πολυεστιακό τρόπο, καθώς συμπαρατίθενται διαδοχικά οι πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις των πέντε κεντρικών χαρακτήρων. Κάθε αφήγηση δίνει τη σκυτάλη στην επόμενη, ενώ περιλαμβάνει άμεσα ή έμμεσα και τα άλλα πρόσωπα, που πλέον γίνονται δευτεραγωνιστές ή κομπάρσοι δίπλα στον αφηγητή-πρωταγωνιστή. Το έργο κάνει έναν αναμενόμενο κύκλο, αφού ξεκινά με το ταξίδι με τρένο προς τον Πορ’ Μπόου, όπου αυτοκτόνησε κατά μία εκδοχή ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, και ολοκληρώνεται με το προσκύνημα που κάνει ο καθένας από τους χαρακτήρες, πραγματικό ή περισσότερο συμβολικό, στον γερμανό φιλόσοφο.

Από την ελληνίδα Αντιγόνη που εγκαταλείπει τον άνδρα της Έλιας και τον γιο της Στέφαν στο Ελσίνκι, όπου ζούσαν, και αναζητεί καταφύγιο στην Αθήνα μέχρι τον αμφιφυλόφιλο καταλανό Ικέρ, που γράφει το διδακτορικό του με βάση τον Μπένγιαμιν και προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της ανεργίας και των οικογενειακών διασταυρώσεων. Δίνει μάλιστα στέγη στην Αντιγόνη, με την οποία συνάπτει δεσμό. Κι από τον επίσης καταλανό Μαρτί, που έχει κάνει σπουδές ψυχολογίας, καθοδηγείται από έναν σαμάνο και τελικά ιδρύει ένα εναλλακτικό κοινόβιο στο Μονσερράτ, ώς τη Μέλανι, την πιο ευάλωτη ίσως της παρέας, η οποία αγαπά τον Μαρτί και του γράφει συναισθηματικά γράμματα, και τον Κάι, γερμανό καπετάνιο που έμεινε κι αυτός ένα διάστημα στον κύκλο του Μονσερράτ.

alt
    Η Άντζελα Δημητρακάκη
 

Η Άντζελα Δημητρακάκη επιχειρεί, όπως και πολλοί σύγχρονοι πεζογράφοι, μια σύνδεση των ετερόκλητων στοιχείων με νεωτερικότερο τρόπο απ’ ό,τι οι ομότεχνοί τους στο παλιό ρεαλιστικό μυθιστόρημα. Εκεί, η σύνδεση γινόταν με τη συναρμογή γεγονότων, όπου πολλές λεπτομέρειες στις περιγραφές ή στην αφήγηση της καθημερινότητας σκιαγραφούσαν τον χώρο, την ατμόσφαιρα και τα πρόσωπα. Εδώ, το όλο γεμίζει με υπόγειες διασυνδέσεις, με σκέψεις, αισθήματα, υπαινιγμούς, ιδέες και άλλες ιδέες, κείμενα και λόγους, που γίνονται τα σωματίδια του Χιγκς της λογοτεχνίας, συνέχουν το κείμενο, πιάνουν και αφήνουν νήματα, σχεδιάζουν την πραγματικότητα με λεκτικές, νοητικές και συναισθηματικές πράξεις. Ο κειμενικός κόσμος τη μεταμοντέρνα εποχή συντίθεται από ιδεολογικά μποζόνια, μικροσωματίδια που αιωρούνται ανάμεσα στα γεγονότα και σχηματίζουν την άυλη μάζα της λογοτεχνικής εξέλιξης.

Ο κειμενικός κόσμος τη μεταμοντέρνα εποχή συντίθεται από ιδεολογικά μποζόνια, μικροσωματίδια που αιωρούνται ανάμεσα στα γεγονότα και σχηματίζουν την άυλη μάζα της λογοτεχνικής εξέλιξης.

Το έργο της Άντζελας Δημητρακάκη, το συνολικό ίσως έργο, εκφράζει απόλυτα τη διεθνιστική εποχή μας, που μέσα στην αεικίνητη φύση της ρίχνει στο χωνευτήρι της απροσδιοριστίας όλα τα μέλη της. Φυσικά, τα δημητρακακικά σκηνικά –αντιπροσωπευτικά αυτής της παγκοσμιοποίησης–, που περιέχουν πανσπερμία αλλοεθνών ανθρώπων, συνεχείς μετακινήσεις σε χώρο και χρόνο, αταυτοτικές προσωπικότητες που διαρκώς ψάχνονται κ.λπ., ορίζουν τα πράγματα από την πλευρά και μόνο των διανοούμενων ανά την ήπειρο, οι οποίοι μπορούν να δουν πέρα από τον εαυτό τους και το ιστορικό γίγνεσθαι. Κι ενώ οι ίδιοι έχουν πλείστα ψυχολογικά προβλήματα, είναι τουλάχιστον σε θέση να αντιληφθούν τόσο τη δική τους κατακερματισμένη θέση όσο και την παθογένεια της ανθρωπότητας. Δυστυχώς όμως είναι άνθρωποι της θεωρίας, εκτός ίσως από τον Μαρτί και τον Κάι, καθώς όλες οι ιδεολογίες και πρακτικές έχουν αποτύχει σε μια κλονιζόμενη περίοδο, η οποία, όπως η ελληνιστική, βρίσκεται σε αναζήτηση μιας νέας σταθερότητας.

Τελικά, μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι αυτή η μεταμοντέρνα ρευστότητα που διαλύει την κλασική ενότητα αντικατοπτρίζει τον κατακερματισμένο κόσμο μας. Το ζήτημα είναι αν αυτές οι λογοτεχνικές σύλληψεις είναι απλώς ενταγμένες στο πνεύμα της εποχής ή, περαιτέρω, βγαίνουν έξω από αυτήν και την αποδίδουν με διαχρονικότερο βλέμμα. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΑεροπλάστ
Άντζελα Δημητρακάκη
Εστία 2015
Σελ. 392, τιμή εκδότη €21,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΖΕΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΑΚΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το κερί του Καρτέσιου» του Αχιλλέα Κυριακίδη (κριτική) – πέραν του ίλιγγου της γλώσσας ή του θάλπους της μυθοπλασίας

«Το κερί του Καρτέσιου» του Αχιλλέα Κυριακίδη (κριτική) – πέραν του ίλιγγου της γλώσσας ή του θάλπους της μυθοπλασίας

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα Κυριακίδη «Το κερί του Καρτέσιου» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης υπήρξε Μπορχικός πριν καν εισέλθει στον θαυμαστό λαβύρινθο του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Μπορ...

«Αντιγόνη απ' το Πουσκάρ» της Μαρίας Σκιαδαρέση (κριτική) – το πιο ώριμο και καλοδουλεμένο μυθιστόρημά της

«Αντιγόνη απ' το Πουσκάρ» της Μαρίας Σκιαδαρέση (κριτική) – το πιο ώριμο και καλοδουλεμένο μυθιστόρημά της

Για το μυθιστόρημα της Μαρίας Σκιαδαρέση «Αντιγόνη απ' το Πουσκάρ» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Η Μαρία Σκιαδαρέση [Αθήνα, 1956], ακολουθώντας το αρχαίο ρητό «ουκ εν τω πολλώ το εύ», δεν ανήκει στους συγγραφείς μας με συχνή δημοσίευση κ...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», του Μίνου Ευσταθιάδη (Μεταίχμιο) – Μια πραγματεία για το Κακό

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», του Μίνου Ευσταθιάδη (Μεταίχμιο) – Μια πραγματεία για το Κακό

Για το μυθιστόρημα «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», του Μίνου Ευσταθιάδη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

Το 2006, μια πλούσια κυρία δολοφονείται στο αχανές λοφτ της στο Μόναχο. Το πτώμα βρίσκει ο αν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Καλώς ήρθατε στον ψηφιακό κόσμο: Έκθεση, performances, masterclasses και ομιλίες στο Onassis AiR

Καλώς ήρθατε στον ψηφιακό κόσμο: Έκθεση, performances, masterclasses και ομιλίες στο Onassis AiR

Τέσσερις ημέρες αφιερωμένες στις σχέσεις ανθρώπων και μηχανών, όπου εξερευνούμε τα όριά τους και αναζητούμε το οικείο και το ανοίκειο που προκύπτει μέσα από αυτές. Έκθεση, performances, masterclasses και ομιλίες μάς καλωσορίζουν στον κόσμο της ψηφιακής τέχνης.

Επιμέλεια: Book Press

...
Για τον Κώστα Γεωργουσόπουλο, de profundis

Για τον Κώστα Γεωργουσόπουλο, de profundis

«Συγχωρείστε μου το μακρινάρι, όσοι το διαβάσετε. Είναι de profundis. Και χρέος. Σ έναν πολύ σπουδαίο Έλληνα». 

Γράφει ο Γιάννης Κουτζουράδης

«…καρφώσανε τον γίγαντα, στον βράχο του Καυκάσου, τρία πουλάκια πέρασαν ...

«Δεν είναι ποτάμι» της Σέλβα Αλμάδα (κριτική) – Εκεί που τα όρια του κόσμου των ζωντανών και των νεκρών θολώνουν

«Δεν είναι ποτάμι» της Σέλβα Αλμάδα (κριτική) – Εκεί που τα όρια του κόσμου των ζωντανών και των νεκρών θολώνουν

Για τη νουβέλα της Σέλβα Αλμάδα «Δεν είναι ποτάμι» (μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος. Όπου «το παρόν διαπλέκεται με το παρελθόν, η πραγματικότητα συνυφαίνεται με το όνειρο και τα όρια του κόσμου των ζωντανών και των νεκρών θολώνουν». Στην κεντρική εικόνα, ψαράδες στον ποταμό Πα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Ανταρκτική» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 3 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΟΙ ...

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», το οποίο κυκλοφορεί στις 2 Δεκεμβρίου από τος εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κεφάλαιο 2ο

Εκείνη την εποχή καταπιανόμουν με την κατα...

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Μάριν Ντρζιτς [Marin Držić] «Μπάρμπα Μάρογιε» (μτφρ. Irena Bogdanović), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΡΙΤΗ ΠΡΑΞΗ


...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογραφία να κατέχει όπως κάθε χρόνο τη μερίδα του λέοντος.

Γράφουν οι Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος*

...
Ιστορία, κοινωνία, πρόσωπα: 65 βιβλία του 2024 που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο μας

Ιστορία, κοινωνία, πρόσωπα: 65 βιβλία του 2024 που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο μας

Εξήντα πέντε δοκίμια αρχαίας και σύγχρονης ελληνικής και παγκόσμιας Ιστορίας, κοινωνιολογίας, φιλοσοφίας, πολιτισμικών σπουδών, γεωπολιτικής και διεθνών σχέσεων, αλλά και βιογραφίες και απομνημονεύματα, επιλεγμένα από την πλούσια βιβλιοπαραγωγή του 2024.

Γράφει ο Γιώργος ...

«Ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms): 15 βιβλία για… ένοχες απολαύσεις

«Ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms): 15 βιβλία για… ένοχες απολαύσεις

Τα «ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms) έχουν πλέον διακριτή παρουσία στην ελληνική εκδοτική παραγωγή και πολύ εντονότερη στην παγκόσμια. Τι τα διακρίνει, πού απευθύνονται και για τι μιλάει ένα επιτυχημένο rom-com; Επιλέξαμε 15 ρομαντικά μυθιστορήματα που ξεχώρισαν το 2024.

Γράφει η Φανή Χατζή ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ