Φυσικά, αυτό που κάνουν οι ορισμοί είναι να προσπαθούν να πιάσουν με το λάσο τους ένα ζωντανό είδος που τρέχει, και όσο η εποχή μας τείνει να πειραματίζεται με όλο και μεγαλύτερη ελευθερία στην τέχνη, τόσο πιο «αχαλίνωτη» μοιάζει η τελευταία, τόσο πιο δύσκολο να πιαστεί στο λάσο των ορισμών που επιχειρούν οι μελετητές της. Έτσι πλέον έχουμε διηγήματα που ανοίγονται στον χώρο και το χρόνο, φλερτάροντας σε έκταση με τη νουβέλα, άλλα που συρρικνώνονται πετυχαίνοντας μέσω της πύκνωσης ένα ποιητικό συχνά αποτέλεσμα όπου η πλοκή είναι υποτυπώδης και ως κύριος πρωταγωνιστής αναδεικνύεται η γλώσσα.

Οι ιστορίες της Δέρβη συνδέουν με χαμηλόφωνο τρόπο το προσωπικό με το συλλογικό, τοποθετώντας τον άνθρωπο να κολυμπάει στα κύματα που προκαλεί η Ιστορία, άλλοτε προσπαθώντας κάπου να επιστρέψει, άλλοτε απλώς να επιπλεύσει κι άλλοτε να φτάσει κάπου, τις περισσότερες φορές αλλού από τον τόπο για τον οποίο ξεκίνησε.

Η Λουκία Δέρβη, με το τέταρτο βιβλίο της επιστρέφει στη μικρή φόρμα (όπως είθισται πια να ονομάζεται η ευρεία κατηγορία σύντομων κειμένων) η οποία υπήρξε και συγγραφική αφετηρία της. Τα δώδεκα ολιγοσέλιδα διηγήματα που συνιστούν τη συλλογή Αλλού, στο πουθενά (εκδ. Μελάνι), κινούνται στο χώρο του κλασσικού διηγήματος, με την πλοκή να εκτυλίσσεται στο παρόν ή το πρόσφατο παρελθόν και τους άσημους ήρωές της σπαρμένους σε διάφορα σημεία του χάρτη. Ένας Έλληνας στρατιωτικός προσφέρει για λίγο τον χαρταετό που κρατάει ο γιος του στην Ανδρούλα, ένα κορίτσι 14 χρονών στο Πέντε Μίλι, μια παραλία στην Κύπρο όπου αργότερα έγινε η απόβαση. Η Ντιλιάννα, ένα κοριτσάκι από τη Βουλγαρία, μετά από τον ξαφνικό θάνατο των γονιών της πάει να ζήσει σε μια θεία της στην Ελλάδα. Η Ντόνι από τη Σάμο ονειρεύεται όλη της τη ζωή να ταξιδέψει στο Τζιμπουτί να βρει τον πατέρα της και την αδελφή της που είχαν ριζώσει εκεί. Ο Στρατής, συνταξιούχος ψιλικατζής και ο Κρις, νεαρός από τη Βουλγαρία που τον βοηθάει στις δουλειές, ξεκινούν για ένα ταξίδι όπου θα αντικρίσει ο ένας το πραγματικό πρόσωπο του άλλου.

Το ταξίδι, είτε ως ξαφνική ανατροπή, είτε ως όνειρο προορισμένο για διάψευση ή ματαίωση, μοιάζει να είναι το μοτίβο που κυριαρχεί σε όλες αυτές τις ιστορίες. Άνθρωποι που έρχονται από αλλού και πάνε αλλού, οι περισσότεροι καταλήγοντας πουθενά: σε αυτό το πουθενά που κουβαλάμε όλοι δυνητικά ως μαύρη τρύπα μέσα στις ζωές μας κι απειλεί κάποτε να τις καταπιεί. Οι ιστορίες της Δέρβη συνδέουν με χαμηλόφωνο τρόπο το προσωπικό με το συλλογικό, τοποθετώντας τον άνθρωπο να κολυμπάει στα κύματα που προκαλεί η Ιστορία, άλλοτε προσπαθώντας κάπου να επιστρέψει άλλοτε απλώς να επιπλεύσει κι άλλοτε να φτάσει κάπου, τις περισσότερες φορές αλλού από τον τόπο για τον οποίο ξεκίνησε.

Η Λουκία Δέρβη

Το θέμα είναι πράγματι ελκυστικό και η Δέρβη προσπαθεί να σταθεί στο ύψος του, με γλώσσα απλή, ρέουσα, που συχνά χρωματίζεται με ένα ιδιότυπο χιούμορ ή μια υπόκωφη μελαγχολία σχεδόν αδιόρατη. Κατά τη γνώμη μου το συγγραφικό αποτέλεσμα είναι πολύ πιο ενδιαφέρον όταν η συγγραφέας τοποθετεί την ιστορία της μέσα σε μια λεπτή φέτα χρόνου και εστιάζει σε ένα επεισόδιο ή μια μικρή περίοδο στη ζωή των ηρώων της. Όταν, αντίθετα, μέσα σε λίγες σελίδες προσπαθεί να καλύψει σχεδόν μια ολόκληρη ζωή, το αποτέλεσμα μοιάζει ρηχό, κάπως βιαστικά και επιδερμικά δοσμένο. Αυτό πιστεύω πως είναι αναπόφευκτο, μια που ένα διήγημα όσο μεγαλύτερη χρονική έκταση προσπαθεί να καλύψει στη ζωή των ηρώων, όσο πιο πολλές περιπέτειες και ανατροπές προσπαθεί να χωρέσει μέσα, τόσο χάνει σε βάθος και καθαρότητα εστίασης.

Από τα καλύτερα διηγήματα της συλλογής είναι, κατά τη γνώμη μου, το «2109613655», όπου η ηρωίδα θυμάται σε μια έκλαμψη τον τηλεφωνικό αριθμό του χρόνια πια πεθαμένου πατέρα της και τον καλεί. Στη συνέχεια επισκέπτεται με μια πρόφαση το παλιό του διαμέρισμα. Την υποδέχονται οι νέοι ενοικιαστές, μια οικογένεια αλλοδαπών με ένα μωράκι στην κούνια. Εδώ το «αλλού» και το «πουθενά» αφορούν στο θάνατο, την αδυναμία επιστροφής των αγαπημένων προσώπων, το κενό που αφήνουν και πώς τελικά καλύπτεται αυτό από άλλα πρόσωπα σε αυτή την πολύβουη αίθουσα αφίξεων κι αναχωρήσεων που είναι ο κόσμος.

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

Αλλού, στο πουθενά
Λουκία Δέρβη
Μελάνι 2015
Σελ. 100, τιμή εκδότη €12,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΥΚΙΑΣ ΔΕΡΒΗ