richard colman paintings everythingwithatwist

Για το βιβλίο της Μαρίας Γιαγιάννου Μπαλαντέρ - Μια ερωτική εξτραβαγκάντσα (εκδ. Μελάνι).

Του Ζαφείρη Νικήτα

Στις 17 Μαρτίου 1973 ο Ζακ Ντεριντά έγειρε, κυρτός, πάνω από τα έγγραφά του. Έχει μόλις τελειώσει (αν ποτέ τελειώνει η γραφή) το βιβλίο του με τίτλο Λευκή μυθολογία, όπου διερευνά την λειτουργία της μεταφοράς στην φιλοσοφία. Ο γάλλος φιλόσοφος είναι σαράντα τριών ετών και ήδη έχει εισαγάγει, λίγα χρόνια πριν, το 1967, τον όρο «αποδομισμός».

Όπως η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, έτσι και η Μαρία Γιαγιάννου, ανοίγει την στενή πόρτα της γλώσσας και κατρακυλά σε μια κειμενική χώρα, γεμάτη ερεθίσματα και ερεθισμούς.

Ακριβώς μια δόμηση αποδόμησης είναι το βιβλίο της Μαρίας Γιαγιάννου με τίτλο Μπαλαντέρ. Ένας αφηγητής, μια γυναίκα που μιλά, καταγράφει σε σύντομα διαδοχικά κεφάλαια την ερωτική εμπειρία, την αναπηρία της αισθηματικής αφήγησης, σε ένα βιβλίο καλειδοσκόπιο. Όπως η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, έτσι και η Μαρία Γιαγιάννου, ανοίγει την στενή πόρτα της γλώσσας και κατρακυλά σε μια κειμενική χώρα, γεμάτη ερεθίσματα και ερεθισμούς. Όσο χτίζει, βήμα βήμα, το σύμπαν ενός παθιασμένου μετα-έρωτα, άλλο τόσο αναδεικνύει τη διαρκή συνομιλία της γραφής με φιλοσόφους και συγγραφείς, από τον Μπαρτ μέχρι τον Ελύτη. Κι όμως, το πιο σημαντικό στοιχείο, μέσα στο βιβλίο αυτό της πανσπερμίας, είναι η ισχυρή δημιουργία ενός λανθάνοντος ιδιώματος, ενός ύφους, μιας στάσης απέναντι στο λογοτεχνικό κείμενο.

Όπως ο Ντεριντά αξιοποίησε την τεχνική της «απορίας», aporia με λατινικούς χαρακτήρες, δηλαδή της διαρκούς αποσύνθεσης και ανασύνθεσης του κειμένου, του ξηλώματος του γλωσσικού υφαντού μέσα από αφορμές λέξεων και εξοστρακισμούς σκέψης, έτσι και η Γιαγιάννου συντονίζει την αστάθεια του ερωτικού φαινομένου με την παιγνιώδη δυνατότητα της γραφής και καταθέτει τον Μπαλαντέρ, μια ερωτική μεταφιλοσοφία. Το εγώ του αφηγητή κυνηγά, σαν σκυλάκι, το εγώ του υποκειμένου του πόθου. Το βρίσκει, το χάνει. Το επιζητά, το αποφεύγει. Το αγγίζει, το ραπίζει, το ενστερνίζεται και το γλυκοκοιτά.

Η Γιαγιάννου γράφει με την έκσταση της απορίας, με τη βεβαιότητα του σώματος. Το βιβλίο της θυμίζει μια επιδερμίδα που αρνείται να κοντοσταθεί, αρνείται να παραμείνει η ίδια. Σε κάθε της κεφάλαιο αλλάζει τροπισμούς, λοξοδρομεί σε σοκάκκια γλώσσας, μας βγάζει τη γλώσσα, παιγνιοπαίζει και σοβαρολογεί. Έτσι και το δέρμα, με τις απαλοιφές και τις κυτταρικές ανανεώσεις του, αλλάζει μένοντας ίδιο. Γιατί το χάδι, όπως η λέξη, αφήνει πάντα αποτύπωμα.

Ο έρωτας βιώνεται ολόκληρος και καταγράφεται, αντίστροφα, στα εξ ων συνετέθη.

Ο Μπαλαντέρ λοιπόν είναι πριν απ’ όλα μια γιορτή της θραύσης, ένας εκρηκτικός εορτασμός του ερωτικού φαινομένου. Ο έρωτας βιώνεται ολόκληρος και καταγράφεται, αντίστροφα, στα εξ ων συνετέθη. Αυτή είναι μια δραματική επιλογή χασμάτων, μια απόκρυφη ιστορία, ένα αφήγημα ερωτευμένων που σκεπάζονται με το σεντόνι των λέξεων και οργιάζουνε γυμνοί.

Το βιβλίο είναι μία σύνθεση από μικρές εξομολογήσεις, πυκνά δοκίμια σάρκας, λέξεις ακρωτηριασμένες σαν φιλί που έμεινε μισό και μια διαρκή γιορτή της τυπογραφίας. Κάποιες λέξεις διογκώνονται (κυριολεκτικά, αποκτούν άλλο μέγεθος πάνω στη σελίδα) σαν στιγμιαίοι γλωσσικοί πριαπισμοί. Η λέξη «Τίγρις», η φράση «Να νιώθεις» ή «μην ανήσυχες» και βέβαια η λέξη «Εσύ» γίνονται τέτοια μεγάλα σύμβολα, οδοδείκτες της επιθυμίας μέσα στην άσφαλτο του κειμένου.

Δεν γράφω για εσένα, γράφω εσένα, σημειώνει κάπου η Γιαγιάννου. Κανένας διαχωρισμός δεν μπορεί να υπάρξει μεταξύ της έγγραφης διαδικασίας και της σωματικής υπόστασης. Όλα τελετουργούν σώμα, όλα μειγνύονται, πυρ κι αφή κι αέρας συναντιούνται, σε μια επιτέλεση γραφής.

Στο βιβλίο του Aporias σημειώνει ο Ντεριντά το εξής παράθεμα: Πεθαίνοντας – περιμένοντας (ο ένας τον άλλο) στα όρια της αλήθειας. Σε αυτό ακριβώς το όριο στέκεται, οριακά, ο Μπαλαντέρ, αυτό το θραυσματικό μανιφέστο της ηδονής. Ο υποκειμενισμός προέχει, την ίδια στιγμή που ακόμη και η ίδια η επιστήμη της ιστοριογραφίας δέχεται την αδυναμία του αντικειμενισμού της, έτσι και η τέχνη της αφηγηματολογίας ευφραίνεται στην μετατοπιζόμενη ακρίβεια της πρωτοπρόσωπης οπτικής.

yiayiannouΗ δραματική ένταση που διατρέχει τον Μπαλαντέρ, αυτό που θα ονόμαζα ψυχισμός του κειμένου, είναι η ανεκπλήρωτη επιθυμία, ένα παράπονο, σχεδόν οργή. Μια οργή πόθου βέβαια, μια λυσσαλέα διεκδίκηση του άλλου, μια αχαλίνωτη επιθυμία σπαραγμού, κατασπάραξης, ερωτικού κανιβαλισμού. Η συγγραφέας δαγκώνει τις λέξεις, σκίζει κομμάτια σάρκινα, διαρρηγνύει τα ιμάτια της γλώσσας.

Όλο το βιβλίο είναι ένας ύμνος στην ασυνέπεια της σημειολογίας, στην ελευθερία του αποδομισμού. Σημαίνον είναι το σώμα και σημαινόμενο το αίσθημα. Καμιά σωσσυρική αντιστοιχία όμως δεν μπορεί να επιτευχθεί ανάμεσά τους. Η αρμόνια του έρωτα, υπονοεί η εμμέσως η Γιαγιάννου, είναι ακριβώς η ακατάπαυστη ταραχή.

Μπαλαντέρ επομένως είναι ο κάθε εραστής, είναι αυτός που ακροβατεί στο σκοινί των επιθυμιών του. Κι η Γιαγιάννου μας παραδίδει τα ακριβή του σημειώματα, τις σκέψεις του τρικυμισμένου.

* Ο ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ είναι ποιητής και σκηνοθέτης.

altΜπαλαντέρ
Μια ερωτική εξτραβαγκάντσα
Μαρία Γιαγιάννου
Μελάνι 2015
Σελ. 80, τιμή εκδότη €12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΓΙΑΓΙΑΝΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Κύπρια πεζογράφος της νέας γενιάς, η ...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

Για το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα, τμήμα φωτογραφίας του Τάκη Τλούπα, έργο του οποίου κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο θεσσαλικό...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης επιστρέφει με τον «Σάκο Εκστρατείας» του μιλώντας για βιβλία σαν να αφηγείται ιστορίες. Σήμερα, για το μυθιστόρημα του Μάξιμ Μπίλλερ (Maxim Biller) «Ο λάθος χαιρετισμός» (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Πατάκη), καθώς και για τη μελέτη του Βίκτορ ...

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Το Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 ολοκληρώνεται σήμερα με μια θεατρική παράσταση για την ισπανική γλώσσα. Κεντρική εικόνα: Ο Πέδρο Σαλίνας (Pedro Salinas), σημαντικός Ισπανός ποιητής και ένας από τους συγγραφείς του έργου «Doña Gramática» («Η κυρά-Γραμματική») του 1942.

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ