Η Μαρία Ξυλούρη παίρνει στα χέρια της παράξενα και παράταιρα υλικά και τα δένει σε ένα μυθιστόρημα που διαδραματίζεται σε χώρο φανταστικό και χρόνο πραγματικό.

Ολισθήματα ανθρώπων και τόπων

Το Νιόφυτο, ένα χωριό χτισμένο στην πλαγιά ενός βουνού γίνεται μάρτυρας μιας κατακλυσμιαίας βροχής και μιας ματωμένης ιστορίας. Η βροχή θα σκάψει τα θεμέλιά του και θα το γλιστρήσει μέχρι την ακτή. Η ματωμένη του ιστορία είναι καλύτερα ριζωμένη στο χώμα: ο Λουκάς Ραγκούδης, ή αλλιώς το τέρας, όπως τον ονομάζει το χωριό, δοσίλογος και προδότης, έχει διαπράξει εγκλήματα τα οποία βαραίνουν τους ώμους του γιου του, Ραγκούδη – σκέτου, χωρίς μικρό όνομα, λες και όλη του η ύπαρξη έχει ζυμωθεί με την ιστορία και το όνομα του πατέρα. Γι' αυτό κι ενώ ο Λουκάς Ραγκούδης είχε φύγει χρόνια από το Νιόφυτο και μεγάλωνε τους δυο γιους του σε ένα νησί που έπλεε στο πέλαγος, ο Ραγκούδης τον επιστρέφει με τη βία στα ολισθαίνοντα πάτρια εδάφη. Εκεί, τον εκθέτει και τον παραδίδει στο βλέμμα των συγχωριανών του.

Η ιστορία μιας οικογένειας γίνεται στο μυθιστόρημα της Ξυλούρη ο καμβάς για να κεντήσει με την ιδιότυπη πένα της θέματα που έχουν απασχολήσει τη λογοτεχνία από τον καιρό του αρχαίου δράματος: Πόσο παιδεύουν τα τέκνα οι αμαρτίες των γονέων; Ποιο είναι το τίμημα του αίματος και πόσοι πρέπει να θυσιαστούν για να γεννηθεί και πάλι μια αθώα ύπαρξη; Η τρέλα συνορεύει με την σοφία; Η τέχνη μπορεί να αναπληρώσει την απώλεια; Να θεραπεύσει τον πόνο; Η μοίρα τελικά ενός ανθρώπου μπορεί να συμπαρασύρει στο χαλασμό έναν ολόκληρο τόπο ή το αντίστροφο;

Η Μαρία Ξυλούρη

Απλώνοντας το χέρι στην ποίηση

Το ενδιαφέρον βέβαια με τη λογοτεχνία είναι πως αν και η πηγή απ’ όπου αντλεί τα θέματά της είναι κοινή, ο τρόπος του κάθε συγγραφέα να μας τα προσφέρει στις παλάμες του είναι κάθε φορά μοναδικός. Ή έστω: αυτό είναι το ζητούμενο. Από αυτή την άποψη η Ξυλούρη μας έχει δώσει ένα πολύ φρέσκο μυθιστόρημα, με ένα ύφος ολόδικό της, μια γραφή που ενώ χοντρικά θα μπορούσαμε να την εντάξουμε στο μαγικό ρεαλισμό, αντιστέκεται στις κατηγοριοποιήσεις μια που το ίχνος, η σφραγίδα της είναι ξεχωριστή. Η συγγραφέας έχει βρει τη δική της γλώσσα κι έχει χτίσει με αυτήν το δικό της κόσμο, έναν κόσμο που ενώ απλώνει το χέρι προς την ποίηση και την αλληγορία, τα πόδια του είναι βυθισμένα στο χώμα της πραγματικότητας απ’ όπου και αντλούν την αλήθεια τους τα αισθήματα κι οι καταστάσεις.

Με γνώμονα την πυκνότητα

Όσοι διαβάσουν τη Νυχτερινή βάρδια του καλλιγράφου θα απολαύσουν –είμαι βέβαιη– τον αφηγηματικό οίστρο μιας εμπνευσμένης «παραμυθούς» που ξέρει να μας διηγείται σκοτεινά και συγκινητικά σύγχρονα παραμύθια.

Θα έλεγα μάλιστα πως στο πρώτο μισό του βιβλίου, εκεί όπου η αφήγηση επικεντρώνεται στην ιστορία του πατέρα, γιου και εγγονού Ραγκούδη, το κείμενο έχει ζηλευτή πυκνότητα που στο δεύτερο μισό, κατά την γνώμη μου, την χάνει. Πιστεύω πως η επιλογή της συγγραφέως να φέρει στη σκηνή μια σειρά από δευτερεύοντα πρόσωπα με τις μικρές τους ιστορίες που αλληλοδιαπλέκονται με φόντο τη σύγχρονη εκδοχή του Νιόφυτου, καθώς αυτό έχει μετατραπεί σε παραθαλάσσιο θέρετρο (και μαστίζεται από όλες τις πληγές που πλήττουν παρόμοια θέρετρα τα οποία θάλλουν μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες), «αραιώνει» τρόπον τινά το δυνατό μείγμα συγκίνησης που μας είχε επιφυλάξει το πρώτο μέρος. Η Ξυλούρη, βέβαια, δεν χάνει το νήμα της, όμως διαβάζοντας το βιβλίο είχα την αίσθηση πως συνέπτυξε σε αυτό υλικό για δύο μυθιστορήματα και πως το δεύτερο μάλιστα κάπως αφαίμαζε το πρώτο απομυζώντας του πολύτιμα θρεπτικά συστατικά.

Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, η επίγευση του βιβλίου είναι δυνατή καθώς πρόκειται για ένα πολύ αξιοπρόσεκτο μυθιστόρημα που σίγουρα θα βάλει τη στάμπα του στη φετινή χρονιά και όσοι το διαβάσουν θα απολαύσουν –είμαι βέβαιη– τον αφηγηματικό οίστρο μιας εμπνευσμένης «παραμυθούς» που ξέρει να μας διηγείται σκοτεινά και συγκινητικά σύγχρονα παραμύθια.

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

Η νυχτερινή βάρδια του καλλιγράφου
Μαρία Ξυλούρη
Καλέντης 2015
Σελ. 296, τιμή εκδότη €15,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΞΥΛΟΥΡΗ