alt

Για το μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα Η σειρήνα της ερήμου (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Αγοραστού

Η Σειρήνα της Ερήμου είναι το τελευταίο μεγάλο κείμενο που έγραψε ο Μένης Κουμανταρέας και εκδίδεται σχεδόν έναν χρόνο μετά τον τραγικό θάνατό του. Το βιβλίο είναι μια ιστορία αυτογνωσίας, σκέψεων και σαρκαστικών σχολίων για τη φιλία, τον έρωτα, τη διαδικασία της συγγραφής αλλά και τον θάνατο.

Ο ήρωας του βιβλίου του Κουμανταρέα είναι δημοσιογράφος και παράλληλα έχει συνεργασία με έναν μεγάλο εκδοτικό οίκο ως αναγνώστης (reader). Η δουλειά του εκεί είναι να αξιολογεί τα χειρόγραφα των νέων και φερέλπιδων συγγραφέων και να προτείνει κάποια από αυτά ώστε να βρουν το δρόμο της έκδοσης. Κάποια στιγμή λαμβάνει μια ημιτελή νουβέλα, κάτω από μυστηριώδης συνθήκες (σε φάκελο με βουλοκέρι), η οποία υπογράφεται με ψευδώνυμο. Το χειρόγραφο τραβά την προσοχή του ήρωα που, μην μπορώντας να αποφασίσει αν αξίζει να εκδοθεί, αρχίζει να το διαβάζει, εκφωνώντας το σε έναν φίλο του, την κρίση του οποίου εμπιστεύεται.

Ο συγγραφέας με το ψευδώνυμο Σηνέμ Σαέρανταμουκ, ο οποίος παραδίδει το χειρόγραφό του στον αναγνώστη του εκδοτικού οίκου «Πρεβεζάνος», έχει στήσει μια εξωτική ιστορία κατά ένα μέρος στην έρημο, κάπου στην Αφρική, και κατά ένα άλλο στη σημερινή Αθήνα.

Με αυτόν τον τρόπο, ένα άλλο βιβλίο, μια δεύτερη ιστορία «τρέχει» μέσα στο βιβλίο του Κουμανταρέα. Ο συγγραφέας με το ψευδώνυμο Σηνέμ Σαέρανταμουκ, ο οποίος παραδίδει το χειρόγραφό του στον αναγνώστη του εκδοτικού οίκου «Πρεβεζάνος», έχει στήσει μια εξωτική ιστορία κατά ένα μέρος στην έρημο, κάπου στην Αφρική, και κατά ένα άλλο στη σημερινή Αθήνα. Ο πρωταγωνιστής, δημοσιογράφος κι αυτός και φιλόδοξος συγγραφέας, βρίσκεται στην Αφρική ως διερμηνέας μιας μικρής ομάδας αρχαιολόγων, στο πλαίσιο μιας αμφιβόλου εγκυρότητας ανασκαφής. Μυστηριώδεις βεδουίνοι οδηγούν την ομάδα στην έρημο και μέσα σε μια ανεμοθύελλα την εγκαταλείπουν. Ο πρωταγωνιστής παράλληλα, κάνει συνεδρίες με μια έξυπνη και αντισυμβατική νευρολόγο-ψυχίατρο, την κυρία Χλόη. Η Χλόη, εκτός από τα φάρμακα τού συνιστά τα εξής: «Επί μια εβδομάδα θ’ ακούτε από μια σκηνή από τον Ντον Τζιοβάνι του Μότσαρτ, διαβάζοντας παράλληλα το λιμπρέτο». Στην επιστροφή του στην Αθήνα θα γνωρίσει έναν νεαρό μαροκινό θα γοητευθεί από αυτόν και θα του προτείνει να τον φιλοξενήσει. Η κατάληξη δεν θα είναι τόσο ευχάριστη μιας και ο μικρός, αφού του λέει ένα σωρό ψέματα, εξαφανίζεται, παίρνοντας μαζί του έναν αυθεντικό πίνακα του Τσαρούχη, που ο πρωταγωνιστής είχε στο σπίτι του.

Η νουβέλα έρχεται στα χέρια του δημοσιογράφου-αναγνώστη τμηματικά. Στην πορεία ανακαλύπτει ότι έχει γίνει και ο ίδιος ένας από τους ήρωες του Σαέρανταμουκ, μιας και ο συγγραφέας παρακαλουθεί κρυφά τις συναντήσεις των δύο φίλων και την πορεία της ανάγνωσης της νουβέλας του.

«Έμαθα σιγά σιγά να γράφω χωρίς να περιμένω την έμπνευση. Η έμπνευση είναι ένα εφεύρημα των ατάλαντων, η σκληρή τριβή με τις λέξεις, η πάλη με τη συμβατικότητα είναι η μόνη αλήθεια».

Ο Μένης Κουμανταρέας έγραψε το τελευταίο αυτό μυθιστόρημα εκφράζοντας αγωνίες, άγχη, ερωτήματα αλλά και ξεκαθαρισμένες απόψεις γύρω από τη λογοτεχνία, το συνάφι και τους μηχανισμούς που την προβάλλουν. «Ένα γραπτό είναι –κι αυτό– μια διαδρομή κι όσο πλησιάζεις την ψυχή των πραγμάτων κινδυνεύεις να πέσεις. Είναι ένα ρίσκο που, δίχως αυτό, το βιβλίο που γεννιέται είναι άοσμο, χλωμό, κουτσό, χωρίς φαντασία και χωρίς αλήθεια. Έμαθα σιγά σιγά να γράφω χωρίς να περιμένω την έμπνευση. Η έμπνευση είναι ένα εφεύρημα των ατάλαντων, η σκληρή τριβή με τις λέξεις, η πάλη με τη συμβατικότητα είναι η μόνη αλήθεια». Με ειλικρίνεια, χιούμορ αλλά και με σασπένς ξεδιπλώνει την ιστορία του και χτίζει τους ήρωές του μέσα από πολλαπλά κάτοπτρα, με κεντρική φιγούρα τον ίδιο.

Έξυπνο, συναρπαστικό, εξωτικό, γήινο κι αισθησιακό, το τελευταίο μυθιστόρημα του Κουμανταρέα τοποθετείται δικαίως πλάι στα υπόλοιπα σπουδαία βιβλία του.

Με άξονα τον ερωτισμό, το σώμα που δεν βρίσκει συντροφιά, το βλέμμα που δεν λαμβάνει ανταπόκριση αλλά και το «δύσκολο» ζήτημα της παιδοφιλίας, ο συγγραφέας συμπυκνώνει πάθη και πληγές χρόνων και τα εκφράζει με τρόπο ανάλαφρο. Σχεδόν παιδικό. Καθόλου απολογητικό και ενοχικό. «Να ήταν αυτό νοσταλγία για τα μαθητικά χρόνια; Όχι, απλά και μόνο –και δεν ντρέπομαι να το πω– ήταν παιδοφιλία. Και τι πείραζε! Εφόσον δεν άπλωνε κανείς χέρι σε αυτά τα τρυφερά πλάσματα να τα ενοχλήσει δε βλέπω τον λόγο να μη θαυμάζουμε την ομορφιά, όπου κι αν αυτή βρίσκεται. Όπως ένας ενάρετος άνδρας δε θ’ απλώσει ποτέ χέρι σε ένα κορίτσι ή αγόρι, έτσι και ένας συγγραφέας που σέβεται τον εαυτό του θα περιγράψει με τόση τέχνη το πάθος του, ώστε αυτό θα πάψει να περιέχει παθογένεια».

Χωρίς διάθεση αυτολογοκρισίας ο Μένης Κουμανταρέας ήθελε να μιλήσει για όσα τον απασχόλησαν και όσα τον παίδεψαν με εκείνη την ιδιαίτερη και εκλεπτυσμένη αίσθηση του χιούμορ και της ειρωνείας που τον χαρακτήριζε. Δεν δίσταζε να αυτοϋπονομεύεται και να σαρκάζεται: «Δεν είναι δα και κανένα αριστούργημα, είναι καλά γραμμένο, αρκετά έξυπνο, δεν παύει όμως να είναι εγκεφαλικό», βάζει κάπου να λέει ο ήρωάς του για το κείμενο του Σηνέμ Σαέρανταμουκ (αναγραμματισμός του ονόματος του συγγραφέα). Ο Κουμανταρέας είχε κατακτήσει (με κόπο και δυσκολίες) τον ύψιστο βαθμό της λογοτεχνικής ελευθερίας. Γράφει μέσω του ήρωά του: «Με όλες τις ανασφάλειές μου, είμαι πουλί που ανοίγει τις φτερούγες του και πετάει από το ένα δέντρο στο άλλο και βλέπει τους ανθρώπους από ψηλά». Η σειρήνα της ερήμου αποτελεί ίσως το ιδανικό κλείσιμο στη σπουδαία αυτή πορεία που είχε ο Μένης Κουμανταρέας. Έξυπνο, συναρπαστικό, εξωτικό, γήινο κι αισθησιακό, το τελευταίο μυθιστόρημα του Κουμανταρέα τοποθετείται δικαίως πλάι στα υπόλοιπα σπουδαία βιβλία του.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.

* Tο Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2015 και ώρα 19:30, στο βιβλιοπωλείο Πλειάδες (Σπ. Μερκούρη 62, Παγκράτι), η βραδιά θα είναι αφιερωμένη στον Μένη Κουμανταρέα. Εισήγηση: Αντιγόνη Βλαβιανού, επίκουρη καθηγήτρια. Συμμετέχουν οι: Βασίλης Βασιλικός, Νίκος-Αδάμ Βουδούρης, Παντελής Βούλγαρης, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Άγης Μπράτσος, Βαγγέλης Ραπτόπουλος, Θάνος Φωσκαρίνης.

altΗ σειρήνα της ερήμου
Μένης Κουμανταρέας
Εκδ. Πατάκη 2015
Σελ. 232, τιμή εκδότη €12,80

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΕΝΗ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Καλυψώ» της Δήμητρας Κολλιάκου (κριτική) – Μυθιστόρημα όπου «η μαγεία του παραμυθιού συναντά την ομορφιά του ποιητικού λόγου»

«Καλυψώ» της Δήμητρας Κολλιάκου (κριτική) – Μυθιστόρημα όπου «η μαγεία του παραμυθιού συναντά την ομορφιά του ποιητικού λόγου»

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου «Καλυψώ» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: ο κλασικός πίνακας «Το νησί της Καλυψώς» του Herbert James Draper (1863-1620) © Manchester Art Gallery

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Μπορεί κάτι να συμβαίνει...

«Κακό ανήλιο» του Κωνσταντίνου Δομηνίκ (κριτική) – Δαιμονικά θαύματα, αγγελικές επιδράσεις

«Κακό ανήλιο» του Κωνσταντίνου Δομηνίκ (κριτική) – Δαιμονικά θαύματα, αγγελικές επιδράσεις

Για τη συλλογή διηγημάτων του Κωνσταντίνου Δομηνίκ «Κακό ανήλιο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Όταν πρωτοεμφανίστηκε ο εκ Πιερίας ορμώμενος νεαρός συγγραφέας το 2021 με το Ώπα-ώπα μπλάτιμοι, το ρεύμα της νεο-ηθογραφίας,...

«Μύρων η Aράχνη» της Λίλας Τρουλινού (κριτική) – Η μεταμόρφωση ως δύναμη ζωής

«Μύρων η Aράχνη» της Λίλας Τρουλινού (κριτική) – Η μεταμόρφωση ως δύναμη ζωής

Για τη νουβέλα της Λίλας Τρουλινού «Μύρων η Aράχνη», Μεταμορφώσεις ΙΙ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Περισπωμένη, για τη «διαρκή μεταμόρφωση ως μια δυνατότητα της ζωής να μεταλλάσσει τις μορφές της, χάριν προσαρμογής στις κοινωνικές απαιτητικές συμβατικότητες». Κεντρική εικόνα: Έργο της Παγώνας Ξενάκη.

Γρά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Αθέατος πόνος» της Έμιλι Γουέλς (κριτική) – Από την υστερία στην προσωπική ιστορία και τη θεραπεία

«Αθέατος πόνος» της Έμιλι Γουέλς (κριτική) – Από την υστερία στην προσωπική ιστορία και τη θεραπεία

Για το βιβλίο της Έμιλι Γουέλς [Emily Wells] «Αθέατος πόνος» (μτφρ. Βαγγέλης Προβιάς, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του André Brouillet (1857–1914) «Ένα μάθημα κλινικής ιατρικής στην Σαλπετιέρ» (1887), απ' όπου εμπνεύστηκε η συγγραφέας μέρος του βιβλίου της. Ο πίνακας απεικονίζει την ασθενή του ...

Ένας αιώνας Μαγικό Βουνό − Συζήτηση αφιερωμένη στο εμβληματικό μυθιστόρημα του Τόμας Μαν

Ένας αιώνας Μαγικό Βουνό − Συζήτηση αφιερωμένη στο εμβληματικό μυθιστόρημα του Τόμας Μαν

Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την πρώτη έκδοση του μυθιστορήματος «Το μαγικό βουνό», συνδιοργανώνουμε με τις εκδόσεις Μεταίχμιο βραδιά αφιερωμένη στο εμβληματικό μυθιστόρημα  ...

Τέσσερα δοκίμια και μία συλλογή διηγημάτων μας βοηθούν να κατανοήσουμε πλευρές της σύγκρουσης Ισραήλ - Παλαιστίνης

Τέσσερα δοκίμια και μία συλλογή διηγημάτων μας βοηθούν να κατανοήσουμε πλευρές της σύγκρουσης Ισραήλ - Παλαιστίνης

Τέσσερα δοκίμια και μια συλλογή διηγημάτων μας βοηθούν να προσεγγίσουμε το παλαιστινιακό ζήτημα, που έναν χρόνο μετά την άνευ προηγουμένου επίθεση της παλαιστιανικής Χαμάς στο Ισραήλ, έχει μπει σε έναν νέο κύκλο ραγδαίας κλιμάκωσης, όπως και γενικότερα όλη η περιοχή. 

Επιμέλεια: Ελεάνα Κολο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μαρξ, Βάγκνερ, Νίτσε – Ένας κόσμος σε αναταραχή» του Χέρφριντ Μίνκλερ (προδημοσίευση)

«Μαρξ, Βάγκνερ, Νίτσε – Ένας κόσμος σε αναταραχή» του Χέρφριντ Μίνκλερ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Χέρφριντ Μίνκλερ [Herfried Münkler] «Μαρξ, Βάγκνερ, Νίτσε – Ένας κόσμος σε αναταραχή» (μτφρ. Έμη Βαϊκούση), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μ...

«Κωνσταντινούπολη – Τα γεγονότα της 6ης - 7ης Σεπτεμβρίου 1955», από το αρχείο του στρατοδίκη Φαχρί Τσοκέρ (προδημοσίευση)

«Κωνσταντινούπολη – Τα γεγονότα της 6ης - 7ης Σεπτεμβρίου 1955», από το αρχείο του στρατοδίκη Φαχρί Τσοκέρ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου της ελληνικής έκδοσης του αρχείου του στρατοδίκη Φαχρί Τσοκέρ [Fahri Çoker] «Κωνσταντινούπολη – Τα γεγονότα της 6ης - 7ης Σεπτεμβρίου 1955 – Φωτογραφίες και Έγγραφα», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστ...

«Ύμνος» της Άυν Ραντ (προδημοσίευση)

«Ύμνος» της Άυν Ραντ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Άυν Ραντ [Ayn Rand] «Ύμνος» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο κυκλοφορεί στις 14 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κεφάλαιο Ένα

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Εδώ είναι Βαλκάνια» – 9 λογοτεχνικά έργα από συγγραφείς της γειτονιάς μας

«Εδώ είναι Βαλκάνια» – 9 λογοτεχνικά έργα από συγγραφείς της γειτονιάς μας

Από τη Σερβία έως το Κόσοβο κι από τη Ρουμανία έως τη Β. Μακεδονία. Τα τελευταία χρόνια μεταφράζονται στα ελληνικά περισσότερα βιβλία συγγραφέων από τα Βαλκάνια. Προτείνουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα. Στην κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία «Ο μπαμπάς λείπει σε ταξίδι ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2024: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες και τις εβδομάδες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2024: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες και τις εβδομάδες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, γκράφικ νόβελ, βιογραφιών, δοκιμίων, μελετών, βιβλίων επιστημονικής εκλαΐκευσης κ.ά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Μικρά φθινοπωρινά αστυνομικά – Το Γαλλικό και μεσογειακό νουάρ στα καλύτερά του

Μικρά φθινοπωρινά αστυνομικά – Το Γαλλικό και μεσογειακό νουάρ στα καλύτερά του

Από το polar, στο neopolar και από το Παρίσι των Σιμενόν και Φαζαρντί, στο Παρίσι του Ζαν-Φρανσουά Βιλάρ και στην Αθήνα του Μάρκαρη.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

01 Οκτωβρίου 2024 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

Νόμπελ Λογοτεχνίας 2024: Κι όμως, η Έρση Σωτηροπούλου «παίζει δυνατά»

Μια ανάρτηση στη σελίδα της συγγραφέα και τα στοιχεία των στοιχηματικών που δίνουν προβλέψεις και αποδόσεις για το ποιος είναι πιθανότερο να βραβευτεί φέτος με το Νόμπε

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ