alt

Για το μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα Η σειρήνα της ερήμου (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Αγοραστού

Η Σειρήνα της Ερήμου είναι το τελευταίο μεγάλο κείμενο που έγραψε ο Μένης Κουμανταρέας και εκδίδεται σχεδόν έναν χρόνο μετά τον τραγικό θάνατό του. Το βιβλίο είναι μια ιστορία αυτογνωσίας, σκέψεων και σαρκαστικών σχολίων για τη φιλία, τον έρωτα, τη διαδικασία της συγγραφής αλλά και τον θάνατο.

Ο ήρωας του βιβλίου του Κουμανταρέα είναι δημοσιογράφος και παράλληλα έχει συνεργασία με έναν μεγάλο εκδοτικό οίκο ως αναγνώστης (reader). Η δουλειά του εκεί είναι να αξιολογεί τα χειρόγραφα των νέων και φερέλπιδων συγγραφέων και να προτείνει κάποια από αυτά ώστε να βρουν το δρόμο της έκδοσης. Κάποια στιγμή λαμβάνει μια ημιτελή νουβέλα, κάτω από μυστηριώδης συνθήκες (σε φάκελο με βουλοκέρι), η οποία υπογράφεται με ψευδώνυμο. Το χειρόγραφο τραβά την προσοχή του ήρωα που, μην μπορώντας να αποφασίσει αν αξίζει να εκδοθεί, αρχίζει να το διαβάζει, εκφωνώντας το σε έναν φίλο του, την κρίση του οποίου εμπιστεύεται.

Ο συγγραφέας με το ψευδώνυμο Σηνέμ Σαέρανταμουκ, ο οποίος παραδίδει το χειρόγραφό του στον αναγνώστη του εκδοτικού οίκου «Πρεβεζάνος», έχει στήσει μια εξωτική ιστορία κατά ένα μέρος στην έρημο, κάπου στην Αφρική, και κατά ένα άλλο στη σημερινή Αθήνα.

Με αυτόν τον τρόπο, ένα άλλο βιβλίο, μια δεύτερη ιστορία «τρέχει» μέσα στο βιβλίο του Κουμανταρέα. Ο συγγραφέας με το ψευδώνυμο Σηνέμ Σαέρανταμουκ, ο οποίος παραδίδει το χειρόγραφό του στον αναγνώστη του εκδοτικού οίκου «Πρεβεζάνος», έχει στήσει μια εξωτική ιστορία κατά ένα μέρος στην έρημο, κάπου στην Αφρική, και κατά ένα άλλο στη σημερινή Αθήνα. Ο πρωταγωνιστής, δημοσιογράφος κι αυτός και φιλόδοξος συγγραφέας, βρίσκεται στην Αφρική ως διερμηνέας μιας μικρής ομάδας αρχαιολόγων, στο πλαίσιο μιας αμφιβόλου εγκυρότητας ανασκαφής. Μυστηριώδεις βεδουίνοι οδηγούν την ομάδα στην έρημο και μέσα σε μια ανεμοθύελλα την εγκαταλείπουν. Ο πρωταγωνιστής παράλληλα, κάνει συνεδρίες με μια έξυπνη και αντισυμβατική νευρολόγο-ψυχίατρο, την κυρία Χλόη. Η Χλόη, εκτός από τα φάρμακα τού συνιστά τα εξής: «Επί μια εβδομάδα θ’ ακούτε από μια σκηνή από τον Ντον Τζιοβάνι του Μότσαρτ, διαβάζοντας παράλληλα το λιμπρέτο». Στην επιστροφή του στην Αθήνα θα γνωρίσει έναν νεαρό μαροκινό θα γοητευθεί από αυτόν και θα του προτείνει να τον φιλοξενήσει. Η κατάληξη δεν θα είναι τόσο ευχάριστη μιας και ο μικρός, αφού του λέει ένα σωρό ψέματα, εξαφανίζεται, παίρνοντας μαζί του έναν αυθεντικό πίνακα του Τσαρούχη, που ο πρωταγωνιστής είχε στο σπίτι του.

Η νουβέλα έρχεται στα χέρια του δημοσιογράφου-αναγνώστη τμηματικά. Στην πορεία ανακαλύπτει ότι έχει γίνει και ο ίδιος ένας από τους ήρωες του Σαέρανταμουκ, μιας και ο συγγραφέας παρακαλουθεί κρυφά τις συναντήσεις των δύο φίλων και την πορεία της ανάγνωσης της νουβέλας του.

«Έμαθα σιγά σιγά να γράφω χωρίς να περιμένω την έμπνευση. Η έμπνευση είναι ένα εφεύρημα των ατάλαντων, η σκληρή τριβή με τις λέξεις, η πάλη με τη συμβατικότητα είναι η μόνη αλήθεια».

Ο Μένης Κουμανταρέας έγραψε το τελευταίο αυτό μυθιστόρημα εκφράζοντας αγωνίες, άγχη, ερωτήματα αλλά και ξεκαθαρισμένες απόψεις γύρω από τη λογοτεχνία, το συνάφι και τους μηχανισμούς που την προβάλλουν. «Ένα γραπτό είναι –κι αυτό– μια διαδρομή κι όσο πλησιάζεις την ψυχή των πραγμάτων κινδυνεύεις να πέσεις. Είναι ένα ρίσκο που, δίχως αυτό, το βιβλίο που γεννιέται είναι άοσμο, χλωμό, κουτσό, χωρίς φαντασία και χωρίς αλήθεια. Έμαθα σιγά σιγά να γράφω χωρίς να περιμένω την έμπνευση. Η έμπνευση είναι ένα εφεύρημα των ατάλαντων, η σκληρή τριβή με τις λέξεις, η πάλη με τη συμβατικότητα είναι η μόνη αλήθεια». Με ειλικρίνεια, χιούμορ αλλά και με σασπένς ξεδιπλώνει την ιστορία του και χτίζει τους ήρωές του μέσα από πολλαπλά κάτοπτρα, με κεντρική φιγούρα τον ίδιο.

Έξυπνο, συναρπαστικό, εξωτικό, γήινο κι αισθησιακό, το τελευταίο μυθιστόρημα του Κουμανταρέα τοποθετείται δικαίως πλάι στα υπόλοιπα σπουδαία βιβλία του.

Με άξονα τον ερωτισμό, το σώμα που δεν βρίσκει συντροφιά, το βλέμμα που δεν λαμβάνει ανταπόκριση αλλά και το «δύσκολο» ζήτημα της παιδοφιλίας, ο συγγραφέας συμπυκνώνει πάθη και πληγές χρόνων και τα εκφράζει με τρόπο ανάλαφρο. Σχεδόν παιδικό. Καθόλου απολογητικό και ενοχικό. «Να ήταν αυτό νοσταλγία για τα μαθητικά χρόνια; Όχι, απλά και μόνο –και δεν ντρέπομαι να το πω– ήταν παιδοφιλία. Και τι πείραζε! Εφόσον δεν άπλωνε κανείς χέρι σε αυτά τα τρυφερά πλάσματα να τα ενοχλήσει δε βλέπω τον λόγο να μη θαυμάζουμε την ομορφιά, όπου κι αν αυτή βρίσκεται. Όπως ένας ενάρετος άνδρας δε θ’ απλώσει ποτέ χέρι σε ένα κορίτσι ή αγόρι, έτσι και ένας συγγραφέας που σέβεται τον εαυτό του θα περιγράψει με τόση τέχνη το πάθος του, ώστε αυτό θα πάψει να περιέχει παθογένεια».

Χωρίς διάθεση αυτολογοκρισίας ο Μένης Κουμανταρέας ήθελε να μιλήσει για όσα τον απασχόλησαν και όσα τον παίδεψαν με εκείνη την ιδιαίτερη και εκλεπτυσμένη αίσθηση του χιούμορ και της ειρωνείας που τον χαρακτήριζε. Δεν δίσταζε να αυτοϋπονομεύεται και να σαρκάζεται: «Δεν είναι δα και κανένα αριστούργημα, είναι καλά γραμμένο, αρκετά έξυπνο, δεν παύει όμως να είναι εγκεφαλικό», βάζει κάπου να λέει ο ήρωάς του για το κείμενο του Σηνέμ Σαέρανταμουκ (αναγραμματισμός του ονόματος του συγγραφέα). Ο Κουμανταρέας είχε κατακτήσει (με κόπο και δυσκολίες) τον ύψιστο βαθμό της λογοτεχνικής ελευθερίας. Γράφει μέσω του ήρωά του: «Με όλες τις ανασφάλειές μου, είμαι πουλί που ανοίγει τις φτερούγες του και πετάει από το ένα δέντρο στο άλλο και βλέπει τους ανθρώπους από ψηλά». Η σειρήνα της ερήμου αποτελεί ίσως το ιδανικό κλείσιμο στη σπουδαία αυτή πορεία που είχε ο Μένης Κουμανταρέας. Έξυπνο, συναρπαστικό, εξωτικό, γήινο κι αισθησιακό, το τελευταίο μυθιστόρημα του Κουμανταρέα τοποθετείται δικαίως πλάι στα υπόλοιπα σπουδαία βιβλία του.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.

* Tο Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2015 και ώρα 19:30, στο βιβλιοπωλείο Πλειάδες (Σπ. Μερκούρη 62, Παγκράτι), η βραδιά θα είναι αφιερωμένη στον Μένη Κουμανταρέα. Εισήγηση: Αντιγόνη Βλαβιανού, επίκουρη καθηγήτρια. Συμμετέχουν οι: Βασίλης Βασιλικός, Νίκος-Αδάμ Βουδούρης, Παντελής Βούλγαρης, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Άγης Μπράτσος, Βαγγέλης Ραπτόπουλος, Θάνος Φωσκαρίνης.

altΗ σειρήνα της ερήμου
Μένης Κουμανταρέας
Εκδ. Πατάκη 2015
Σελ. 232, τιμή εκδότη €12,80

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΕΝΗ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο πολυβραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, σε ηλικία 89 ετών. Η κηδεία του θα γίνει τη Δευτέρα 4 Ιανουαρίου, στις 11 π.μ., στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Επιμέλεια: Book Press

Πέθανε σήμερα ο Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος γεννήθηκε ...

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

Παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Στούπα «Η επερχόμενη αταξία – Οι πέντε παγίδες που απειλούν τις δημοκρατίες και την ευημερία της Δύσης» (εκδ. Επίκεντρο) την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου, στις 7:00 μ.μ, στο Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ