alt

Για το βιβλίο του Φώτη Θαλασσινού Τα ημερολόγιά μου (εκδ. Οδός Πανός).

Του Παναγιώτη Γούτα

Έρχεται, συχνά, στη λογοτεχνική πορεία τού κάθε συγγραφέα η στιγμή, που θα γράψει κι ένα βιβλίο διαφορετικό από αυτά που είχε ως τώρα γράψει, εξαιτίας κάποιου απροσδόκητου συμβάντος που του έχει συμβεί, κάποιου σοβαρού προβλήματος υγείας που πέρασε ή εξακολουθεί να περνά ή από κάποια υπαρξιακή ή συγγραφική κρίση που τον δοκιμάζει, εμβαθύνοντας στον εαυτό του και πειραματιζόμενος με νέες εκφραστικές μορφές και ύφη. Στην τρίτη περίπτωση επισημαίνω την περίπτωση του Χατζημωυσιάδη (Ζώνη πυρός) – έγινε αναλυτική αναφορά στον εν λόγω βιβλίο, σε προηγούμενη κριτική δημοσίευση στο bookpress.gr. Ο Φώτης Θαλασσινός, τύπωσε τον Αύγουστο του 2015 ένα βιβλίο με σύντομα προσωπικά ημερολόγια, χρονικής διάρκειας σχεδόν ενός οχταμήνου, από τις 6 Νοεμβρίου 2014 μέχρι τις 26 Ιουνίου του 2015, κυρίως θέλοντας να αναμετρηθεί με την κατάθλιψή του, κοιτώντας το τέρας κατάματα.

Το κάπως περίεργο με αυτούς τους παραπάνω συγγραφείς, που προανέφερα ενδεικτικά μόνο ως παραδείγματα στην τελευταία λογοτεχνική σοδειά τους, είναι η (συνειδητή ή ασυνείδητη) στροφή τους σε αυτό που θα λέγαμε βιωματική λογοτεχνία (ή ακόμη και αυτοβιογραφία), όσο κι αν στο παρελθόν, έγραφαν εντελώς άλλου τύπου βιβλία, απαξιώνοντας ή ευρισκόμενοι στην αντίθετη όχθη από αυτό που λέμε προσωπικό βίωμα, αυτοαναφορικότητα, εξομολόγηση ή αυτοβιογραφικού τύπου λογοτεχνία.

Μεταξύ πραγματικότητας, ονείρου και φαντασίας

Στα έξι προηγούμενα βιβλία του Φώτη Θαλασσινού (όλα τους τυπώθηκαν ή ανατυπώθηκαν, αρχής γενομένης το 2012, από τις εκδόσεις Οδός Πανός) η γραφή του και ο λογοτεχνικός του κόσμος βρίσκονταν σε μία ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στην πραγματικότητα, το όνειρο, τη φαντασία, τη φύση και τη μεταφυσική. Ποικίλες αναφορές στον θάνατο (ένα είδος ασκητικής του θανάτου, με τις λέξεις), σε υπερβατικές της ψυχής και του μυαλού καταστάσεις, ακραίες φαντασιώσεις σεξουαλικού περιεχομένου, δεισιδαιμονίες, παθήσεις, φουτουριστικά σκηνικά, ένα σύμπαν που γειτνίαζε (σε σμίκρυνση πάντα, με τη μεταφορική και την κυριολεκτική σημασία της λέξης, και λόγω αριθμών σελίδων) σε αρκετά σημεία με κείνο της Ζυράννας Ζατέλη ή των πινάκων του Ιερώνυμου Μπος. Ο Θαλασσινός στο έβδομο κατά σειρά βιβλίο του, που τιτλοφορείται Τα ημερολόγιά μου, αποφασίζει να γράψει ένα ενιαίο αφήγημα, με τη μορφή σχετικά σύντομων σε έκταση ημερολογιακών σημειώσεων. Ενδεικτικό και χαρακτηριστικό το ξεκίνημα του βιβλίου του: «6/11/2014. ΚΩΣ… Ξύπνησα με κατάθλιψη…».

Ο Θαλασσινός με τα καλογραμμένα ημερολόγιά του ψηλαφεί τον πυρήνα της κατάθλιψής του, ερμηνεύοντας και αναλύοντάς την, και ξορκίζει το φάντασμα τής, σχεδόν καθημερινής του, μελαγχολίας.

Η γραφή του Θαλασσινού είναι αρκετά πυκνή, βαθιά και στοχαστική. Κάποιες φορές, βέβαια, νομίζω πως παρασύρεται σε μια ναρκισσευόμενη και αυτάρεσκη εκφραστική πολυπλοκότητα, που θα μπορούσε να την αποφύγει. Μέχρι τη σελ. 67 του βιβλίου ο τόπος είναι το νησί του, η Κως. Ακολουθούν για 6 μόλις σελίδες η Αθήνα (όπου ο συγγραφέας νιώθει πιο χαλαρός και άνετος), ενώ στο τελευταίο ημερολογιακό σημείωμα ο ήρωάς μας βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, που από τα γραφόμενά του φαίνεται να τη θεωρεί ως τη δεύτερη σημαντικότερη, λογοτεχνικά, πόλη της χώρας, μετά την Αθήνα.  Ο Θαλασσινός με τα καλογραμμένα ημερολόγιά του ψηλαφεί τον πυρήνα της κατάθλιψής του, ερμηνεύοντας και αναλύοντάς την, και ξορκίζει το φάντασμα τής, σχεδόν καθημερινής του, μελαγχολίας. Παράλληλα κάνει νύξεις για αγαπημένα πρόσωπα της ζωής του, τους ελάχιστους φίλους του στο νησί, την αγαπημένη μορφή του πατέρα του, από τον οποίον, όπως μας λέει, κληρονόμησε την ταπεινοφροσύνη του, καταδεικνύει τον επαρχιωτισμό και τον συντηρητισμό των ανθρώπων του νησιού του, ενώ, παράλληλα, κάνει σκέψεις (στοχάζεται καλύτερα) για τη λογοτεχνία, την πολιτική, τους ανθρώπους, την ομοφυλοφιλία, τον θάνατο, τη νοσοφοβία του, τις νευρώσεις και τις ψυχώσεις του. Οι σκέψεις του συγγραφέα συχνά πηγάζουν από ειδήσεις ή συμβάντα της καθημερινότητας, όπως το μεταναστευτικό ρεύμα στο νησί του, τις πρόσφατες εθνικές εκλογές, τη βαρβαρότητα των τζιχαντιστών, την τραγική ιστορία με τον Βαγγέλη Γιακουμάκη, και άλλα συμβάντα. Επίσης, στις σελίδες του, γίνεται συχνά αναφορά σε λογοτεχνικά πρόσωπα, ψυχαναλυτές, καλλιτέχνες, φιλοσόφους κ.ά. (Ρεμπώ, Λακάν, Κλωντ Λέβι Στρως, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Μπαχτίν, Φρόυντ, Κωστής Παπαγιώργης, Γιώργος Χρονάς, Άρης Δαβαράκης κ.ά.). Όλο αυτό τελικά λειτουργεί ως μια δεύτερη ψυχανάλυση, εκτός απ’ αυτήν που κάνει με τον γιατρό του, για τον οποίον έχει, συχνά, θετικές αναφορές, και λειτουργεί, τρόπον τινά, ως συμπληρωματική διαδικασία ψυχοθεραπείας.

alt
    Ο Φώτης Θαλασσινός
 

Το κείμενο, παρά τη ζοφερή και εν γένει καταθλιπτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί στις 75 σελίδες του, κλείνει αισιόδοξα. Ο Θαλασσινός ταυτίζεται με στοχασμούς του ψυχολόγου Νικήτα Καυκιού για την αγάπη. Αντιγράφω κάποιες μεμονωμένες προτάσεις: «Η αγάπη είναι το θεραπευτικό πλαίσιο… Η αγάπη είναι δύναμη. Η αγάπη που πυροδοτεί τα εσωτερικά αποθέματα θεραπευτικής ενέργειας. Η αγάπη καταλαβαίνει, η αγάπη γνωρίζει, η αγάπη αποκαλύπτει, η αγάπη θεραπεύει». Ωστόσο ο υποψιασμένος αναγνώστης αναρωτιέται εύλογα πώς, από μια καταβύθιση του συγγραφέα στον εσώτερο εαυτό του και αντικρίζοντας τις εμμονές και τις φοβίες του, καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα; Προφανώς γίνονται μέσα του και κάποιες επιπλέον ιδιαίτερες διεργασίες, που κατά τη γνώμη μου σχετίζονται και με τη θρησκευτική πίστη ή με άλλου τύπου ψυχικές «αναταράξεις», που όμως δεν αναφέρονται και δεν αναλύονται επαρκώς, ώστε η απoδοχή της έννοιας της αγάπης να έρχεται ως φυσιολογικό επακόλουθο της θεραπείας (ή της απάλυνσης, καλύτερα) της κατάθλιψής του. Στο υστερόγραφο του βιβλίου, ο συγγραφέας ξαναδιαβάζοντας το βιβλίο, νιώθει λουσμένος στο φως. Και αισθάνεται ευγνωμοσύνη για τους στενούς του συγγενείς, που εξακολουθούν να τον νιώθουν ως ξεχωριστό άνθρωπο και να τον στηρίζουν.

Με το βιβλίο του αυτό καταβυθίζεται στην ύπαρξή του, συμφιλιώνεται με πάθη και εμμονές, και συνεχίζει απτόητος την περιπέτεια της γραφής.

Ο Θαλασσινός, ξεπερνώντας επιτυχώς κάποιους σκοπέλους τού ημερολογιακού τρόπου γραφής ενός βιβλίου (το να περιπέσεις σε ανούσιες καταγραφές καθημερινών συμβάντων, το να μένεις στην επιφάνεια γεγονότων και καταστάσεων ή στη απλή παρατήρηση, ή το να μην έχει συνοχή ή εσωτερική δράση το κείμενό σου), δείχνει πως με αυτό του το κείμενο κάνει μια στάση στο συγγραφικό του έργο για έναν απολογισμό ζωής και πεπραγμένων, τσεκάρει δια της γραφής το ποιος έγινε, πόσο άλλαξε και πού βαδίζει ως άνθρωπος αλλά και ως συγγραφέας. Περνάει γόνιμη συγγραφική φάση. Με το βιβλίο του αυτό καταβυθίζεται στην ύπαρξή του, συμφιλιώνεται με πάθη και εμμονές, και συνεχίζει απτόητος την περιπέτεια της γραφής.

Μια τελική επισήμανση-παρατήρηση. Ο συγγραφέας, σε δικό του ενημερωτικό-εισαγωγικό σχόλιο στο αυτί του βιβλίου, προσπαθεί να απεκδυθεί του μανδύα της βιωματικότητας των κειμένων του, του λογοτεχνικού όρου της αυτοβιογραφίας και της καταγραφής της ατομικής του περίπτωσης, ως σκοπού και πρόθεσης γραφής αυτού του κειμένου, τονίζοντας πως, ό,τι έγραψε, αφορά εξ αρχής πολλούς ανθρώπους. «Αυτό το ημερολόγιο είναι το ημερολόγιο της σχέσης του ανθρώπου με τους συνανθρώπους του. Δεν είναι το ημερολόγιό μου», τονίζει χαρακτηριστικά. Εδώ, νομίζω πως προτρέχει. Αρχικά, το αν το βιβλίο του αφορά και άλλους ανθρώπους, είναι κάτι που θα το κρίνουν και θα το επιβεβαιώσουν οι ίδιοι οι αναγνώστες του, και όχι ο ίδιος. Παράλληλα, όμως, θα πρέπει να γνωρίζει (κι εδώ ας μου συγχωρεθεί ο κάπως δασκαλίστικος τόνος μου) πως απαραίτητη προϋπόθεση, αφετηρία και εκκίνηση κάθε συλλογικής έκφρασης (ή κάθε συλλογικότητας, για τους πιο προχωρημένος) ή αντιπροσώπευσης ενός σημαντικού αριθμού ανθρώπων δια της γραφής, είτε μας αρέσει είτε όχι (κι αυτό δεν είναι καθόλου κακό ούτε κατακριτέο, απεναντίας μάλιστα), αποτελεί πάντα το δικό μας προσωπικό βίωμα, η δική μας ατομική περίπτωση, εν κατακλείδι η καταβύθιση στα άδυτα της δικής μας ψυχής και της δικής μας συνείδησης – το δικό μας ημερολόγιο ζωής.

* Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

altΤα ημερολόγιά μου
Φώτης Θαλασσινός
Οδός Πανός 2015
Σελ. 80, τιμή εκδότη €10,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

«Τα σινεμά μας, η πόλη μας» – Κάλεσμα στήριξης των Άστορ, Ιντεάλ και Ίριδα με δωρεάν προβολές

«Τα σινεμά μας, η πόλη μας» – Κάλεσμα στήριξης των Άστορ, Ιντεάλ και Ίριδα με δωρεάν προβολές

Τα ιστορικά σινεμά του κέντρου της Αθήνας απευθύνουν κάλεσμα στήριξης σε όλους τους σινεφίλ και τους κατοίκους της πόλης για τη συνέχιση της λειτουργίας τους, διοργανώνοντας δωρεάν προβολές και live στις 2 Απριλίου. Στην κεντρική εικόνα, το κινηματοθέατρο «Ίρις».

Επιμέλεια: ...

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

Το βιβλίο «Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν [Whitney Goodman] (μτφρ. Μαρία Κουκιάδη, εκδ. Key Books) είναι ένας «οδηγός συναισθηματικής επιβίωσης σε έναν κόσμο που έχει εμμονή με την ευτυχία».

Γράφει η Ευλαλία Πάνου

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ