alt

Για τη νουβέλα του Γιώργου Μητά, Το σπίτι (εκδ. Κίχλη).

Της Έλενας Μαρούτσου

Αν ήθελα να αποδώσω με μια μόνο λέξη την επίδραση που είχε το Σπίτι του Γιώργου Μητά πάνω μου, θα διάλεγα την «σαγήνη». Η λέξη αυτή, μέσα στο παλιομοδίτικό της ένδυμα, κρύβει κάτι παραπάνω από τη γοητεία. Σαγήνη, στα αρχαία ελληνικά, σημαίνει δίχτυ. Σαγηνευμένος είναι αυτός που έχει μπλεχτεί στο δίχτυ κάποιου, όπως εγώ στη συγκεκριμένη περίπτωση μπλέχτηκα στο δίχτυ που έπλεξε με το νήμα της αφήγησής του ο συγγραφέας. Αν κανείς θέλει να εξηγήσει, εκ των υστέρων πάντα, τι του συμβαίνει (όσο διαρκεί η σαγήνη είμαστε ανήμποροι να καταλάβουμε), θα πρέπει να ανατρέξει στην αρχή, εκεί που ξεκίνησαν όλα. Στην αρχή, λοιπόν, ο αφηγητής με πήρε απ’ την Αθήνα, με έσυρε στον Πειραιά, με έβαλε σ’ ένα καράβι, με κατέβασε στην Ύδρα, κι άρχισε να με τραβάει απ’ το χέρι σε μια δυσοίωνα κακοτράχαλη ανηφόρα για να με οδηγήσει στο Σπίτι της Γραφής. Εκεί είχε σκοπό να με τυλίξει στα δίχτυα του.

Μα τι ήταν αυτό το Σπίτι της Γραφής και, το σημαντικότερο πώς κατέληξε ο αφηγητής εκεί; Ποια ήταν η δική του αρχή; Πώς ξεκίνησαν στη δική του περίπτωση όλα; Οι παραμυθάδες κι οι ψυχαναλυτές το ξέρουν ήδη: Απ’ την παιδική ηλικία. Τον εύφορο και δαιδαλώδη κήπο, απ’ όπου ξεκινάνε όλα τα ταξίδια. Για το δικό του ταξίδι μας λέει ο αφηγητής:

Τα πρώτα παραμύθια τα άκουσα από το στόμα της γιαγιάς μου […]. Αλλά η μεγάλη αποκάλυψη ήταν τα βιβλία – όταν ο μπαμπάς, παίρνοντας στα τυφλά κάποιον δερματόδετο τόμο από την τεράστια, στα παιδικά μου μάτια, βιβλιοθήκη και ανοίγοντας τυχαία τις πυκνές σελίδες, άρχιζε να αφηγείται αυτοσχεδιάζοντας κάποια ιστορία, που αιχμαλώτιζε τ’ αυτιά μου και τάραζε την ψυχή μου.  […] Η αγάπη για τα βιβλία, η επιθυμία να γνωρίσω τις ιστορίες που κρύβονταν στις σελίδες τους, με ώθησε να μάθω να διαβάζω πριν ακόμα πάω στο σχολείο. Μια μαγική τρύπα είχε ανοίξει στον κόσμο. Κι εγώ πολύ συχνά τρύπωνα μέσα.

Όταν ο αφηγητής βγήκε απ’ την παιδική ηλικία, ήξερε ήδη πως ο μόνος τρόπος για να διατηρήσει αυτό τον κόσμο, ο μόνος τρόπος για να κυριαρχήσει πάνω του και να τον ελέγξει ήταν να γίνει κι ο ίδιος συγγραφέας.

Σαν την Αλίκη, κι ο αφηγητής, μπήκε μέσα στην τρύπα που οδηγεί στη Χώρα των Θαυμάτων, μια χώρα που τα ποτάμια της είναι από μελάνι, κι όπου αν σκύψεις, θα δεις το είδωλό σου να μπερδεύεται με αυτό του Δαβίδ Κόπερφηλντ, του τελευταίου των Μοϊκανών ή του Δον Κιχώτη. Όταν ο αφηγητής βγήκε απ’ την παιδική ηλικία, ήξερε ήδη πως ο μόνος τρόπος για να διατηρήσει αυτό τον κόσμο, ο μόνος τρόπος για να κυριαρχήσει πάνω του και να τον ελέγξει ήταν να γίνει κι ο ίδιος συγγραφέας.

Το όνειρό του αυτό θα τον οδηγήσει στο σπίτι της Γραφής, όπου ο μυστηριώδης ιδιοκτήτης του, ο κύριος Κάλφογλου, τον έχει καλέσει επειδή επιθυμεί ο ίδιος να παρακολουθήσει από κοντά τη διαδικασία γραφής ενός διηγήματος, το οποίο πρέπει να ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια της ολιγοήμερης φιλοξενίας του. Εκεί, ο ιδιοκτήτης του Υδραίικου αρχοντικού, θα πλέξει ένα κουκούλι γύρω απ’ τον αφηγητή, ελπίζοντας να παρακολουθήσει την συνακόλουθη μεταμόρφωσή του σε συγγραφέα. Παρότι οικειοθελής η άφιξη του αφηγητή στο Σπίτι της Γραφής, η παραμονή του αρχίζει να μοιάζει με αιχμαλωσία. Μέσα στο κουκούλι του, όπου όλα του προσφέρονται αφειδώς –ανέσεις, γεύματα, βιβλία, μουσικές– ο εκκολαπτόμενος συγγραφέας μοιάζει όχι τόσο με μεταξοσκώληκα αλλά με ανήσυχο έντομο πιασμένο στον ιστό. Η μοναδική του απόπειρα να βγει απ’ το Σπίτι για ν’ αναζητήσει έμπνευση στον Έξω Κόσμο καταλήγει σε ένα μικροατύχημα, έναν στραμπουληγμένο αστράγαλο, που θα τον καθηλώσει με ισχυρότερα καρφιά στη θέση του εντός του Σπιτιού, εντός της Γραφής.

alt
    Ο Γιώργος Μητάς
 
 

Ο Γιώργος Μητάς κρατάει από μια βελόνα σε κάθε χέρι. Με τη μια πλέκει το δίχτυ-σαγήνη που μέσα θα τυλίξει τον ήρωα, και με το άλλο ένα δίχτυ πιο λεπτό και αδιόρατο, όχι όμως και λιγότερο ανθεκτικό, που μέσα του θα τυλίξει τον αναγνώστη. Αναγνώστης, άλλωστε, και συγγραφέας, γραφή και ανάγνωση, πλέκονται μεταξύ τους διαρκώς, μια που το Σπίτι της Γραφής είναι χτισμένο, θαρρείς από σελίδες άλλων βιβλίων. Καρδιά του Σπιτιού είναι η παλλόμενη, πλούσια και σκοτεινή βιβλιοθήκη. Όμως, χώρια απ’ το κεντρικό σε θέση και σημασία αυτό δωμάτιο, μοιάζει σάμπως τα βιβλία να έχουν σφηνωθεί στους τοίχους, να κρύβονται κάτω απ’ τα χαλιά, να έχουν φυτευτεί εν είδει θυσίας στα θεμέλια και τώρα τα φαντάσματα των ηρώων τους έχουν στοιχειώσει το χώρο. Πρόκειται άραγε για φιλικά φαντάσματα που θα του ψιθυρίσουν τα μυστικά τους ή για εχθρικά που σκοπό τους έχουν να του κλέψουν τη φωνή, να τον αφήσουν μόνο και άλαλο στο σκοτάδι;

Στη διαδικασία δημιουργίας, όταν παλεύει δηλαδή, ο συγγραφέας να βρει τη φωνή του, οι άλλες φωνές που έχουν υπάρξει και δημιουργήσει πριν από αυτόν είναι εμπόδιο ή έμπνευση; Πώς, μετά από τόσα βιβλία που έχουν γραφτεί, και που αν ήταν τούβλα θα έφτιαχναν το μεγαλύτερο Σπίτι που έχει υπάρξει ποτέ, θα μπορέσει ένας νέος συγγραφέας να κάνει την τη φωνή του ν’ ακουστεί, πώς δεν τον καταπιεί η σιωπή και το σκοτάδι;

Η πάλη του σκοταδιού με το φως είναι, πιστεύω, ένα από τα κεντρικά θέματα του βιβλίου καθώς και οι κρίσεις που περνά ένας συγγραφέας στον αγώνα του να γράψει.

Η πάλη του σκοταδιού με το φως είναι, πιστεύω, ένα από τα κεντρικά θέματα του βιβλίου καθώς και οι κρίσεις που περνά ένας συγγραφέας στον αγώνα του να γράψει.

Αξίζει τον κόπο να σας μεταφέρω ένα απόσπασμα από τις Δοκιμές Β΄ του Σεφέρη, όπου μιλάει, κατά τη γνώμη μου, για κάτι σχετικό: «Κάθε ατόφιος ποιητής περνά, νομίζω, τέτοιες κρίσεις. Γι' αυτό λέμε πως κάθε ποίημα που γράφουμε είναι σα να ήταν το τελευταίο. Αφού ο ποιητής αφομοιώσει τα πράγματα που έχει μαζέψει η ιδιοσυγκρασία του από το γύρω κόσμο, φτάνει στη στιγμή που θα νιώσει το κενό μέσα του, που θα νιώσει ότι βρίσκεται στο σκοτεινό δάσος […], μόνος κι αβοήθητος – ότι πρέπει να το εμπιστευτεί αυτό το κενό, επί ποινή θανάτου. Είναι η πιο δύσκολη στιγμή του, αυτός ο αγώνας για να βρει εκείνη τη φωνή που ταυτίζεται […] με τα πράγματα που θέλει να δημιουργήσει, ή, αν θέλουμε, που δημιουργεί τα πράγματα ονομάζοντάς τα. Το ακραίο όριο όπου τείνει ο ποιητής είναι να μπορέσει να πει «γεννηθήτω φως» και να γίνει φως».

Ο ήρωάς μας, αφού έχει μαζέψει κι αυτός υλικό από τον έξω κόσμο –στη μοναδική του βόλτα στο νησί, το συναπάντημα με μια κουτσή γάτα με κολοβή ουρά θα τον εμπνεύσει για τη δημιουργία του δικού του ήρωα, του Ανθρώπου με τα Μικρά Χέρια– θα έρθει η στιγμή να αναμετρηθεί με το σκοτάδι. Μας αφηγείται ο εκκολαπτόμενος συγγραφέας για την τελευταία του νύχτα στον Οίκο της Γραφής:

Στο ταβάνι, πάνω ακριβώς από το κρεβάτι, είχε ανοίξει το πιο σκοτεινό παράθυρο. Το αβλέφαρο μάτι βρισκόταν μόλις τρία μέτρα απ’ το πρόσωπό μου∙ η φρικτή του κόρη παλλόταν ρυθμικά, στέλνοντας κύματα ρίγους στη ραχοκοκαλιά μου. Γεμάτος απόγνωση, κοίταξα κατευθείαν στη μαύρη κηλίδα που με απειλούσε.

Λίγο πριν τελειώσει την ιστορία του και την παραδώσει, ο ήρωάς μας λιποψυχεί και θέλει να αποδράσει απ’ το Σπίτι της Γραφής. Αντί να ολοκληρώσει το διήγημά του θέλει να βυθιστεί στη σιωπή.

Αδιατάρακτη σιωπή. Ακούω μόνο την καρδιά μου – και την καρδιά του Σπιτιού. Δυο βαθιοί, υπόκωφοι ήχοι που μπλέκονται, συμβαδίζουν, αποκλίνουν, συγκρούονται. Το Σπίτι έχει τη δική του ζωή∙ η σιγαλιά που με τυλίγει, με αφήνει επιτέλους να την αφουγκραστώ. Έξι μερόνυχτα βρίσκομαι μέσα του, φιλοξενούμενός του, εγκάθειρκτός του. Άραγε τι μου επιφυλάσσει για το τέλος;

Θα μπορέσει άραγε ο ήρωάς μας να πει «γεννηθήτω φως» και να γίνει φως ή θα τον καταπιεί το σκοτάδι του σπιτιού, μετατρέποντάς τον κι αυτόν σε φάντασμα ανάμεσα στα φαντάσματά του; Θα βρει το δρόμο πίσω για την πραγματικότητα, θα βγει από την τρύπα που τον κατάπιε και τον οδήγησε ανάμεσα σε αυτά τα παράξενα, σχεδόν φανταστικά πλάσματα, ξυπνώντας όπως η Αλίκη, ή γράφοντας γι αυτά όπως ο Λιούις Κάρολ; Δεν σας πω το τέλος γιατί έτσι θα ξετύλιγα μεμιάς το νήμα που με περισσή τέχνη έχει πλέξει ο Μητάς γύρω απ’ τον ήρωά του, και ποιος θέλει, αλήθεια, να απελευθερωθεί απ’ το δίχτυ της σαγήνης;

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΤο σπίτι
Γιώργος Μητάς
Κίχλη 2014
Σελ. 144, τιμή €12,94

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΗΤΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ