alt

Για τη συλλογή διηγημάτων της Δέσποινας Μπάτρη Ή όλοι ή κανείς (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Έχει αρχίσει να είναι της μόδας (με την καλή σημασία της λέξης) τα μεγάλα διηγήματα, τριάντα και πλέον σελίδων, που προλαβαίνουν να ορθώσουν δέση και λύση και έτσι φλερτάρουν με τη μυθιστορηματική γραφή. Το είδαμε στον Χρήστο Οικονόμου, στον Κώστα Κατσουλάρη, και τώρα το βλέπουμε στην πρωτοεμφανιζόμενη Δέσποινα Μπάτρη. Αυτά τα εκτενή διηγήματα διατηρούν αφενός την πυκνότητα και την εστίαση σε ένα συγκεκριμένο γεγονός, αλλά συνάμα απλώνονται αφηγηματικά και ιδεολογικά, αφήνοντας τον αναγνώστη για περισσότερο χρόνο εκτεθειμένο στο κλίμα της ιστορίας τους.

Στα πέντε της κείμενα οικοδομεί γερά δίπολα, στα οποία ο ένας πόλος ριψοκινδυνεύει και ενίοτε θυσιάζεται για να σώσει τον άλλο πόλο.

Η Δέσποινα Μπάτρη αξιοποιεί πολύ καλά αυτές τις δυνατότητες του εκτενούς διηγήματος. Στα πέντε της κείμενα οικοδομεί γερά δίπολα, στα οποία ο ένας πόλος ριψοκινδυνεύει και ενίοτε θυσιάζεται για να σώσει τον άλλο πόλο. Στο ομότιτλο διήγημα ο Αριστοτέλης απειλεί τον καπετάνιο του πλοιάριου να πάρει μέσα στην τρικυμία τον δαγκωμένο από φίδι σύντροφό του και να τους μεταφέρει όλους στην Αττική και στους γιατρούς της. Στο «Το ρολόι» η κοπέλα σε χωριό της Αλβανίας θυσιάζει τη γυναικεία της φύση, για να πάρει τη θέση του άνδρα της οικογένειας και να μεγαλώσει τα υπόλοιπα μέλη αλλά και να πάρει εκδίκηση για τον φόνο που υπέστησαν. Το τρίτο διήγημα με τίτλο «Η κουκκίδα» μάς μεταφέρει στη Σοβιετική Γεωργία, όπου ο πρωταθλητής κολύμβησης Σαβάρς βουτάει επανειλημμένα μες στα νερά της λίμνης για να σώσει τους επιβάτες ενός λεωφορείου που είχε πέσει μέσα. Στο «Η φωτογραφία της νύφης» οι τέσσερις αδελφές μιας φτωχής οικογένειας θυσιάζονται, προκειμένου να μείνουν τα λιγοστά κτήματα στη μικρότερη αδελφή κι έτσι να μπορέσει να τα δώσει ως προίκα και να παντρευτεί. Και τέλος, στο «Αν δεν πολεμήσεις, σημαίνει ότι ηττήθηκες;», ο γερμανός πλοίαρχος πολεμικού πλοίου διαβάζει με συγκίνηση τα γράμματα της μάνας ενός νεκρού ναύτη, τα οποία γράφονταν και στέλνονταν από αυτήν, αν και ήξερε καλά ότι αυτός έχει πλέον πεθάνει.

Ποικίλα δίπολα σε ποικίλους χρονότοπους

Τα πέντε έργα όχι μόνο αρμόζονται στα ποικίλα δίπολα, όπως προανέφερα, αλλά παράλληλα διασπείρονται σε ποικίλους χρονότοπους, ακριβώς για να δέσουν οι ιστορίες τους με τα κατάλληλα πολιτισμικά περιβάλλοντα. Ο κώδικας τιμής της Αλβανίας, που θέλει τη γυναίκα δυνάμει άνδρα, αντιστίζεται με τον κώδικα του Πακιστάν, όπου η γυναίκα θεωρείται βάρος, ο πατέρας χωρίς γιους άτυχος και οι ανύπαντρες κόρες επαχθείς κοτρόνες στον λαιμό του. Ο γεωργιανός πρωταθλητής και ο γερμανός καπετάνιος ορθώνουν το ανάστημά τους σε ανάλογα περιβάλλοντα, τα οποία θέλουν επιτυχίες, σκληρή πειθαρχία και υποταγή στο συλλογικό-εθνικό συμφέρον.

Οι ήρωες της Δέσποινας Μπάτρη γειώνονται με την καθημερινότητα και δεν γίνονται ουτοπικοί υπερήρωες, καθώς δεν απομακρύνονται από το έδαφος της αυτοθυσίας, της συνείδησης και της προσφοράς.

Ομολογώ ότι εξεπλάγην θετικά με την αρτιότητα της πλοκής, που οδηγεί κλιμακωτά και στην κορύφωση της συγκίνησης. Εκτός από το πρώτο διήγημα, το οποίο –κατά τη γνώμη μου– ενέχει δείγματα πρωτολειακής αμηχανίας, τα υπόλοιπα διαρθρώνονται με δεξιότητα και αντιθετικές σχέσεις. Για παράδειγμα στην «Κουκκίδα» η εναλλαγή της οπτικής γωνίας, μια στον πρωταθλητή που προπονείται πέριξ της λίμνης και μια στον επίδοξο αυτόχειρα, κάνει τα δύο πρόσωπα σταδιακά να συγκλίνουν. Από τη μία, η σκληρή πάλη με το σώμα, οι αυτοματισμοί του, η προσπάθεια των μυών να ακολουθήσουν ένα σταθερό ρυθμό και του μυαλού να μείνει εστιασμένο στον στόχο, κι από την άλλη η στασιμότητα της ζωής και η απόφαση να δοθεί ένα τέλος σ’ αυτήν είναι οι δύο σκάλες που όλο και πλησιάζουν σε έναν παροξυσμό. 

Και φυσικά σε όλα τίθεται το θέμα της θυσίας σε μια εποχή όπου ο ήρωας είτε είναι χολυγουντιανό υπερθέαμα, που τοποθετείται έξω από τα ανθρώπινα όρια, ή είναι παλιομοδίτικη περσόνα, η οποία φαίνεται άκαιρη στους αντιηρωικούς καιρούς μας. Οι ήρωες της Δέσποινας Μπάτρη γειώνονται με την καθημερινότητα και δεν γίνονται ουτοπικοί υπερήρωες, καθώς δεν απομακρύνονται από το έδαφος της αυτοθυσίας, της συνείδησης και της προσφοράς. Στις συνθήκες και στο δεδομένο περιβάλλον ριψοκινδυνεύουν τη ζωή τους –κάποιοι από αυτούς μάλιστα τη χάνουν τόσο συνειδητά, τόσο αποφασισμένα– και προκρίνουν με όλη τους την αυταπάρνηση έναν βαθιά ενσυνείδητο ανθρωπισμό. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΉ όλοι ή κανείς
Δέσποινα Μπάτρη
Μεταίχμιο 2015
Σελ. 232, τιμή εκδότη € 12,20

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ