alt

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Καβανόζη Το χαρτόκουτο (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Βέη

Το παιδικό βίωμα, αυτή η κατ΄ αρχήν διηγητική αφετηρία ή, κατ΄ άλλους, απόκρυφη πατρίδα, αναπαράγεται ποικιλοτρόπως σ΄ αυτό το σπονδυλωτό μυθιστόρημα. Ενσωματώνοντας ακόμη και ορισμένες ενδελεχείς ερμηνείες του, το βίωμα αναβαθμίζεται κειμενικά σε μέγα θέμα. Καθίσταται, συν τοις άλλοις, ο κατ΄ εξοχήν πόλος του εγώ, το οποίο, παρά τους κλυδωνισμούς, τους οποίους σχεδόν καθημερινά υφίσταται, παραμένει αρραγές, έτοιμο να υπομνηματίσει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα.

Από το πρίσμα αυτό, θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι το πρόσωπο, το οποίο εγγράφεται μέσα στο έργο, σχηματίζει προοδευτικά ένα από τα πλέον υγιή μυθιστορηματικά υποκείμενα που έχω συναντήσει τελευταία στο χώρο της δημιουργικής πεζογραφίας μας. Η ζωτική του ορμή δεν γνωρίζει υφέσεις ή διαπραγματεύσεις ελέγχου της από την υπερδομή. Το ζήτημα της απαραίτητης ενηλικίωσης διερευνάται, το τονίζω, με οίστρο έκδηλης απομυθοποίησης. Η μετάβαση από την επαρχία στο άστυ αναβαθμίζεται σε επίπεδο μύησης στο Καλό και στο Κακό. Οι δε έρωτες, επιδερμικοί ή καταστατικοί, ανατροφοδοτούν διαρκώς την εξιστόρηση, χωρίς να πλατειάζουν ή να διαφθείρουν την όλη λεκτική σκηνή. 

Ο κόσμος του Κώστα Καβανόζη διευρύνεται κατά πολύ, αυτοαναλύεται, δείχνει τις καταβολές του με υποδειγματική παρρησία. Οδηγείται μαθηματικά στις πηγές των ψυχικών του αιτίων και αιτιατών.

Οικονομία εκφραστικών μέσων

Ο κόσμος του Κώστα Καβανόζη διευρύνεται κατά πολύ, αυτοαναλύεται, δείχνει τις καταβολές του με υποδειγματική παρρησία. Οδηγείται μαθηματικά στις πηγές των ψυχικών του αιτίων και αιτιατών. Αποδελτιώνει το πολύτιμο μνημονικό του υλικό, διευρύνοντας αντιστοίχως τις σχέσεις: εγώ-άλλοι-αυτό. Ενοποιεί κατά το δοκούν παρελθόν και παρόν, ενώ δεν διανοείται να αποκρύψει το έντονο ονειρικό του στοιχείο. Συγκρατώ ότι οι πλέον κρίσιμες από τις αναμενόμενες επινοήσεις εκτίθενται με υποδειγματική οικονομία των εκφραστικών μέσων. Η γραφή, δόκιμη ήδη από καιρό, ανάγεται συχνά πυκνά και στο πεδίο των παλαιότερων ευρηματικών κατακτήσεών της. Όπως δηλαδή τις γνωρίσαμε στα αμέσως προηγούμενα βιβλία του. Εννοώ τόσο το ιδιαζόντως ρέον μυθιστόρημα Του κόσμου τούτου (εκδόσεις Κέδρος, 2009), όσο και την υφολογικά προωθημένη συλλογή διηγημάτων του Όλο το φως απ΄ τα φεγγάρια (εκδόσεις Πατάκη, 2011). Από το δεύτερο μάλιστα επανέρχονται ορισμένες ενδεικτικές τεχνικές ωσμώσεων των στοιχείων της λεγομένης εξ αντικειμένου πραγματικότητας με τα συστατικά ή τα παραρτήματα της φαντασιακής της προέκτασης. Ή ακόμη και της πανηγυρικής, σχεδόν ολικής ανατροπής της. 

alt
    Ο Κώστας Καβανόζης
 

Ο αυτοερωτισμός, στην εισαγωγή του έργου, δείχνει να είναι εξαντλητικός. Οι οριακές στιγμές του καταγράφονται με τυπική πληρότητα. Το σπέρμα όμως που χύνεται έξω δεν πάει χαμένο: γονιμοποιεί εκ του ασφαλούς το χώμα της γραφής. Δεν εμφιλοχωρούν στο μεταξύ, όπως θα περίμενε κανείς, οι οποιεσδήποτε ασύνειδες οιδιπόδειες αιμομεικτικές φαντασιώσεις της εποπτικής, καθόλα ενήμερης, άγρυπνης Μητέρας. Η παρουσία της δεν αποπροσανατολίζει τον Υιό. Ο ένδον δαίμων του φαίνεται ότι προτείνει άλλα σχέδια δράσης. Παρατηρείται όμως κι εδώ, όπως ακριβώς και στο προαναφερόμενο έργο του Όλο το φως απ΄ τα φεγγάρια, μια επαρκής ροπή του ορμεμφύτου προς θάνατον. (Βλ. ιδίως το δεύτερο κατά σειρά διήγημα, με τίτλο "Άρωμα λεμόνι", σελ. 17 επ., αλλά και το τέταρτο, με τίτλο "Ένας!", σελ. 33 επ.). Από την άποψη αυτή, τόσο το πέμπτο κεφάλαιο του Χαρτόκουτου, με τίτλο "Αφαλός", (βλ. σελ. 35 επ.), όσο και στο δέκατο ένατο, αντιστοίχως, με τίτλο "Παλαμάκια" (βλ. σελ. 103), παραπέμπουν στο βασίλειο των τελεσίδικων σκιών. Επιχειρώντας μάλιστα να τον χαρτογραφήσουν, οι σκιές καθίστανται ημιδιαφανή ύλη. Οι άνθρωποι δηλαδή είναι στην προκειμένη περίπτωση οι συγκεχυμένες τους αναμνήσεις. Όμως, η ταύτισή τους με το κενό επ' ουδενί τους αποστερεί τον Λόγο. Γι΄ αυτό κι επικοινωνούν νοερά μεταξύ τους. Τους αρκεί. Κατά τα άλλα, ανεβαίνουν στα σύννεφα, κατεβαίνουν μετά στη γη των πόθων, για να επιστρέψουν μετά στον ουρανό, από όπου θα επιστρέψουν για λίγο σε μας κ.ο.κ. Τρέφονται δε από το αίμα και τα κόκαλα των άδικα θυσιασμένων σκυλιών, όπως μαρτυρείται εμμέσως πλην σαφώς στο κρίσιμο δέκατο τρίτο κεφάλαιο, με τίτλο "Η τελευταία φορά", (βλ. σελ. 81 επ.). Ο συγγραφέας, περιττό να το υπογραμμίσω, ξέρει πώς να διερμηνεύει τα κατά καιρούς μηνύματά τους. Μετέχοντας ενσυνειδήτως στο μεταφυσικό τους πρόταγμα, αποδίδει εν συνεχεία στη γραφή την εμφανή υπερλογική της απόκλιση.

Κοντολογίς, φρονώ ότι η ανάγνωση του μυθιστορήματος αυτού προσφέρει μόνον ηδονές. Από την αποξηραμένη πατρώα - μητρώα λίμνη, όπου οι χαρακτήρες γνωρίζουν εξ απαλών ονύχων τι πάει να πει καταλυτική συγκίνηση, έως τα ομολογούμενα ή ανομολόγητα πάθη της συζυγικής κλίνης, όπου προς στιγμή απειλείται ακόμη κι αυτή η ψυχοσωματική ισορροπία του υποκειμένου, οι περιγραφές αποδίδουν καλώς συγκερασμένο δράμα.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής. 

altΤο χαρτόκουτο
Κώστας Καβανόζης
Εκδ. Πατάκη 2015
Σελ. 136, τιμή εκδότη € 7,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΒΑΝΟΖΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες – Μια ελληνική ανθολογία λαογραφικού τρόμου» (ανθολόγηση – εισαγωγή – επίμετρο: Γιώργος Θάνος, εκδ. Ροές).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Νεράιδες, στοιχει...

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

Για τη συλλογή διηγημάτων της Δήμητρας Λουκά «Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» (εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Daniel Egnéus

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Πώς μπορεί ένας αρχετυπικός μύθος, διατηρημένος μέσα στους αιώνες στη βασική του δομή ...

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

Για το μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη «Ελσίνκι» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Ο πρωταγωνιστής της ιρακινής ταινίας «The Heart Sculpture».

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο αυτό μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη ανήκει καταρχάς στη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ