alt

Για τη συλλογή διηγημάτων της Ιωάννας Κρητικού Ο μπαμπάς φάλαινα (εκδ. Κοροντζή).

Του Παναγιώτη Γούτα

Η Ιωάννα Κρητικού γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου και ζει, είναι παιδαγωγός και έχει εργαστεί σε δημόσια και ιδιωτικά νηπιαγωγεία, καθώς και στον χώρο της ψυχικής υγείας. Το βιβλίο διηγημάτων της Ο μπαμπάς φάλαινα είναι η πρώτη συγγραφική της απόπειρα, τυπωμένη τον Απρίλιο του 2014 από τις εκδόσεις Κοροντζή.

Η έκδοση είναι εξαιρετικά καλαίσθητη, τα κείμενα και το εξώφυλλο είναι διακοσμημένα από ζωγραφιές του Τζουζέπ Αντόνι Τάσιες Πενέλια (συγγραφέας, δημοσιογράφος και εικονογράφος βιβλίων) που δένουν αρμονικά με το περιεχόμενο των κειμένων. Προς τιμή του εκδοτικού οίκου, η αναφορά «Διηγήματα» στο εξώφυλλο, κάτι που, τα τελευταία χρόνια, αποφεύγεται συστηματικά ακόμα κι από μεγάλους εκδοτικούς οίκους, καθότι αυτή η μορφή λόγου (που είναι εξαιρετικά δύσκολη και απαιτητική) θεωρείται αντιεμπορική, οπότε αποσιωπάται εντελώς ή εμφανίζεται απλώς στη μέσα σελίδα, παραπλανητικά φυσικά και ως απόπειρα ξεγελάσματος του αναγνώστη για το τι είδους λογοτεχνία επέλεξε για να διαβάσει.

Η Κρητικού δείχνει πως διαθέτει σωστή αίσθηση οικονομίας του λόγου, συγγραφικό μέτρο, πυκνότητα γραφής, στρωτό γράψιμο, αφηγηματικό νεύρο και μια ώριμη αίσθηση στην επιλογή των θεμάτων της.

Η Κρητικού, παρότι νέα ηλικιακά και πρωτοεμφανιζόμενη στα γράμματα, έχει σημαντικές αρετές στη γραφή της. Σε όλα της τα διηγήματα, εννέα τον αριθμό, δείχνει πως διαθέτει σωστή αίσθηση οικονομίας του λόγου, συγγραφικό μέτρο, πυκνότητα γραφής, στρωτό γράψιμο, αφηγηματικό νεύρο και μια ώριμη αίσθηση στην επιλογή των θεμάτων της – σχεδόν όλα αναφέρονται σε ανθρώπινες σχέσεις, βαθύτερα συναισθήματα που παλεύουν να βγουν στην επιφάνεια, ο έρωτας, η μοναξιά, ο αποχωρισμός, η απώλεια. Η ιδέα, η έννοια, η αίσθηση της απώλειας, πιστεύω πως υπερισχύει και υπερκαλύπτει αρκετές από τις ιστορίες της, και σε συνδυασμό με τον τρόπο γραφής της, την κάνουν να ξεχωρίζει –ή τουλάχιστον να κρατά αρκετές αποστάσεις– από το γλυκερό, το ανέξοδο, το εύπεπτο, το γλυκανάλατο της λεγόμενης «γυναικείας γραφής», ένα συγγραφικό μικρόβιο των καιρών μας που κολλάει πολλές πρωτοεμφανιζόμενες, και όχι μόνο, γυναίκες δημιουργούς, κάνοντας ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας να νοσεί.

Στο «Ημερολόγιο του τέλους» ο αναγνώστης διακρίνει τον σπαραγμό της κόρης που χάνει την όμορφη, αριστοκράτισσα, κοκέτα 45χρονη μητέρα της, από καρκίνο στο στομάχι, στο πνιγηρό δωμάτιο μιας κλινικής. Η κόρη, στο τέλος, παρά τον πόνο της θα ορθοποδήσει, συνεχίζοντας τη δική της ζωή, όπως φυσικά θα το ήθελε να το κάνει και η μητέρα της, όταν βρισκόταν εν ζωή. Το αδιευκρίνιστο της αιτίας ενός προσκυνήματος στην Παναγία της Τήνου ενός άντρα, αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία του διηγήματος «Το τελευταίο προσκύνημα». Στο «Ανώνυμο», διπλοπροσωπία ή ταυτοπροσωπία στον ηθικό αυτουργό αλλά και στον θύτη ενός εγκλήματος. Ο Εκείνος και ο Αυτός. Ο συγγραφέας και ένας άλλος. Μια αγαστή συνεργασία για να επιτευχθεί ένα τέλειο έγκλημα. Όμως, (σελ. 31): «Ο συγγραφέας τον παρατηρούσε. Ήξερε καλά ότι Εκείνος και Αυτός ήταν το ίδιο πρόσωπο. Όσο και να τον ξόρκιζε από επάνω του ήταν εκεί. Τον στοίχειωνε, τον τριγυρνούσε».

Στο «Ο μπαμπάς φάλαινα» σκιαγραφείται με νεύρο, τέχνη και μεταφορική, σχεδόν ποιητική διάθεση, το πορτρέτο ενός άντρα που μετά το διαζύγιό του έπεσε σε κατάθλιψη, καταβροχθίζοντας, όπως μια φάλαινα, μνήμες, συναισθήματα, παρελθόν.

Στο «Ο μπαμπάς φάλαινα», ίσως το πιο ενδιαφέρον διήγημα του βιβλίου που έδωσε τον τίτλο και στη συλλογή, σκιαγραφείται με νεύρο, τέχνη και μεταφορική, σχεδόν ποιητική διάθεση, το πορτρέτο ενός νεκρού πλέον πατέρα, ενός άντρα που μετά το διαζύγιό του έπεσε σε κατάθλιψη, καταβροχθίζοντας, όπως μια φάλαινα, μνήμες, συναισθήματα, παρελθόν. Πάλι σπαραγμός στη σελ. 40, με τις φράσεις: «Οι φάλαινες ζούνε περισσότερο από 100 χρόνια. Δεν μπορεί να φύγει ακόμα… είναι μόνο 61 χρονών». Σκληρό, πυκνό κι αληθινό το «Μ’ αγαπάς;», ενώ στο «Ανδρέας Γκ.», έχουμε με αδρή γραφή, σκηνοθετική υποβλητικότητα και λεπτεπίλεπτες περιγραφές μια ψυχοθεραπευτική σαρανταπεντάλεπτη συνάντηση, μια συνεδρία δηλαδή, μιας ευάλωτης γυναίκας με τον ψυχαναλυτή της. Στο τέλος, η γυναίκα, μη συγκρατώντας τον θυμό της, εκρήγνυται εναντίον του γιατρού της, κάτι που ο τελευταίος το βρίσκει απολύτως φυσιολογικό. Η αβάσταχτη, η αφόρητη μοναξιά κάνει μια γυναίκα (διήγημα «Μαρία») να κάνει παράλογες σκέψεις, φανταζόμενη ότι η ύλη που εισέρχεται στο σώμα της δια της τροφής, γίνεται λίπος που την κατακλύζει ολόκληρη. «Η μοναξιά με ξεσκίζει. Δεν ξέρω τι μορφή έχει η πουτάνα, ξέρω όμως ότι πάει με πολλούς» (σελ. 54). Απώλεια, μοναξιά, παραλογισμός, στιγμές που διαθλώνται στον χρόνο, στιγμές δυνατότερες από τους ανθρώπους που τους συνθλίβουν στο διήγημα «Στιγμή vs Στιγμή». Αντιγράφω δυο αράδες από το τέλος (σκέψεις της ηρωίδας, σελ. 62): «Τον πόνο τον αντέχω, μου είναι οικείος. Στιγμές ευτυχίας όμως δεν τις αντέχω. Είναι ένεση μορφίνης σε ετοιμοθάνατο». Το βιβλίο κλείνει με το διήγημα «Απο(χωρισμός)». Το κουβάλημα ενός πτώματος και το θάψιμό του από τον ήρωα της ιστορίας, σφραγίζοντας τον τάφο του, όχι με χώμα, αλλά με την πιο μεγάλη πέτρα που βρίσκει. Άχρηστος νεκρός, πτώμα, σαπίλα, θάνατος. Άραγε ο νοσηρός μας κόσμος, η ζωή μας, οι ανασφάλειές μας, οι παθογένειες της κοινωνίας μας που ανακυκλώνονται;

Μου άρεσε σε γενικές γραμμές η πρώτη συγγραφική προσπάθεια της Ιωάννας Κρητικού και ρούφηξα με ενδιαφέρον τις σύντομες ιστορίες της. Βρήκα σ’ αυτές αλήθεια και έξυπνη, δουλεμένη γραφή. Το εισαγωγικό σημείωμα της Άλκης Ζέης κολακευτικό, τιμητικό και εύστοχο για τη νέα πεζογράφο μας. Βρίσκω ιδιαίτερα θετικό και το ότι ξεκινά την περιπέτεια της γραφής με σύντομες ιστορίες και όχι με ογκώδες μυθιστόρημα. Ο Φερνάντο Πεσσόα είπε κάποτε πως τα κείμενα που θα μείνουν στο μέλλον και θα αντέξουν στον χρόνο, θα είναι τα μικρής έκτασης κείμενα, οι μικρές ιστορίες. Δεν μπορώ να γνωρίζω τη διάρκεια των διηγημάτων της Ιωάννας Κρητικού στον χρόνο, νομίζω όμως πως, με αυτό της το βιβλίο, έβαλε ένα στέρεο λιθαράκι για μια ενδιαφέρουσα, εκ μέρους της, συγγραφική συνέχεια, για ωριμότερα, ουσιαστικότερα και πιο δουλεμένα, μελλοντικά, βιβλία της.

*Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. 

altΟ μπαμπάς φάλαινα
Ιωάννα Κρητικού
Εκδ. Κοροτζή 2014
Σελ. 72, τιμή εκδότη € 9,59

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ