alt

Για το βιβλίο του Θανάση Χατζόπουλου Οι λησμονημένοι (εκδ. Γαβριηλίδη).

Του Γιώργου Βέη

Ο Μώρυ ή Μπέντζυ ή Μπέντζαμιν, ένας εκ γενετής προβληματικός «άνους», δεν μπορεί να μιλήσει, δεν θυμάται ότι η φλόγα του κεριού μπορεί να του προκαλέσει οδυνηρότατο έγκαυμα, δεν έχει μάθει να μετράει το χρόνο. Όμως δεν παραιτείται: ποθεί ανελλιπώς σώμα. Θα ευνουχιστεί το 1913, για να κλειστεί στο κρατικό άσυλο του Τζάκσον μερικά χρόνια μετά. Ήταν επόμενο να ταρακουνήσει για τα καλά την αμερικανική αναγνωστική κοινωνία μια δεκαετία πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αναφέρομαι σ΄ έναν από τους πρωταγωνιστές της Βουής και της Μανίας, του εμβληματικού και διασημότερου ίσως μυθιστορήματος του νομπελίστα Γουίλιαμ Φώκνερ. (Βλ. εκδόσεις Καστανιώτη, 2002). Είναι, ως γνωστόν, η πρώτη φορά που εισάγεται στη λογοτεχνία της χώρας του ο «ηλίθιος» της οικογένειας, το μαύρο δηλαδή πρόβατο της κοινωνίας εκείνης, η οποία ξέρει κάλλιστα να εθελοτυφλεί ενώπιον της χαοτικής εγγύτητας, ήτοι της μαύρης τρύπας του Άλλου. Ο Μπέντζαμιν είναι το σημαινόμενο στη θέση του τραγικού. Ένας από τους εξ αίματος συγγενείς του είναι ασφαλώς και ο εμφανώς μειωμένης αντίληψης Λούσιας (εκδόσεις Νεφέλη, 1987) του Νίκου Χουλιαρά. Στην ομάδα αυτή σπεύδουν να ενταχθούν τώρα δύο κάτοικοι μιας κωμόπολης μας, που ανθεί στα μέσα της δεκαετίας του ΄60. Πρόκειται για την/το Αννιώ, με το ιδιότυπο, σαφώς ελλειμματικό μυαλό και τον αρχετυπικά επιληπτικό Αργύρη. Εννοώ τους καθόλα πειστικούς χαρακτήρες των Λησμονημένων του δόκιμου, πολυβραβευμένου ποιητή και ψυχαναλυτή Θανάση Χατζόπουλου (1961, Αλιβέρι Ευβοίας). 

Η/το Αννιώ περιποιείται επί δεκαετίες το περιβολάκι της. Είναι άγαρμπη, αλλά πεισματικά αυτάρκης.

Η /το Αννιώ, κάτι μεταξύ σεισμικής ανθρώπινης μονάδας και αντικαρτεσιανού προπλάσματος του εγώ παράγει κυρίως Θόρυβο. Ό,τι αφήνει δηλαδή πίσω της μια απρόσωπη, πολυσχιδής, δυσερμήνευτη, άλογη ή κατά περιστάσεις πάνσοφη Φύση. Αυτό το οποίο θέλει να φαίνεται δεν αντιστοιχεί σ΄αυτό που κατά βάθος όντως υπάρχει. Το ουδέτερο άρθρο «το» μας προϊδεάζει πάντα, οίκοθεν νοείται, για τη συνάντησή μας μ' ένα έμψυχο Πράγμα. Συνιστά το έμβλημα της αρχέγονης στέρησης. Η αλήθεια της/του είναι κατά τα φαινόμενα ένα επτασφράγιστο μυστικό: η τελική αλαλία της/του αποτελεί το έσχατο οχυρό συνειδητής αντίστασης προς τον Άλλο. Φτάνοντας μάλιστα προς το τέλος της πρώτης νουβέλας, η οποία φέρει το όνομά της, αυτόν ακριβώς τον Άλλον τον έχει διαγράψει εντός της ανεκκλήτως, ως να είναι ένα παντελώς άχρηστο, επικίνδυνο κι ακατανόητο βάρος. Η/το Αννιώ βαδίζει σαν άλογο, μιλάει αλληγορικά, μιμούμενη σκοτεινά είδωλα του διαρκώς ταραγμένου της είναι, γελάει ανατρεπτικά, επιθετικά, γελάει ασυνάρτητα ίσως, αλλά με μια αλησμόνητη ένταση. Είναι το απόλυτο επικοινωνιακό της μέσον. Κι ενώ βασανίζεται από μιαν παρατεταμένη έλλειψη αγάπης, δεν παύει συχνά πυκνά να «ταξιδεύει [...] εκεί όπου κανείς δεν μπορεί να διανοηθεί, ούτε καν να υποψιαστεί. Γιατί ταξιδεύει εκεί, επιτόπου, σ΄ έναν τόπο που για κανέναν από εκείνους που τον ζουν γύρω τους δεν είναι πραγματικά άξιος για ταξίδια. Και μόνον εκείνη μπορεί να εκμεταλλευτεί τις όψεις και τις στιγμές ενός ταξιδιού που της έχει δοθεί υπακούοντας στη χάρη με την οποία δίνουν τις ευχές όσες μανάδες νιώθουν και εννοούν πραγματικά αυτό που λένε όταν εύχονται στα παιδιά τους».(Βλ. σελ. 27).

alt
 Ο Θανάσης Χατζόπουλος
 

Η/το Αννιώ περιποιείται επί δεκαετίες το περιβολάκι της. Είναι άγαρμπη, αλλά πεισματικά αυτάρκης. Της αρκούν κατά συνέπεια τα σκουπίδια, τα οποία επιλεκτικά μαζεύει για να περάσει στην ενδοχώρα του πλέον παρήγορου, ιαματικού ονείρου. Εκείνου που της υπόσχεται κάτι που δεν θα μάθουμε ποτέ. Όχι γιατί δεν μας το επιτρέπει η πρόνοια του μάστορα συγγραφέα, αλλά επειδή ανήκει στη σφαίρα του ανέκφραστου, εν ολίγοις του μυστικού. Ας θυμηθούμε εδώ την οριακή αυτή αντιστοιχία: «Το ανέκφραστο υπάρχει: it is the mystical», όπως ακριβώς προσδιορίζεται στο κεφάλαιο 6 του Tractatus Logico - philosophicus του Λούντβιχ Βιτγκενστάιν. (Βλ. τη μετάφρασή του Θανάση Κιτσόπουλου, με επιμέλεια του Ζήσιμου Λορεντζάτου, από τις εκδόσεις Παπαζήση, 1978). Όπως στο προαναφερόμενο έργο του Γουίλιαμ Φώκνερ, το οποίο κατά τον Σαρτρ είναι ένα μεταφυσικό μυθιστόρημα με θέμα το Χρόνο, όπως τονίζει στην εισαγωγή του ο μεταφραστής του στη γλώσσα μας Παύλος Μάτεσις, έτσι και στους άρτια συγκερασμένους Λησμονημένους το ζήτημα του χρόνου συνιστά μόνιμη εστία αναφορών. Πότε αμέσων, πότε εμμέσων πλην σαφών. Άλλωστε πιστοποιείται ευκρινέστατα στην κρίσιμη σελίδα 128 ότι «...όσα είχαν συντελεστεί ερήμην της [Αννιώς] κι άλλα τόσα δεν θα γινόταν να συντελεστούν, τώρα δηλαδή που αντιλαμβανόταν τον χρόνο σαν αυτό από το οποίο είχε ζήσει χώρια ή από το οποίο ήταν ως τώρα αποκλεισμένη, ένα αγαθό που της έλειπε, αγαθό που όσοι το βιώνουν συχνά σαν μέγιστη κατάρα από την οποία ζητούν ν΄ απαλλαγούν, τώρα που όσοι την προσδιόριζαν ήταν συγχρόνως μίλια μακριά αλλά και τόσο βαθιά μέσα της, ο χρόνος άρχιζε να αποκτά την αληθινή του διάσταση. Ένα παρόν που ενώ αναδύεται, συγχρόνως καταδύεται σε μια κίνηση ισορροπίας την οποία ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να συλλάβει». 

Θα ανακαλύψει τις ηδονές και τα συμφραζόμενα του πορνικού έρωτα μόλις στα εξήντα του χρόνια. Μένοντας πιστός δια βίου στη μια και μόνη πόρνη, την άκρως ευάγωγη Λουκία, αποδεικνύεται πρότυπο συζύγου.

Τον Αργύρη, τον επονομαζόμενο «ρεμπέτη», που μπορεί να εξυπηρετεί χωρίς να παρουσιάζει προβλήματα συμπεριφοράς το τοπικό φαρμακείο, διεκπεραιώνοντας αγογγύστως παραγγελίες και άλλα μικροθελήματα, τον διακρίνει μια «φαινομενικά κηρώδη ακαμψία, που όμως δεν είναι μια νηφάλια αντίδραση στα ερεθίσματα. Είναι ένα είδος αργής κίνησης που του κληροδότησε η αρρώστια του, όταν πια τα φάρμακα έφεραν αποτέλεσμα και τον γιάτρεψαν από τους πονοκεφάλους και τις μυοκλονίες που κάποτε τον έκαναν να σπαράζει». Θα ανακαλύψει τις ηδονές και τα συμφραζόμενα του πορνικού έρωτα μόλις στα εξήντα του χρόνια. Απελεύθερος, ορφανός και ημι-φασματικός. Περνάει μέσα από γνωστούς και γείτονες σαν αεράκι σκιάς. Σχεδόν το μη ον υλοποιημένο. Η γοητεία της ζωής γεννιέται τη στιγμή που περνάει με ορμή στο σώμα της Άλλης. Μένοντας πιστός δια βίου στη μια και μόνη πόρνη, την άκρως ευάγωγη Λουκία, αποδεικνύεται πρότυπο συζύγου. Δεν πρόκειται για αντίφαση, αλλά για εμπέδωση απεριόριστου σεβασμού της ετερότητας. Από την άποψη αυτή, ο Αργύρης διορθώνει εκών άκων μια κοινωνία, η οποία τον εξόρισε πεισματικά κι ανέκκλητα στα απορρίμματά της. Η/το Αννιώ και ο Αργύρης είναι οι θεματοφύλακες των υπολειμμάτων του εαυτού. Η περιουσία τους είναι ο σκληρός πυρήνας της ύπαρξης. Η εξαιρετικά καλλιεργημένη γλώσσα του διακριτικού αφηγητή υποστηρίζει αποτελεσματικά, το τονίζω αυτό, όλες τις αποχρώσεις του διπλού πολυετούς δράματος. Η ποητική αγωγή των εκφάνσεων αναβαθμίζει εμφανώς την κειμενική τάξη: ο λόγος καθίσταται Λειτουργία.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής. 

altΟι λησμονημένοι
Θανάσης Χατζόπουλος
Εκδ. Γαβριηλίδη 2014
Σελ. 312, τιμή εκδότη € 15,98

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο βραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, σε ηλικία 89 ετών.

Επιμέλεια: Book Press

Πέθανε σήμερα ο Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος γεννήθηκε στη Θάσο στις 18 Νοεμβρίου 1934, ήταν όμως δημότης Καβάλας.

...

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

Παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Στούπα «Η επερχόμενη αταξία – Οι πέντε παγίδες που απειλούν τις δημοκρατίες και την ευημερία της Δύσης» (εκδ. Επίκεντρο) την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου, στις 7:00 μ.μ, στο Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

H «Νέκυια» του Γιάννη Αγγελάκα & του Χρήστου Παπαδόπουλου με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι από τις 21 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 28 Ιανουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης.

Επιμέλεια: Book Press

«Ονειρεύτηκα μια υποβλητική αφήγηση της Οδύσ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ