alt

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου Το δέντρο του Ιούδα (εκδ. Κίχλη).

Της Έλενας Μαρούτσου

Στη λογοτεχνία υπάρχουν φορές που ο τόπος είναι ένας από τους πρωταγωνιστές της πλοκής. Υπάρχουν και κάποιες πιο σπάνιες φορές που ο τόπος είναι ο υποβολέας. Και ως υποβολέας υπαγορεύει σε κάθε πρόσωπο τα λόγια και τις πράξεις του. Το δέντρο του Ιούδα του Μιχάλη Μακρόπουλου (εκδ. Κίχλη), έχει φυτρώσει σ’ έναν τέτοιο τόπο. Τις ρίζες του τρέφουν τα αφράτα χώματα της παιδικής ηλικίας, ενώ στα κλαδιά του αιωρούνται πλαστικές σακούλες και κρεμασμένοι. Το έχουν άλλωστε αυτό οι γενέθλιοι τόποι.

Υποβλητικοί τόποι

Ο συγγραφέας εξαρχής δηλώνει εμπράκτως την προτίμησή του στην υπαινικτικότητα.

Ο γενέθλιος τόπος του Ηλία, του κεντρικού ήρωα της νουβέλας, είναι το Δελβινάκι, στο Πωγώνι της Ηπείρου, κοντά στα ελλονοαλβανικά σύνορα. Ο ήρωας είναι ένας μεσήλικας που επιστρέφει στο χωριό του μετά τη διάλυση της ζωής του, όπως την ήξερε, στην Αθήνα. Δεν μαθαίνουμε πολλά για το χωρισμό του, ούτε για την απόλυσή του απ’ τη δουλειά. Ο συγγραφέας εξαρχής δηλώνει εμπράκτως την προτίμησή του στην υπαινικτικότητα. Για το παρελθόν του ήρωα λέγονται τα απολύτως απαραίτητα. Εξίσου λιτά είναι και τα εκφραστικά μέσα του συγγραφέα, οι μεταφορές χρησιμοποιούνται με φειδώ. Γι' αυτό και η μετρημένη τους παρουσία λάμπει μέσα στον κείμενο –όπως λάμπουν κάτι φωτάκια σε σκοτεινούς διαδρόμους– φωτίζοντας περιοχές του ψυχισμού των ηρώων σ’ ένα ψυχολογικό τοπίο σκόπιμα υποφωτισμένο. Λέει για παράδειγμα ο αφηγητής για τον Ηλία και τις κόρες του:

Ήδη μακριά του, αυτές σε μια ζωή όπου ο Ηλίας δεν υπήρχε πλέον, αυτός σε μια ζωή όπου εκείνες δεν υπήρξαν ποτέ, και συναντιόνταν σ’ ένα σύνορο, έναν άλλο Συνοριακό Σταθμό, στο τελωνείο της μνήμης. Εκδρομές, γιορτές, φωνές γέμιζαν τις σελίδες του διαβατηρίου που ’χε λήξει και δεν ανανεώθηκε.

 alt
    Ο Μιχάλης Μακρόπουλος
 

Ο χορός των χωριανών κι ένα φάντασμα

Με ληγμένο «διαβατήριο» λοιπόν, ληγμένη οικογενειακή κι επαγγελματική ζωή, ο Ηλίας επιστρέφει στο πατρικό του, όπου η μάνα του ζει μόνη μετά το θάνατο του άντρα της, και τώρα φροντίζει με αμίλητη και λίγο φοβισμένη στοργή τον γιο της. Δίπλα στον Ηλία βρίσκεται ένας αδελφικός φίλος, αστυνόμος, η γυναίκα του, εξίσου τρυφερή, λιγομίλητη και βασανισμένη φιγούρα με τη μητέρα, ένας κυνηγός με ύποπτες συναλλαγές, ένας νεαρός, υποχείριό του, ο αλκοολικός πατέρας του νεαρού, ενώ στο χορό των χωριανών μπαίνει στην πορεία κι ένας αλβανός εγκληματίας καθώς και το φάντασμα μιας σκοτωμένης.

Παρότι το έγκλημα που λαμβάνει χώρα στο χωριό παίζει καίριο ρόλο στην πλοκή κι η λύση του φέρνει τον αναγνώστη μπροστά σε μια σειρά από ανατροπές, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αστυνομική νουβέλα.

Με αυτό το φάντασμα έρχεται αντιμέτωπος ο Ηλίας, ένα φάντασμα που τον καλεί να φέρει στο φως τους ενόχους και ν’ αποδώσει δικαιοσύνη. Παρότι το έγκλημα που λαμβάνει χώρα στο χωριό παίζει καίριο ρόλο στην πλοκή κι η λύση του φέρνει τον αναγνώστη μπροστά σε μια σειρά από ανατροπές, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αστυνομική νουβέλα. Το κέντρο βάρους δεν εντοπίζεται στη σταδιακή λύση του γρίφου αλλά στη λύση που δίνει ο ήρωας σε μια πράξη απόδοσης εσωτερικής δικαιοσύνης που τον καθιστά τραγικό ήρωα. Η τραγική θέση του Ηλία βρίσκεται στο σταυροδρόμι εκείνο που η ελεύθερη βούληση συναντάται με τη σχεδόν ολοκληρωτική υποταγή στη μοίρα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση «μοίρα» του Ηλία είναι ο τόπος που του έλαχε με τους άρρηκτους και άρρητους δεσμούς που συνεπάγεται.

Πλοκή και πλέγματα

Η ερημιά του Πωγωνίου είχε προφτάσει να εισδύσει μέσα του, να τον διαποτίσει ως τα κατάβαθά του. Είχε βρει τον εαυτό του στον τόπο του, άνθρωπος και τοπίο είχαν γίνει ένα, οι δρύες και οι πλάτανοι, όπως έπλεκαν τα γυμνά κλαριά τους, ήταν για τον Ηλία οι φλέβες του πλεγμένες μπρος στον ουρανό της ψυχής του.

Καλογραμμένη νουβέλα, δείγμα μιας γραφής που συνδυάζει τη λιτότητα με την ακρίβεια και τη βαθύτητα.

Θα έλεγα πως ολόκληρη η νουβέλα, τηρώντας αποστάσεις ασφαλείας τόσο από το αστυνομικό όσο κι απ’ το ψυχολογικό δράμα αλλά κι απ’ την ηθογραφία (όπως τουλάχιστον την ξέρουμε), καταπιάνεται με την αποτύπωση αυτών των πλεγμένων γυμνών κλαριών. Ο συγγραφέας δείχνει να γνωρίζει καλά τη δισυπόστατη φύση κάθε πλέγματος –προστασία και παγίδα, δεσμός αλλά και δεσμά– και μέσα σε ένα τέτοιο πλέγμα τοποθετεί την τελευταία πράξη του ήρωα, μια πράξη ηθικής φύσης που κυμαίνεται ανάμεσα στην πίστη και στην προδοσία, μια που η μια προϋποθέτει εδώ ολοφάνερα την άλλη.

Πολύ καλογραμμένη νουβέλα, δείγμα μιας γραφής που συνδυάζει τη λιτότητα με την ακρίβεια και τη βαθύτητα. Αν υπάρχει αυτό που ονομάζουμε γυναικεία γραφή (για τη φύση και τα χαρακτηριστικά της οποίας τόσο μελάνι έχει χυθεί) τότε στον αντίποδά της θα υπάρχει, φαντάζομαι, κι η αντρική. Κι αυτό θα μπορούσε να είναι ένα εξαίρετο δείγμα της.

 * Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΤο δέντρο του Ιούδα
Μιχάλης Μακρόπουλος
Κίχλη 2014
Σελ. 120, τιμή € 12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ