alt

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου Το δέντρο του Ιούδα (εκδ. Κίχλη).

Της Έλενας Μαρούτσου

Στη λογοτεχνία υπάρχουν φορές που ο τόπος είναι ένας από τους πρωταγωνιστές της πλοκής. Υπάρχουν και κάποιες πιο σπάνιες φορές που ο τόπος είναι ο υποβολέας. Και ως υποβολέας υπαγορεύει σε κάθε πρόσωπο τα λόγια και τις πράξεις του. Το δέντρο του Ιούδα του Μιχάλη Μακρόπουλου (εκδ. Κίχλη), έχει φυτρώσει σ’ έναν τέτοιο τόπο. Τις ρίζες του τρέφουν τα αφράτα χώματα της παιδικής ηλικίας, ενώ στα κλαδιά του αιωρούνται πλαστικές σακούλες και κρεμασμένοι. Το έχουν άλλωστε αυτό οι γενέθλιοι τόποι.

Υποβλητικοί τόποι

Ο συγγραφέας εξαρχής δηλώνει εμπράκτως την προτίμησή του στην υπαινικτικότητα.

Ο γενέθλιος τόπος του Ηλία, του κεντρικού ήρωα της νουβέλας, είναι το Δελβινάκι, στο Πωγώνι της Ηπείρου, κοντά στα ελλονοαλβανικά σύνορα. Ο ήρωας είναι ένας μεσήλικας που επιστρέφει στο χωριό του μετά τη διάλυση της ζωής του, όπως την ήξερε, στην Αθήνα. Δεν μαθαίνουμε πολλά για το χωρισμό του, ούτε για την απόλυσή του απ’ τη δουλειά. Ο συγγραφέας εξαρχής δηλώνει εμπράκτως την προτίμησή του στην υπαινικτικότητα. Για το παρελθόν του ήρωα λέγονται τα απολύτως απαραίτητα. Εξίσου λιτά είναι και τα εκφραστικά μέσα του συγγραφέα, οι μεταφορές χρησιμοποιούνται με φειδώ. Γι' αυτό και η μετρημένη τους παρουσία λάμπει μέσα στον κείμενο –όπως λάμπουν κάτι φωτάκια σε σκοτεινούς διαδρόμους– φωτίζοντας περιοχές του ψυχισμού των ηρώων σ’ ένα ψυχολογικό τοπίο σκόπιμα υποφωτισμένο. Λέει για παράδειγμα ο αφηγητής για τον Ηλία και τις κόρες του:

Ήδη μακριά του, αυτές σε μια ζωή όπου ο Ηλίας δεν υπήρχε πλέον, αυτός σε μια ζωή όπου εκείνες δεν υπήρξαν ποτέ, και συναντιόνταν σ’ ένα σύνορο, έναν άλλο Συνοριακό Σταθμό, στο τελωνείο της μνήμης. Εκδρομές, γιορτές, φωνές γέμιζαν τις σελίδες του διαβατηρίου που ’χε λήξει και δεν ανανεώθηκε.

 alt
    Ο Μιχάλης Μακρόπουλος
 

Ο χορός των χωριανών κι ένα φάντασμα

Με ληγμένο «διαβατήριο» λοιπόν, ληγμένη οικογενειακή κι επαγγελματική ζωή, ο Ηλίας επιστρέφει στο πατρικό του, όπου η μάνα του ζει μόνη μετά το θάνατο του άντρα της, και τώρα φροντίζει με αμίλητη και λίγο φοβισμένη στοργή τον γιο της. Δίπλα στον Ηλία βρίσκεται ένας αδελφικός φίλος, αστυνόμος, η γυναίκα του, εξίσου τρυφερή, λιγομίλητη και βασανισμένη φιγούρα με τη μητέρα, ένας κυνηγός με ύποπτες συναλλαγές, ένας νεαρός, υποχείριό του, ο αλκοολικός πατέρας του νεαρού, ενώ στο χορό των χωριανών μπαίνει στην πορεία κι ένας αλβανός εγκληματίας καθώς και το φάντασμα μιας σκοτωμένης.

Παρότι το έγκλημα που λαμβάνει χώρα στο χωριό παίζει καίριο ρόλο στην πλοκή κι η λύση του φέρνει τον αναγνώστη μπροστά σε μια σειρά από ανατροπές, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αστυνομική νουβέλα.

Με αυτό το φάντασμα έρχεται αντιμέτωπος ο Ηλίας, ένα φάντασμα που τον καλεί να φέρει στο φως τους ενόχους και ν’ αποδώσει δικαιοσύνη. Παρότι το έγκλημα που λαμβάνει χώρα στο χωριό παίζει καίριο ρόλο στην πλοκή κι η λύση του φέρνει τον αναγνώστη μπροστά σε μια σειρά από ανατροπές, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αστυνομική νουβέλα. Το κέντρο βάρους δεν εντοπίζεται στη σταδιακή λύση του γρίφου αλλά στη λύση που δίνει ο ήρωας σε μια πράξη απόδοσης εσωτερικής δικαιοσύνης που τον καθιστά τραγικό ήρωα. Η τραγική θέση του Ηλία βρίσκεται στο σταυροδρόμι εκείνο που η ελεύθερη βούληση συναντάται με τη σχεδόν ολοκληρωτική υποταγή στη μοίρα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση «μοίρα» του Ηλία είναι ο τόπος που του έλαχε με τους άρρηκτους και άρρητους δεσμούς που συνεπάγεται.

Πλοκή και πλέγματα

Η ερημιά του Πωγωνίου είχε προφτάσει να εισδύσει μέσα του, να τον διαποτίσει ως τα κατάβαθά του. Είχε βρει τον εαυτό του στον τόπο του, άνθρωπος και τοπίο είχαν γίνει ένα, οι δρύες και οι πλάτανοι, όπως έπλεκαν τα γυμνά κλαριά τους, ήταν για τον Ηλία οι φλέβες του πλεγμένες μπρος στον ουρανό της ψυχής του.

Καλογραμμένη νουβέλα, δείγμα μιας γραφής που συνδυάζει τη λιτότητα με την ακρίβεια και τη βαθύτητα.

Θα έλεγα πως ολόκληρη η νουβέλα, τηρώντας αποστάσεις ασφαλείας τόσο από το αστυνομικό όσο κι απ’ το ψυχολογικό δράμα αλλά κι απ’ την ηθογραφία (όπως τουλάχιστον την ξέρουμε), καταπιάνεται με την αποτύπωση αυτών των πλεγμένων γυμνών κλαριών. Ο συγγραφέας δείχνει να γνωρίζει καλά τη δισυπόστατη φύση κάθε πλέγματος –προστασία και παγίδα, δεσμός αλλά και δεσμά– και μέσα σε ένα τέτοιο πλέγμα τοποθετεί την τελευταία πράξη του ήρωα, μια πράξη ηθικής φύσης που κυμαίνεται ανάμεσα στην πίστη και στην προδοσία, μια που η μια προϋποθέτει εδώ ολοφάνερα την άλλη.

Πολύ καλογραμμένη νουβέλα, δείγμα μιας γραφής που συνδυάζει τη λιτότητα με την ακρίβεια και τη βαθύτητα. Αν υπάρχει αυτό που ονομάζουμε γυναικεία γραφή (για τη φύση και τα χαρακτηριστικά της οποίας τόσο μελάνι έχει χυθεί) τότε στον αντίποδά της θα υπάρχει, φαντάζομαι, κι η αντρική. Κι αυτό θα μπορούσε να είναι ένα εξαίρετο δείγμα της.

 * Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΤο δέντρο του Ιούδα
Μιχάλης Μακρόπουλος
Κίχλη 2014
Σελ. 120, τιμή € 12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ