
Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Λεονάρδου Νησιά ξεχασμένα στον χρόνο (εκδ. Ωκεανός).
Του Γιώργου Βέη
Πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο όχι μόνον διαβάζεται απνευστί, αλλά καλεί τους αναγνώστες του να επανέλθουν σ΄ αυτό για να απολαύσουν εκ νέου τα όσα διαδραματίζονται εκεί με ιδιαίτερα γρήγορους διηγητικούς ρυθμούς. Η ασίγαστη δράση, η καλώς συγκερασμένη πλοκή και οι αληθοφανείς συνθήκες της επιμέρους εξέλιξης των ανατροπών συναποτελούν ουσιώδη τεκμήρια της μεγάλης προσοχής, την οποία επέδειξε ο μυθιστοριογράφος αυτός τόσο στο θεματικό, όσο και στο υφολογικό του πεδίο. Βαθύς άλλωστε γνώστης των ιστορικών πηγών του, κάτοχος ενός ευρύτερου γνωσιολογικού υλικού, αλλά και εξαιρετικά έμπειρος χρήστης μιας ευέλικτης γλώσσας, ο πολυβραβευμένος, μεταξύ άλλων και με το Κρατικό βραβείο Ιστορικού Μυθιστορήματος, Γιώργος Λεονάρδος γνωρίζει πολύ καλά πότε θα μας αιφνιδιάσει, αφηγούμενος κάθε φορά, όπως ακριβώς στην προκειμένη, αλυσίδες συναρπαστικών περιστατικών από τη ζωή συγχρόνων μας ή μη προσώπων. Η σύνδεση παρόντος-παρελθόντος είναι καθόλα αρραγής. Το ιστορικό τότε έρχεται κοντά μας με ασφάλεια και χαρακτηριστική άνεση.
Με σημαίνουσα εστία αναφορών την ανάπλαση ενός μόνον μέρους του περιπετειώδους βίου και της πολιτείας του Don Teodoro Griego, εκ Κρήτης, η εξιστόρηση στα Νησιά ξεχασμένα στον χρόνο θα εξακτινωθεί από τη Ρώμη στη Φλώριδα και από εκεί στο πέλαγος της Γαλλικής Πολυνησίας.
Όπως έχει ήδη επισημανθεί, ο εν λόγω συγγραφέας, «αφού κατέθεσε στην ελληνική αγορά του βιβλίου ορισμένα δείγματα των επιλογών και των απόψεών του σχετικά με την αμιγή μυθοπλασία (1992-1997), επέλεξε στη συνέχεια (από το 1998 και εξής) να δοκιμάσει τρόπους δημιουργικής επεξεργασίας ιστορικών ζητημάτων ως βάση για την οργάνωση σύγχρονων κειμενικών κόσμων και ως πλαίσιο για τη διαλεκτική σχέση της γενικής ιστορικής πραγματικότητας με την υποκειμενική πρόσληψη [...] η μυθοπλασία βασίζεται μεν σε αρχειακές και βιβλιογραφικές πηγές (οι οποίες, άλλωστε, συμπληρώνουν ως παρακείμενες αναφορές τον κειμενικό κόσμο των βιβλίων), αποτελεί όμως πρωτότυπο προϊόν της συνδυαστικής ικανότητας και της αισθητικής του συγγραφέα». (Βλ. Άλκηστη Σουλογιάννη, «Ο πολυσύνθετος κειμενικός κόσμος του Μαγγελάνου», εφ. «Η Καθημερινή», 18 Μαΐου 2010). Με σημαίνουσα εστία αναφορών την ανάπλαση ενός μόνον μέρους του περιπετειώδους βίου και της πολιτείας του Don Teodoro Griego, εκ Κρήτης, ο οποίος ακολούθησε επωνύμους Ισπανούς κονκισταδόρες ή κατ΄ άλλους απλώς αδίστακτους τυχοδιώκτες στο Νέο Κόσμο, περί το 1526, η εξιστόρηση στα Νησιά ξεχασμένα στον χρόνο θα εξακτινωθεί από τη Ρώμη στη Φλώριδα και από εκεί στο πέλαγος της Γαλλικής Πολυνησίας.
Ο κεντρικός χαρακτήρας, ο εξ Αιγύπτου ομογενής, πολύγλωσσος, αρρενωπός Αλέξανδρος, θα εμπλακεί εκών άκων σε ένα «κυνήγι θησαυρού». Έρχεται αντιμέτωπος με αρχαιοκαπήλους, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, ερωτεύεται συνεργάτιδα των πρώτων, αναζητεί πυρετωδώς τη λύση συναφών μυστηρίων, χωρίς να χάνει ποτέ τη ψυχραιμία του. Από το καθεστώς της εμφανούς ανίας που τον κατακυρίευε στη Ρώμη πέρασε χωρίς πολλούς ενδοιασμούς στη ζώνη δράσης των κυνηγών κειμηλίων, όπου τα πάντα διακατέχονται από το φλογερό κίνητρο του άμεσου χρηματικού υπερκέρδους. Οι περγαμηνές που άφησε πίσω του ο Don Teodoro Griego αποτελούν ισχυρό μαγνήτη έλξης: διακινδυνεύονται τα πάντα για να αποκτηθούν. Η δε ευκαιριακή σύντροφος του προαναφερομένου Αλέξανδρου, ονόματι Φιλομένα ντι Ναβάρο ελ Μαρτίνεθ ντα Λεκούνα ελ Μιράθ ντε Σότο, συμβάλλει από την πλευρά της στη δημιουργία ενός κλίματος πηγαίου ερωτισμού, το οποίο συνέχει το μεγαλύτερο μέρος της αφήγησης.
Το ιστορικό στοιχείο συνυπάρχει με το αντίστοιχο μυθοπλαστικό. Οι δόσεις είναι ισόρροπες, το ταξίδι στο παρελθόν ολοκληρώνεται σα να ήταν ταξίδι στο εξ αντικειμένου τώρα.
Το ιστορικό στοιχείο συνυπάρχει με το αντίστοιχο μυθοπλαστικό. Οι δόσεις είναι ισόρροπες, το ταξίδι στο παρελθόν ολοκληρώνεται σαν να ήταν ταξίδι στο εξ αντικειμένου τώρα. Αυτή ακριβώς η αίσθηση προσδίδει στο εν λόγω έργο μιαν ομολογούμενη αφηγηματική αρετή. Ο Γιώργος Λεονάρδος σέβεται απολύτως τα αρχειακά του δεδομένα. Δεν χρειάζεται να καταφύγει σε μανιερισμούς του συρμού για να προκαλέσει το ενδιαφέρον μας. Η εγνωσμένη του λογοτεχνική επάρκεια και η ενδελέχεια της επιμέρους μεθοδολογίας του αρκούν για να μας συστήσουν έναν ολόκληρο κόσμο, όπου οι ηθικές συγκρούσεις, οι συναισθηματικές μεταπτώσεις και οι ενστικτώδεις αντιδράσεις πείθουν απολύτως για τα αίτια και τα αιτιατά των κινήτρων τους. Δεν απουσιάζει βεβαίως η σατιρική χροιά. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα ενισχύεται θετικά από την παρεμβολή της. Τα δε έθιμα λαών που βρίσκονται, ως εκ των πραγμάτων, τόσο μακριά από τις ανατολικές ακτές της Μεσογείου, προσεγγίζονται με ιδιαίτερη σύνεση. Αυτό που φτάνει εν τέλει σε μας μέσα από τις οικείες σελίδες των Νησιών ξεχασμένων στο χρόνο είναι το απείκασμα αυθεντικών πολιτισμικών μονάδων, οι οποίες διακρίνονται αμέσως για την πρωτοτυπία των δομών τους. Ο συγγραφέας, το υπογραμμίζω αυτό, δεν επιδεικνύει τις αναμφισβήτητες, κατοχυρωμένες γνώσεις του, αλλά αφοσιώνεται στην ανάδειξη όλων των πτυχών της ιδιοσυγκρασίας των ηρώων του, προωθώντας έτσι αποτελεσματικά την όλη μυθιστορηματική διάταξη. Κοντολογίς, η κειμενική αρμονία υποστηρίζεται εναργώς από την πρώτη έως την τελευταία σελίδα.
* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.
Νησιά ξεχασμένα στον χρόνο
Don Teodoro Griego
Γιώργος Λεονάρδος
Ωκεανός 2014
Σελ. 432, τιμή € 14,91