alt

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Φύσσα Ο κηπουρός κι ο καιροσκόπος (εκδ. Εστία).

Της Τόνιας Μάκρα

Σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες είναι το μυθιστόρημα του «δημοσιογράφου, συγγραφέα, νεοελληνιστή, φιλόλογου, κειμενογράφου» Δημήτρη Φύσσα – όπως αυτοσυστήνεται ο ίδιος στο τηλεγραφικό βιογραφικό του. Κι αυτό λόγω της ασυνήθιστης δομής του όπου στοιχεία επιστημονικά εμπλέκονται με κείμενα εποχής, ενώ γήινοι μυθιστορηματικοί χαρακτήρες πορεύονται στις δυσκολίες της κατοχικής Αθήνας.

Για να μας διευκολύνει, ο συγγραφέας παραθέτει εξαρχής –όπως γίνεται συνήθως στα θεατρικά– τη λίστα των προσώπων που πρωταγωνιστούν σε αυτό το ασυνήθιστο αλλά πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, που βήμα-βήμα ξετυλίγει πολλές πτυχές μιας θλιβερής εποχής, περιέργως χωρίς ποτέ να μας καταθλίβει. Ίσως γιατί ισορροπεί επιδέξια την αφήγηση ανάμεσα στον πόλεμο, την πείνα, την καταπίεση κι άλλα ανθρώπινα δεινά από τη μία πλευρά, και την επιστημονική γνώση από την άλλη. Ο συνδυασμός αυτός μαζί με την συνοπτική γραφή μετριάζει τη συγκινησιακή φόρτιση ευνοώντας αντίθετα τη συναισθηματική αποστασιοποίηση, η οποία χαρακτηρίζει άλλωστε τη συμπεριφορά όλων των ηρώων.

Μελετώντας το κλίμα της κατοχικής Αθήνας 

Ένα ασύνηθες αθηναϊκό κατοχικό μυθιστόρημα που δεν αρκείται στις συγγραφικά κορεσμένες πτυχές της εποχής (καταπίεση, πείνα, αντίσταση κ.λπ) αλλά υπόβαθρό του είναι η επιστημονική εμμονή με αιχμές την Κλιματολογία και την Λαχανοκομία

«Ο Κηπουρός και ο Καιροσκόπος είναι ένα ασύνηθες αθηναϊκό κατοχικό μυθιστόρημα που δεν αρκείται στις συγγραφικά κορεσμένες πτυχές της εποχής (καταπίεση, πείνα, αντίσταση κλπ.) αλλά υπόβαθρό του είναι η επιστημονική εμμονή με αιχμές την Κλιματολογία και την Λαχανοκομία», γράφει ο συγγραφέας στο επίμετρο δίνοντας το στίγμα του έργου του. Ωστόσο η γέννηση του βιβλίου έχει τη δική της ιστορία: Κάποτε ο Δημήτρης Φύσσας βρήκε σε παλαιοπωλείο ένα βιβλίο με τίτλο Το κλίμα της πόλεως το οποίο ο συγγραφέας Βασίλης Σακαλής είχε γράψει στη διάρκεια της κατοχής αλλά δεν είχε προλάβει να το τελειώσει «γιατί αρρώστησε κατά τα Δεκεμβριανά και πέθανε στα 36 του χρόνια καθώς –λόγω των μαχών– δεν μπορούσε να μεταφερθεί σε νοσοκομείο. Το βιβλίο εκδόθηκε αργότερα από τα αδέλφια του που σημείωσαν στον πρόλογό τους ότι ο συγγραφέας “(...) διήλθον το πλείστον των τρομερών κατοχικών ετών, εργαζόμενος ιδίως δια την αποπεράτωσιν του ανά χείρας συγγράμματός του (...)”. Η εικόνα ενός επιστήμονα που πέρασε την κατοχή μελετώντας τη Μετεωρολογία και Κλιματολογία της Αθήνας ερέθισε το μυαλό του Φύσσα και στάθηκε η αρχική έμπνευση. Στη συνέχεια, την ιδέα τροφοδότησε ένα άλλο σύγγραμμα που ολοκληρώθηκε επίσης επί κατοχής και αφορούσε τους λαχανόκηπους της Αθήνας – οι οποίοι συνετέλεσαν καθοριστικά στην ανακούφιση του πληθυσμού από την πείνα. Το βιβλίο αυτό είναι Οι Λαχανόκηποι της Αττικής και η σημασία των κατά την πολεμικήν περίοδον, του Νίκου Κανάση, που ήταν στέλεχος του Υπουργείου Γεωργίας. Ενας ακόμα λοιπόν επιστήμονας βίωσε την κατοχή αφιερωμένος στην επιστήμη του.

Με υλικό το έργο αυτών των δύο προσωπικοτήτων «χτίστηκε» το βιβλίο. Προσοχή όμως: ο Χάρης Χωματάς και ο Αντώνης Αστεριάδης –οι ήρωές του– δεν έχουν καμία σχέση με τους αληθινούς επιστήμονες τη ζωή των οποίων ο Δημήτρης Φύσσας ούτε καν πληροφορήθηκε. «Από τον Σακαλή και τον Κανάση πήρα μόνο την κατοχική περίοδο, τις επιστημονικές ιδιότητες, κομμάτια από τα βιβλία τους (...). Οι περιγραφές τους, η μεταξύ τους γνωριμία, οι τόποι διαβίωσης και εργασίας, οι πολιτικές τους απόψεις, η προσωπική τους ζωή, όλα αυτά και άλλα που έγραψα και αφορούν τους ήρωές μου είναι επινοημένα» και αφορούν επομένως τις μυθιστορηματικές μορφές που έπλασε ο συγγραφέας. Εξίσου επινοημένα είναι και τα υπόλοιπα πρόσωπα και οι μεταξύ τους σχέσεις και καταστάσεις, οι σκέψεις τους και οι καθημερινές συνήθειές τους που αναβιώνουν –με νηφαλιότητα– μια απάνθρωπη, σκληρή εποχή.

Με φόντο μια διαφορετική Αθήνα 

alt
Ο Δημήτρης Φύσσας

Το φόντο είναι μια Αθήνα τόσο διαφορετική ώστε η εικόνα της μοιάζει σχεδόν φαντασιακή: η πρωτεύουσα είχε αρχίσει να υπερβαίνει τα όρια της κωμόπολης για να αγγίξει αυτά της μεγαλούπολης. Με τις αγροτικές γειτονιές δίπλα στο κέντρο –αγροτικές περιοχές ήταν τότε ο λόφος Σκουζέ, τα Πατήσια, ο Ρέντης, το Περιστέρι, το Χαλάνδρι κ.τ.λ.– με την συνοικία Κυπριάδη και το κτήμα Προμπονά να πρωταγωνιστεί «σαν την ομορφότερη περιοχή της Αθήνας» αλλά και πολλές ακόμα γωνιές και γειτονιές που ξεπροβάλλουν, αναδύεται μια μυθιστορηματική πλοκή σφιχτή και σύνθετη που κινεί παράλληλα τα νήματα της προσωπικής ιστορίας αρκετών ατόμων – το ευρύτερο περιβάλλον των βασικών ηρώων.

Ταυτόχρονα με την μυθιστορηματική πλοκή παρεμβάλλονται ατόφια πολλά πραγματολογικά στοιχεία που αναφέρονται στην πόλη και στην εποχή και «αφορούν στοιχεία του ευρύτεροι περίγυρου: υπαρκτά είναι τα στρατιωτικά και πολιτικά επεισόδια και ειδικά οι βομβαρδισμοί». Υπαρκτά επίσης είναι «όλα τα δημόσια πρόσωπα, ο Προμπονάς, ο Τσιρονίκος (...), οι κάτοικοι της περιοχής Κυπριάδη –Πατησίων, τοπωνύμια ή κτίσματα χαμένα/ξεχασμένα σήμερα (...), το Ιστίμπεη, το Ρούπελ και τ' άλλα οχυρά βέβαια (...), οι τιμές της μαύρης αγοράς, οι διάφορες πολιτικές οργανώσεις και οι χώροι που κατέλαβαν μετά την απελευθέρωση, οι αναφερόμενες εφημερίδες (...). Υπαρκτά είναι προφανώς και τα κείμενα της εποχής, πλήρη η αποσμασματικά». Καθώς και οι στατιστικοί πίνακες που επίσης παρατίθενται αυτούσιοι σχετικά με θέματα που μοιάζουν ετερόκλητα αλλά έχουν συνισταμένη την πόλη και τους ανθρώπους της (αστική πολεοδομία, κλιματολογικές συνθήκες, θερμοκρασιακές διακυμάνσεις, αρδεύσεις των λαχανόκηπων, τιμές (πληθωριστικές), των προϊόντων). Αυτούς τους πίνακες ο αναγνώστης αν κουραστεί μπορεί να τους ξεπεράσει και να αφοσιωθεί στην μυθιστορηματική πλοκή.

Μυθιστορηματική πλοκή σφιχτή και σύνθετη που κινεί τα νήματα της προσωπικής ιστορίας των βασικών ηρώων

Προσωπικά τους διέτρεξα όλους διαγωνίως και σε αρκετούς βρήκα μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον αφού μου αποκάλυψαν πράγματα άγνωστα μέχρι τώρα σ’ εμένα που αφορούν το παρελθόν της πόλης μας. Αυτές οι μακρινές ρίζες της Αθήνας που πρωτογνώρισα ως φοιτήτρια, από την πολεοδομία της έως το κλίμα, από τους σωτήριους για τους Αθηναίους λαχανόκηπους έως τις δολοφονίες των κηπουρών τους ή τις εμπειρίες αυτόπτων μαρτύρων για συμβάντα που είτε αφορούν την κατοχή είτε την απελευθέρωση και όσα επακολούθησαν, με ενδιέφεραν όλα. Και όταν τελείωσα το βιβλίο αισθάνθηκα ότι αυτό το μυθιστόρημα με την ελλειπτική, συχνά τηλεγραφική γραφή, αυτό το πόνημα με φόντο την Αθήνα, αποτελεί ένα βιβλίο που θα ικανοποιήσει βαθιά όποιον θελήσει να του αφιερώσει τον χρόνο που του αξίζει. 

 ΤΟΝΙΑ ΜΑΚΡΑ 

fisasΟ κηπουρός κι ο καιροσκόπος
Δημήτρης Φύσσας
Εστία 2014
Σελ. 260, τιμή € 12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΥΣΣΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ