Οι έρωτες των άλλων

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η εκδήλωση της ανθρώπινης δυναμικής ως παραβίαση των συμβατικών ορίων, δηλαδή στην ουσία ως ύβρις που συνεπάγεται την τιμωρία για την αποκατάσταση του παραβιασθέντος κανόνα ατομικών και κοινωνικών αρχών, ενώ καιροφυλακτεί η ανατρεπτική δέσμευση της παντοδύναμης μοίρας.

Μοτίβα και αρχέτυπα

Τα δεδομένα αυτά σε ποικίλες αφηγηματικές εκδοχές εντοπίζονται σε προγενέστερα βιβλία του συγγραφέα, π.χ.: Σφήκες (2001), Ιστορίες συμπτωματικού ρεαλισμού (2005), Η ελεημοσύνη των γυναικών (2009), και κυρίως στα: Ο αγαπημένος των μελισσών (2010) και Ο κίτρινος στρατιώτης (2012). Ιδιαιτέρως στα δύο αυτά βιβλία, σημαντικά για τον προσδιορισμό του πρωτότυπου χαρακτήρα της δημιουργικής γραφής του Ανδρέα Μήτσου, εντοπίζονται ευρηματικά στοιχεία που αποκαλύπτουν τη δομή του κειμενικού σύμπαντος του συγγραφέα, όπως είναι η τάση του ανθρώπου να πετάξει και οι μεταμορφώσεις του ως δήλωση της υπέρβασης των συμβατικών ορίων, η ανάδυση καταποντισμένων τόπων ως δήλωση της ανάδυσης/αναβίωσης του υποκειμενικού παρελθόντος, το μη συνηθισμένο άτομο ως παραστατική απόδοση της παραβίασης του κοινού (κοινωνικού, αισθητικού) μέτρου με τη συνακόλουθη αποκοπή από το περιβάλλον, ενώ οι μέλισσες ως τεκμήριο της αθωότητας, της ευγλωττίας και της καλώς οργανωμένης κοινωνίας αναδεικνύονται σε φορείς υπεράσπισης του παραβιασμένου δικαίου και σε διαύλους μετάδοσης του μηνύματος για την αποκατάσταση της διασαλευθείσας τάξης.

Ως κατευθείαν απόγονοι των μελισσών σε ομόλογο κλίμα φαίνεται να λειτουργούν, στο νέο βιβλίο του Ανδρέα Μήτσου με τον τίτλο Η εξαίσια γυναίκα και τα ψάρια, ποικίλα όντα του πολύμορφου φυσικού περιβάλλοντος, όπως διασταυρώνονται με τον (εσωτερικό) άνθρωπο κατά παραβίαση της κοινής λογικής και προεξοφλούν ή δρομολογούν την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Μαγεία ζώων και φυτών

Ο Ανδρέας Μήτσου έχει οργανώσει με ευρηματικό τρόπο μια πολυεπίπεδη τοιχογραφία που αποτυπώνει ποικίλες ανθρώπινες σχέσεις, επάνω σε φόντο που συνθέτουν πόλεις και χωριά, θαλασσινά τοπία και ορεινές περιοχές

Τη θεματική ανάπτυξη των είκοσι διηγημάτων του βιβλίου προσδιορίζουν ζώα, όπως: πρόβατα που δηλώνουν τη δέσμευση της μοίρας (το διήγημα «Πρόβατα επί σφαγή»), μια χελώνα και ένα σκυλί ως θύματα της αδυναμίας του ανθρώπου να διαχειρισθεί τις προσωπικές του απώλειες («Μια χελώνα τον Δεκαπενταύγουστο», «Φτηνό τίμημα»), ένα ελάφι και ένας ιδεατός λύκος ως δίαυλοι για την ανάκληση της μυθολογίας του προσωπικού παρελθόντος («Εικασίες για τα άγρια ζώα», «Ο δίχρωμος λύκος»), μια γαλανομάτα γίδα που δεσμεύει τον εσωτερικό και τον κοινωνικό άνθρωπο («Το πιο βολικό ψέμα»), επίσης: η κότα ως πρόδρομος θανάτου (το διήγημα «Κληρονομικά συμπτώματα»), επίσης: το έντομο σερσέγκι ως φορέας της μοίρας που παραμονεύει και δεν αφήνει κανέναν να ξεφύγει («Το σερσέγκι»), επίσης: η μυρωδιά ψαριού που συνδέεται με την ανεκπλήρωτη τελικά επιθυμία για ερωτική απιστία (το διήγημα «Η εξαίσια γυναίκα και τα ψάρια»), ακόμα: ο κισσός για την αποτύπωση ανθρώπινων σχέσεων (το διήγημα «Άντρες ευάλωτοι το Πάσχα»), τριαντάφυλλα για την απόδοση της σχέσης έρωτα και τιμωρίας («Ο μπουκαδόρος και οι άπιστες γυναίκες», «Ο Αιγύπτιος»), φοίνικες για την απόδοση του έρωτα ως απειλή για το εξωτερικό περιβάλλον («Οι έρωτες των άλλων»).

Ο Ανδρέας Μήτσου έχει οργανώσει με ευρηματικό τρόπο μια πολυεπίπεδη τοιχογραφία που αποτυπώνει ποικίλες ανθρώπινες σχέσεις, επάνω σε φόντο που συνθέτουν πόλεις και χωριά, θαλασσινά τοπία και ορεινές περιοχές.

Επιθυμίες στα όρια

Στο πλαίσιο αυτό ο συγγραφέας πραγματεύεται το μείζον ζήτημα που αντιπροσωπεύουν οι ανθρώπινες επιθυμίες σε ένα ευρύτατο φάσμα και σε συνδυασμό με τη σχέση ανάμεσα στο όνειρο και στην αντικειμενική πραγματικότητα, ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, ανάμεσα στον αντικειμενικό και στον προσωπικό χρόνο, ανάμεσα στο παρόν που βαραίνει και στο παρελθόν ως τον μόνο υπαρκτό τόπο καταφυγής. Κυρίως πρόκειται για την αναχαίτιση των επιθυμιών, για την αδυναμία ικανοποίησης των επιθυμιών ακόμα και αν υπάρχουν οι πλέον ενδεδειγμένες προϋποθέσεις, όπως αναπτύσσεται παραστατικά στο διήγημα «Η εξαίσια γυναίκα και τα ψάρια», ο τίτλος του οποίου έχει αναβαθμισθεί σε τίτλο του βιβλίου ως συνόλου, και με τον τρόπο αυτόν φαίνεται να επισημαίνεται το κοινό επίκεντρο ενδιαφέροντος κατά τη θεματική ανάπτυξη των διηγημάτων.

Iδιαίτερη θέση κατέχει το μη συνηθισμένο άτομο, όπως κωδικοποιείται με την ασχήμια της όψης και με την εσωτερική ανάγκη για υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων ως προϊόν της ανθρώπινης βούλησης

Στην αξιοποίηση αυτών των δεδομένων ιδιαίτερη θέση κατέχει το μη συνηθισμένο άτομο, όπως κωδικοποιείται με την ασχήμια της όψης (το διήγημα «Το τέρας») και με την εσωτερική ανάγκη για υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων (όπου εμπλέκεται και το στοιχείο των μεταμορφώσεων) ως προϊόν της ανθρώπινης βούλησης («Το πουλί», «Το θαύμα του έρωτα», «Οι ατμοί του κορμιού»), ή ως αποτέλεσμα παρέμβασης εξωτερικών παραγόντων («Κωνσταντίνος ο τετραδάκτυλος», «Ο “Λαμπράκης” κι εγώ»).

Εδώ εντάσσεται και η παραστατική αποτύπωση της παραβίασης της κοινής λογικής κατά την ανάπτυξη της ανθρώπινης συμπεριφοράς (π.χ. τα διηγήματα «Το πουλί», «Οι ατμοί του κορμιού»), με κορύφωση τη λειτουργικότητα της ανθρώπινης φωνής ως παραμυθητικό υποκατάστατο της χαμένης ανθρώπινης παρουσίας (το εμβληματικό διήγημα «Η φωνή της»).

Αυτό το υλικό διεκπεραιώνει αφηγηματικός λόγος άμεσος, απροσδόκητος, πλήρης συναισθήματος αλλά και σκληρότητας, παραστατικός, με χαρακτήρα προφορικότητας, με τη συχνή παρέμβαση της αφοριστικής διατύπωσης (π.χ.: «Ό,τι με τρώει, είναι εκείνο που δεν καταλαβαίνω», «Αφού δεν μπορούμε να τα δεχόμαστε όλα τα ατυχήματά μας αδιαμαρτύρητα, οφείλουμε … να τα αναμοχλεύουμε, για να … μην αφήνουμε να μας καταλύει η λύπη»), με στοιχεία αυτοδιακειμενικότητας (παραπομπή στο βιβλίο Η ελεημοσύνη των γυναικών) και αυτοαναφορικότητας της γραφής (π. χ. τα διηγήματα «Εικασίες για τα άγρια ζώα», «Ο Αιγύπτιος»), με το έντονο έως δραματικό περιεχόμενο των γραμματικών εικόνων όπου εμπλέκονται και σύνθετες προσωπογραφίες.

Για άλλη μια φορά, ο Ανδρέας Μήτσου προσφέρει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον δείγμα αφηγηματικής τέχνης, το οποίο αντιστοιχεί (πράγμα σημαντικότερο) σε μια ενδιαφέρουσα επιχειρηματολογία για τη διαρκή όσο και έντονη διελκυστίνδα ανάμεσα στο υποκειμενικό και στο αντικειμενικό, όπου πάντως υφέρπει η υπόνοια ότι τελικά το μόνο που υπάρχει είναι η υποκειμενική πραγματικότητα. Με τον τρόπο αυτόν, το βιβλίο αφήνει ανοιχτούς ποικίλους διαύλους δημιουργικής ανάγνωσης.

ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ

Η εξαίσια γυναίκα και τα ψάρια
Ανδρέας Μήτσου
Καστανιώτης 2014
Σελ. 160, τιμή € 10,65

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΜΗΤΣΟΥ