new-writers360

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο απολογισμός μιας χρονιάς δεν μπορεί να γίνει χωρίς αξιολόγηση, δεν μπορεί να είναι απλώς μια καταγραφή των συγγραφέων και των βιβλίων, χωρίς κατάταξη, ιεραρχία, κριτική αποτίμηση. Ακόμα περισσότερο, οι νεοεμφανιζόμενοι, αυτοί που ανέβηκαν το πρώτο σκαλί κατά τον καβαφικό Θεόκριτο, δεν μπορούν όλοι να μπουν στο ίδιο τσουβάλι και έτσι η παρουσίασή τους να μετατραπεί σε ισοπέδωση. Το κόσκινο της κριτικής οφείλει να ξεχωρίσει όσους δημιούργησαν ένα άρτιο έργο, όσους άφησαν υποσχέσεις, όσους έπεισαν ότι μπορούν να ανέβουν και τα υπόλοιπα σκαλιά της σκάλας.

Το 2013 ήταν πολύ γόνιμο ως προς αυτούς που πρωτομπήκαν στον χώρο της πεζογραφίας, όχι μόνο από άποψη ποσοτική αλλά κι από άποψη ποιοτική, αφού μερικά έργα έδειξαν κάτι που το βλέπουμε συχνά στην ελληνική παραγωγή: καλά πρώτα κείμενα, ώριμα, φρέσκα και πρωτοποριακά, ορμητικά και καλογραμμένα.

Ξεχωριστές γραφές

b186664Κατά τη γνώμη μου, τέσσερα βιβλία ξεχώρισαν ιδιαίτερα στη σοδειά της χρονιάς που έφυγε. Ξεκινώ με μια συλλογή διηγημάτων, το Φοράει κοστούμι (εκδ. Πόλις) της Ελισάβετ Χρονοπούλου,στην οποία η διηγηματογράφος οικοδομεί τη θεματική της πάνω στην αντιμετώπιση του Άλλου, που μπορεί να είναι απλώς αμήχανη ή επιφυλακτική έως και εχθρική. Οι σχέσεις δείχνουν τη βαθιά ψυχολογία του ανθρώπου, τις φοβίες και τις ανασφάλειές του, οδηγούν στη σιωπή ή στην ανοχή, ορίζουν ως λυδία λίθος τη γενναιότητα ή τη δειλία μας, σηματοδοτούν τον τρόπο με τον οποίο αυτό- και ετεροπροσδιοριζόμαστε.

Τρεις ιστορίες που συνδέονται υπόγεια αποτελούν τον Χορό στα ποτήρια (εκδ. Γαβριηλίδης) της Γεωργίας Τάτση. Ριζωμένο στην παράδοση, στην αίσθηση της τιμής, στις άγραφες αξίες που αντέχουν στον χρόνο και στις συνθήκες, το κλίμα που περιγράφει πετυχημένα η πεζογράφος θυμίζει παλιότερα κείμενα της λογοτεχνίας μας. Με έντεχνη περιπλάνηση στον χρόνο (η Ιστορία ως πυρίτιδα) και στον τόπο (από την Ελλάδα στη Γερμανία και τανάπαλιν), η Γ. Τάτση ανάγει τον φόνο σε καθαρτήρια τελετή που έρχεται να προκαλέσει κάθαρση στους αναγνώστες μετά από την ένταση μιας σταδιακής κορύφωσης.

b191355Δύο πολύ καλές νουβέλες μάς συστήνουν τους νέους φιλόδοξους συγγραφείς τους: Η Βικτώρια δεν υπάρχει (εκδ. Νεφέλη) του Γιάννη Τσίρμπα και οι Αλεπούδες στην πλαγιά (εκδ. Πατάκη) του Ιάκωβου Ανυφαντάκη. Στο πρώτο κείμενο η συζήτηση στο τρένο αναδεικνύει τα ξενοφοβικά μας ένστικτα, όπως αναπτύσσονται στην περιοχή της Βικτώριας, όπου η συγκέντρωση πολλών ξένων έχει προκαλέσει τα αντανακλαστικά των ντόπιων. Η μαγκιά και ο ατίθασος βίος μετατρέπεται εύκολα σε αμυντική καχυποψία και σε επιθετικό ρατσισμό. Η κλιμάκωση στα αισθήματα, που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε ενσυνείδητες δολοφονίες των ξένων “υπανθρώπων”, χτίζεται μέσα στον λόγο του κατοίκου της περιοχής και αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα ανάλογων συμπεριφορών. Από την άλλη, ο Ιάκωβος Ανυφαντάκης στρώνει διακειμενικά τη ζωή του αφηγητή του, ο οποίος πέρασε από πολλές γυναίκες και τελικά έμεινε ένας αμέτοχος σε όλα κλόουν. Μεταξύ έλξης και έρωτα, μεταξύ εφήμερης απόλαυσης και δειλής παρουσίας, μεταξύ σωματικών και ψυχικών επαφών, το ανέφικτο γίνεται ματαιωμένη ζωή, γίνεται μοναξιά, γίνεται μεσοπέλαγη αμηχανία. Σε βαθύτερο επίπεδο, το μυθιστόρημα είναι η προβολή μιας αντίθεσης, αυτής ανάμεσα στον κομφορμισμό που δεν αντέχεται και στην ερωτικότητα που συνεχώς προκαλεί.

Ικανοποιητικά, αξιοπρόσεκτα, συμπαθητικά

Από εκεί και πέρα, θα μπορούσε κανείς να εμπλουτίσει τη μικρή λίστα των νεοεισελθόντων με βιβλία που κάτι δείχνουν, αλλά θέλουν μια πιο ουσιαστική αίσθηση της γραφής για να καταξιώσουν τους δημιουργούς τους.

b190857O Γιάννης Πλιάγκος με το μυθιστόρημά του Ένα τρίτο αλήθεια και δύο τρίτα ψέματα (εκδ. Κέδρος)πετυχαίνει την ανάδειξη κρυφών τραυμάτων που συνοδεύουν τον άνθρωπο σε όλη του τη ζωή. Το έργο είναι γραμμένο με «οργανική δομή» και εκπλήσσει χωρίς να πετά πυροτεχνήματα. Η Μαριλένα Παπαϊωάννου περιπλανάται στην ιστορία του μεσοπολέμου φτάνοντας μέχρι και τον Εμφύλιο στο έργο της Νικήτας Δέλτα (εκδ. Εστία). Οι προσωπικές φιλοδοξίες και τα ατομικά κίνητρα τελικά αποδεικνύεται ότι εμφιλοχωρούν στις ιστορικές διεκδικήσεις και λειτουργούν πολλές φορές αντι-ηρωικά.

Μια συλλογή διηγημάτων ξεχώρισε, αν δει κανείς κάτω από το χαμηλόφωνο ύφος της τη δύναμη του συναισθήματος που ξεχειλίζει γόνιμα. Πρόκειται για Το χάδι (εκδ.Άγρα) του Αλέξανδρου Στεφανίδη,το οποίο ίσως μιλάει με παραδοσιακούς όρους αλλά ξέρει να ισορροπεί την αφήγηση με την ένταση. Ο Αλέξανδρος Στεφανίδης με άξονα ένα ορφανοτροφείο ανατέμνει την ψυχολογία του παιδιού που στερήθηκε τη μητέρα του και μεγαλώνει με το παράπονο, τον πόνο, την αγανάκτηση και τη σιωπηλή οργή.

Εδώ θέλω να συμπληρώσω δυο τίτλους πρωτοεμφανιζόμενων που ακούστηκαν και συζητήθηκαν, λίγο έως πολύ, μέσα στο 2013, αλλά, κατά τη γνώμη μου, χρειάζονταν περισσότερη επεξεργασία και λογοτεχνική στόχευση. Ο Γιώργος Στόγιας έγραψε το Εαρινό εξάμηνο (εκδ. Απόπειρα), το οποίο, ενώ θα μπορούσε όντως να είναι η τοιχογραφία μιας εποχής, είναι απλώς το πανόραμα των φοιτητικών χρόνων, χωρίς περαιτέρω κοινωνικές προεκτάσεις και αισθητικές αρετές. Από την άλλη, ο Λευτέρης Καλοσπύρος με το Η μοναδική οικογένεια (εκδ. Πόλις) επιχειρεί ένα φιλόδοξο σχέδιο παλίμψηστων γραφών, ημιτελών λογοτεχνημάτων και έντεχνων αντικατοπτρισμών. Το ερώτημα είναι όμως πόσο αυτοί οι μεταμοντέρνοι πειραματισμοί δεν είναι απλά πυροτεχνήματα, που ακολουθούν μια ήδη τεθνεώσα μόδα, χωρίς να πείθουν για τη διαχρονικότητα της προσπάθειας, ή αν ανανεώνουν γόνιμα την πεζογραφία μας. Και στα δύο έργα, η δική μου απάντηση είναι μάλλον αρνητική, στο πρώτο ως προς τη λογοτεχνική επεξεργασία, στο δεύτερο ως προς την ουσία μιας τέτοιας απόπειρας.

b192194Καλά λόγια γράφτηκαν και για το βιβλίο του Αλέξανδρου Κυπριώτη Μ’ ένα καλά ακονισμένο μαχαίρι (εκδ. Ίνδικτος), οι ιστορίες του οποίου διακρίνονται για την πειραματική τους μορφή και τη ζοφερή θεματική τους. Και τέλος, αν είναι πρωτοεμφανιζόμενη και δεν κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο της Αλίκης Ντουφεξή-Πόουπ κάποιος δοκιμασμένος συγγραφέας, να σταθούμε στο μυθιστόρημα Το ακατέργαστόν μου (εκδ. Εστία). Πρόκειται για έναν μεταμοντέρνο προβληματισμό στο μπεστ-σέλερ, όπου το εμπορικό σκόπιμα διαδέχεται το υψηλό μέχρι τελικής πτώσεως. Με κολλαζιακό τρόπο αναδεικνύεται και κατεδαφίζεται η προσπάθεια ενός σοβαρού συγγραφέα να γράψει ροζ λογοτεχνία· κι αυτό το πείραμα έχει καταστροφικά αποτελέσματα.

Πυροτέχνημα ή εφαλτήριο;

Η αλήθεια είναι ότι όλοι χαιρόμαστε, όταν ανακαλύπτουμε έναν νέο συγγραφέα, που κάνει τα πρώτα του βήματα και αφήνει υποσχέσεις. Και κάθε χρονιά μια μικρή λίστα πρωτοεμφανισθέντων μπορεί να περιλαμβάνει ονόματα και τίτλους που αξίζει να προσεχθούν. Συχνά όμως οι ίδιοι αυτοί συγγραφείς που επαινέθηκαν και ξεχώρισαν για το πρώτο τους έργο παθαίνουν δημιουργική καθίζηση στο δεύτερο και ξεφουσκώνουν τελείως κατόπιν, σαν να δαπάνησαν όλες τους τις δυνάμεις στο ξεκίνημα και εξαντλήθηκαν στη συνέχεια.

Συχνά οι ίδιοι αυτοί συγγραφείς που επαινέθηκαν και ξεχώρισαν για το πρώτο τους έργο παθαίνουν δημιουργική καθίζηση στο δεύτερο.

Μια εξήγηση γι’ αυτό μπορεί να είναι ότι πολλά πρωτόλεια είναι βιωματικά, κουβαλάνε όλη την ορμή από μια συνταρακτική εμπειρία που έζησε ο συγγραφέας και ξενίζουν ευχάριστα με τη δύναμη των ιδεών τους. Όμως, επειδή δύσκολα ο ίδιος άνθρωπος ζει διαρκώς μια τόσο συνταρακτική ζωή που να τον τροφοδοτεί ες αεί με εμπειρίες και εντυπώσεις, αυτοί οι συγγραφείς εξασθενίζουν στα επόμενα βιβλία τους. Ένας άλλος λόγος μπορεί να είναι η έλλειψη κινήτρου στο δεύτερο ή τρίτο έργο, καθώς οι δημιουργοί υποσυνείδητα είναι ευχαριστημένοι με την (εφήμερη) δόξα του πρώτου τους κειμένου και γι’ αυτό δεν δουλεύουν στον ίδιο βαθμό τα μεταγενέστερα.

Ελπίζω λοιπόν το 2014 να δώσει εξίσου καλά έργα πρωτοεμφανιζόμενων πεζογράφων. Συνάμα όμως εύχομαι, φανερά ή ενδόμυχα, οι νέοι συγγραφείς για τους οποίους έγινε ντόρος τη χρονιά που πέρασε να επανέλθουν στο μέλλον με μεγαλύτερη ωριμότητα, αλλά και με την ίδια ορμή, το ίδιο μεράκι και την ίδια διάθεση να καταθέσουν τη δημιουργικότητά τους στα επόμενα κείμενά τους.  

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τα βιβλία του 2013 - Επιλογές ελληνικής πεζογραφίας

Τα βιβλία του 2013 - Επιλογές ελληνικής πεζογραφίας

Του Κώστα Αγοραστού

Η πρώτη αίσθηση είναι ότι φέτος είχαμε λιγότερα ελληνικά βιβλία από τις προηγούμενες χρονιές. Δεν έλειψαν βεβαίως τα αξιόλογα μυθιστορήματα και οι φιλόδοξες συλλογές διηγημάτων. Διαβάσαμε αρκετά από αυτά και επιλέγουμε 10+1 τίτλους. ...

Τα βιβλία του 2013 - Δέκα αστυνομικά μυθιστορήματα

Τα βιβλία του 2013 - Δέκα αστυνομικά μυθιστορήματα

Της Χίλντας Παπαδημητρίου

Επιλογή δέκα μυθιστορημάτων αστυνομικής λογοτεχνίας από τα πολλά βιβλία του είδους που κυκλοφόρησαν το 2013. 

 

 

  ...

Τα βιβλία του 2013 - Ξένη πεζογραφία

Τα βιβλία του 2013 - Ξένη πεζογραφία

Επιμ. Κώστας Αγοραστός

Ιδιαίτερα πλούσια τόσο σε εκδόσεις όσο και σε καλά βιβλία ξένης πεζογραφίας η χρονιά που τελειώνει. Μυθιστορήματα και διηγήματα σύγχρονων συγγραφέων αλλά και αρκετές επανεκδόσεις κλασικών κειμένων βρέθηκ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Κόλσον Γουάιτχεντ: «Οι πράξεις των Αμερικανών πολύ συχνά δεν συμβαδίζουν με τα ιδεώδη τους»

Κόλσον Γουάιτχεντ: «Οι πράξεις των Αμερικανών πολύ συχνά δεν συμβαδίζουν με τα ιδεώδη τους»

Σε συνέντευξή του στο Vox, ο Κόλσον Γουάιτχεντ [Colson Whitehead] μίλησε για το μυθιστόρημά του «Μανιφέστο απατεώνων», που κυκλοφόρησε προσφάτως στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ίκαρος, σε μετάφραση Μυρσίνης Γκανά.

Επιμέλεια: Book Press

...
Σίσσυ Δουτσίου: «Μέρος του αγώνα για την κοινωνική δικαιοσύνη είναι και τα βιβλία μου, όχι εύκολη προβοκάτσια»

Σίσσυ Δουτσίου: «Μέρος του αγώνα για την κοινωνική δικαιοσύνη είναι και τα βιβλία μου, όχι εύκολη προβοκάτσια»

Η Σίσσυ Δουτσίου με αφορμή τη συλλογή διηγημάτων της «Οι αδερφές του Κάιν» (εκδ. Καστανιώτη) μας μίλησε για τον τρόπο που βλέπει τη λογοτεχνία και τις ηρωίδες της, για τα μεγάλα θέματα και τους «ασήμαντους» ανθρώπους καθώς και για τον ιδανικό αναγνώστη των βιβλίων της.

Συνέντευξη στον Κώστα Αγοραστό ...

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορία, κοινωνία, φιλοσοφία: 60 βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον κόσμο που αλλάζει γύρω μας

Ιστορία, κοινωνία, φιλοσοφία: 60 βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον κόσμο που αλλάζει γύρω μας

Εξήντα δοκίμια Ιστορίας, πολιτικής, κοινωνιολογίας, φιλοσοφικού στοχασμού, με σημαντικές κοινωνικές προεκτάσεις και αναλύσεις. Βιβλία που φέρνουν κοντά μας τη σκέψη σημαντικών διανοούμενων, στοχαστών, ιστορικών και φιλόσοφων και μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο που αλλάζει γύρω μας με ταχύτητα.  ...

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ