cni-not-for-sale-photo250

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Υπομένοντας με Χέλντερλιν

Η ελληνική λογοτεχνία ολοένα και περισσότερο αφήνει την ατομοκεντρική αντίληψη και τις προσωπικές εμπειρίες και ανοίγεται σε μια κοινωνική και πολιτική ανατομία των κοινωνιών τού 21ου αιώνα.

Αφού πλέον οι αλλαγές σε όλα τα επίπεδα είναι συνταρακτικές, από την οικονομική κρίση έως την κρίση ταυτότητας κι από τις πολιτιστικές αναζητήσεις μέχρι την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο, η λογοτεχνία “οφείλει” να αντιπαρατεθεί με αυτές τις ανακατατάξεις και να καταπιαστεί με θέματα και τάσεις που παλιότερα ούτε καν υποψιαζόταν.

Το trafficking, η διακίνηση δηλαδή και εκμετάλλευση γυναικών στο πλαίσιο του εμπορίου λευκής σαρκός, είναι καταρχάς θέμα κοινωνικό. Στην εποχή τής παγκοσμιοποίησης, όπου συχνά ο άνθρωπος είναι μια απλή μονάδα η οποία αν χαθεί δεν θα αποτελέσει συγκλονιστικό γεγονός, η αρπαγή κοριτσιών από χώρες τού τρίτου κόσμου ή της ανατολικής Ευρώπης και η μετατροπή τους σε κερδοφόρες μηχανές τού σεξ σχετίζεται με την ιδέα τής οικονομικής εκμετάλλευσης, αλλά δεν συνάδει με αυτό που ονομάζουμε ανθρωπιστικό υπόβαθρο κάθε πολιτισμένης κοινωνίας.

Ο Θ. Σκρουμπέλος θέτει στο κέντρο τής αφήγησής του μια Αφρικανή που, ενώ μεγάλωσε με παιδεία σε ένα εκδυτικισμένο σπίτι, έπεσε θύμα τού πολέμου, μεταφέρθηκε στην Ελλάδα, χρησιμοποιήθηκε από διαδοχικούς πάτρωνες ως πόρνη, ταπεινώθηκε, βιάστηκε, αναγκάστηκε να πάρει ναρκωτικά και, το χειρότερο, φυλακίστηκε σωματικά και ψυχικά σ’ ένα κελί που το μεταφέρει συνεχώς γύρω της. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση κάνει την πρωταγωνίστρια φορέα τής συνείδησης του κειμένου και πομπό όχι μόνο των γεγονότων αλλά και του τρόπου με τον οποίο η ίδια τα βίωσε.

Μέσω της οπτικής της γωνίας παρακολουθούμε όλη την πορεία των επαναλαμβανόμενων συνευρέσεών της με τυχαίους ανθρώπους, της μέχρι ταπεινώσεως χρήσης της σαν αντικειμένου από τα αφεντικά της, την αντοχή της να υπερβαίνει όλα αυτά και την πίστη της σ’ ένα κράτος δικαίου, παρά τη φαυλότητα και τη διαφθορά που επικρατεί στην κρατική μηχανή. Κι αυτός είναι ο δεύτερος άξονας του μυθιστορήματος: η κοινωνική σήψη δεν αφορά μόνο τους προαγωγούς και τους πελάτες τους αλλά και όλους τους άλλους που προάγουν ή και ανέχονται τέτοιες δραστηριότητες, αφού έτσι κερδίζει όλη η κοινωνία, εις βάρος φυσικά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η εκπόρνευση δεν βάφει με τα εξευτελιστικά χρώματά της μόνο τους εμπλεκόμενους, αλλά και όλους όσοι βολεμένοι αφήνουν το πεδίο ελεύθερο στους κάθε είδους επιτήδειους.

Το κείμενο συλλαμβάνει την ευαισθησία τού θέματος και αποδίδει ψυχολογικά και φιλοσοφικά την ψυχοσύνθεση του θύματος. Κυριαρχούν οι μικρές εκφράσεις χωρίς μελοδραματισμό, τα δείγματα στωικότητας τα οποία προσπαθούν να υπερκεράσουν το πάθος και η απόδοση της ψυχικής σκληρότητας με την οποία θωρακίζεται η μικρή Λουιντιλά, για να μπορέσει να διατηρήσει μέσα της άσβεστη την ανθρώπινή της υπόσταση. Αλλά και η εξωτερική πραγματικότητα δεν αποδίδεται με τη βιαιότητα της κινηματογραφικής κάμερας αλλά με τη ματιά ενός υπομονετικού όντος που πληγώνεται αλλά γνωρίζει να περιμένει. Δεν ξέρω αν ο αναγνώστης συνταράσσεται, αλλά σίγουρα προβληματίζεται, επειδή βρήκε χαραμάδες να διεισδύσει στην ψυχή τής κοπέλας και να δει τον κόσμο, όχι από την εφησυχασμένη σκοπιά όλων των άλλων αλλά από την πεισμωμένη επιμονή τού θύματος.

Το έργο ωστόσο αστοχεί σε μερικά σημεία που κάνουν το τελικό αποτέλεσμα κατώτερο της θεματικής του στόχευσης. Η αληθοφάνεια του κειμένου μειώνεται από τη στιγμή που η δεκαεξάχρονη κοπέλα έχει διαβάσει Χέλντερλιν και άλλους λογοτέχνες, φιλοσόφους και θεατρικούς συγγραφείς, γεγονός που όσο κι αν εξηγείται χάρη στους μορφωμένους γονείς της, δεν μπορεί να αντιστοιχεί σε τέτοιο βαθμό στην ηλικία της. Αν εξαιρέσει κανείς το φαιδρό επεισόδιο με τον Μπάμπη που ντύνεται γυναίκα για να απελευθερώσει τη Λουιντιλά, το happy end στο οποίο οδηγείται βήμα βήμα η ιστορία μειώνει τη δραματικότητα των σκηνών και αφαιρεί από το έργο την ένταση με την οποία θα επενδυόταν, αν σε κάθε καμπή δεν προχωρούσε η δράση με προδιαγεγραμμένες θετικές εξελίξεις.

Το ζητούμενο φυσικά είναι η λογοτεχνία όχι μόνο να τέρπει αλλά και να προβληματίζει· κι η γραφή τού Θανάση Σκρουμπέλου, επειδή συνδυάζει το συναισθηματικό τού θέματος με τον προβληματισμό σε παγκόσμια πλέον προβλήματα, καθίσταται από υφολογικής άποψης επιτυχής κι από θεματικής ευαίσθητη και κοινωνικά στρατευμένη.

 

cover-velvet-palmΘανάσης Σκρουμπέλος
Η ιστορία τής Βέλβετ Παλμ
Τόπος 2012

alt

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη, 20 Μαΐου, στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ