cni-not-for-sale-photo250

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Υπομένοντας με Χέλντερλιν

Η ελληνική λογοτεχνία ολοένα και περισσότερο αφήνει την ατομοκεντρική αντίληψη και τις προσωπικές εμπειρίες και ανοίγεται σε μια κοινωνική και πολιτική ανατομία των κοινωνιών τού 21ου αιώνα.

Αφού πλέον οι αλλαγές σε όλα τα επίπεδα είναι συνταρακτικές, από την οικονομική κρίση έως την κρίση ταυτότητας κι από τις πολιτιστικές αναζητήσεις μέχρι την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο, η λογοτεχνία “οφείλει” να αντιπαρατεθεί με αυτές τις ανακατατάξεις και να καταπιαστεί με θέματα και τάσεις που παλιότερα ούτε καν υποψιαζόταν.

Το trafficking, η διακίνηση δηλαδή και εκμετάλλευση γυναικών στο πλαίσιο του εμπορίου λευκής σαρκός, είναι καταρχάς θέμα κοινωνικό. Στην εποχή τής παγκοσμιοποίησης, όπου συχνά ο άνθρωπος είναι μια απλή μονάδα η οποία αν χαθεί δεν θα αποτελέσει συγκλονιστικό γεγονός, η αρπαγή κοριτσιών από χώρες τού τρίτου κόσμου ή της ανατολικής Ευρώπης και η μετατροπή τους σε κερδοφόρες μηχανές τού σεξ σχετίζεται με την ιδέα τής οικονομικής εκμετάλλευσης, αλλά δεν συνάδει με αυτό που ονομάζουμε ανθρωπιστικό υπόβαθρο κάθε πολιτισμένης κοινωνίας.

Ο Θ. Σκρουμπέλος θέτει στο κέντρο τής αφήγησής του μια Αφρικανή που, ενώ μεγάλωσε με παιδεία σε ένα εκδυτικισμένο σπίτι, έπεσε θύμα τού πολέμου, μεταφέρθηκε στην Ελλάδα, χρησιμοποιήθηκε από διαδοχικούς πάτρωνες ως πόρνη, ταπεινώθηκε, βιάστηκε, αναγκάστηκε να πάρει ναρκωτικά και, το χειρότερο, φυλακίστηκε σωματικά και ψυχικά σ’ ένα κελί που το μεταφέρει συνεχώς γύρω της. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση κάνει την πρωταγωνίστρια φορέα τής συνείδησης του κειμένου και πομπό όχι μόνο των γεγονότων αλλά και του τρόπου με τον οποίο η ίδια τα βίωσε.

Μέσω της οπτικής της γωνίας παρακολουθούμε όλη την πορεία των επαναλαμβανόμενων συνευρέσεών της με τυχαίους ανθρώπους, της μέχρι ταπεινώσεως χρήσης της σαν αντικειμένου από τα αφεντικά της, την αντοχή της να υπερβαίνει όλα αυτά και την πίστη της σ’ ένα κράτος δικαίου, παρά τη φαυλότητα και τη διαφθορά που επικρατεί στην κρατική μηχανή. Κι αυτός είναι ο δεύτερος άξονας του μυθιστορήματος: η κοινωνική σήψη δεν αφορά μόνο τους προαγωγούς και τους πελάτες τους αλλά και όλους τους άλλους που προάγουν ή και ανέχονται τέτοιες δραστηριότητες, αφού έτσι κερδίζει όλη η κοινωνία, εις βάρος φυσικά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η εκπόρνευση δεν βάφει με τα εξευτελιστικά χρώματά της μόνο τους εμπλεκόμενους, αλλά και όλους όσοι βολεμένοι αφήνουν το πεδίο ελεύθερο στους κάθε είδους επιτήδειους.

Το κείμενο συλλαμβάνει την ευαισθησία τού θέματος και αποδίδει ψυχολογικά και φιλοσοφικά την ψυχοσύνθεση του θύματος. Κυριαρχούν οι μικρές εκφράσεις χωρίς μελοδραματισμό, τα δείγματα στωικότητας τα οποία προσπαθούν να υπερκεράσουν το πάθος και η απόδοση της ψυχικής σκληρότητας με την οποία θωρακίζεται η μικρή Λουιντιλά, για να μπορέσει να διατηρήσει μέσα της άσβεστη την ανθρώπινή της υπόσταση. Αλλά και η εξωτερική πραγματικότητα δεν αποδίδεται με τη βιαιότητα της κινηματογραφικής κάμερας αλλά με τη ματιά ενός υπομονετικού όντος που πληγώνεται αλλά γνωρίζει να περιμένει. Δεν ξέρω αν ο αναγνώστης συνταράσσεται, αλλά σίγουρα προβληματίζεται, επειδή βρήκε χαραμάδες να διεισδύσει στην ψυχή τής κοπέλας και να δει τον κόσμο, όχι από την εφησυχασμένη σκοπιά όλων των άλλων αλλά από την πεισμωμένη επιμονή τού θύματος.

Το έργο ωστόσο αστοχεί σε μερικά σημεία που κάνουν το τελικό αποτέλεσμα κατώτερο της θεματικής του στόχευσης. Η αληθοφάνεια του κειμένου μειώνεται από τη στιγμή που η δεκαεξάχρονη κοπέλα έχει διαβάσει Χέλντερλιν και άλλους λογοτέχνες, φιλοσόφους και θεατρικούς συγγραφείς, γεγονός που όσο κι αν εξηγείται χάρη στους μορφωμένους γονείς της, δεν μπορεί να αντιστοιχεί σε τέτοιο βαθμό στην ηλικία της. Αν εξαιρέσει κανείς το φαιδρό επεισόδιο με τον Μπάμπη που ντύνεται γυναίκα για να απελευθερώσει τη Λουιντιλά, το happy end στο οποίο οδηγείται βήμα βήμα η ιστορία μειώνει τη δραματικότητα των σκηνών και αφαιρεί από το έργο την ένταση με την οποία θα επενδυόταν, αν σε κάθε καμπή δεν προχωρούσε η δράση με προδιαγεγραμμένες θετικές εξελίξεις.

Το ζητούμενο φυσικά είναι η λογοτεχνία όχι μόνο να τέρπει αλλά και να προβληματίζει· κι η γραφή τού Θανάση Σκρουμπέλου, επειδή συνδυάζει το συναισθηματικό τού θέματος με τον προβληματισμό σε παγκόσμια πλέον προβλήματα, καθίσταται από υφολογικής άποψης επιτυχής κι από θεματικής ευαίσθητη και κοινωνικά στρατευμένη.

 

cover-velvet-palmΘανάσης Σκρουμπέλος
Η ιστορία τής Βέλβετ Παλμ
Τόπος 2012

alt

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, κοσμούν το φετινό, πλουσιότατο και άκρως ερεθιστικό, πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Και τώρα, τι κάνουμε; Δεν περιμένουμε. Ούτε συνεχίζουμε αμέριμνοι. Μιλάμε και φωνάζουμε για τις πληγές, που πρέπει να τις νιώ...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν τον δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση. Σήμερα, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Γιώργος Τζαβάρας.

Eπιμέλεια: Book Press

Ποιο βι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ