gertrud-360

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ένα είδος λόγου, που ονομάζεται «εξομολογητικό μυθιστόρημα»· σε τι διαφέρει όμως από την υπόλοιπη αυτοβιογραφική πεζογραφία; Στο ότι αποκαλύπτει ένα μυστικό, ένα προσωπικό ή οικογενειακό μυστικό, αναφέροντας ονόματα και διευθύνσεις και φέρνοντας στο (αναγνωστικό) φως ένα τραύμα, που σε άλλες περιπτώσεις θα ήταν ταμπού να ακουστεί. Έτσι, δεν αναφέρομαι απλώς στο βιωματικό υλικό που ενσωματώνεται στη μυθοπλασία, διανθισμένο με πλήθος επινοημένων στοιχείων, αλλά για τη λογοτεχνική απόδοση μιας πραγματικής πληγής που παρουσιάζεται, αναλύεται, αφηγηματοποιείται και, καθώς κοινοποιείται στις λογοτεχνικές της διαστάσεις, γίνεται μέσο αυτοκάθαρσης. Θυμίζω ενδεικτικά την «Καλοσύνη των ξένων» (2006) του Π. Τατσόπουλου, όπου το «μυστικό» της υιοθεσίας του συγγραφέα μετατρέπεται σε εξομολογητική λογοτεχνία. 

Ο Αύγουστος Κορτώ γράφει το μυθιστόρημα της Κατερίνας, της μητέρας του, που έπασχε για τριάντα χρόνια από διπολική διαταραχή και στο τέλος αυτοκτόνησε. Η ίδια αναλαμβάνει την αφήγηση όντας νεκρή και κάνει έναν απολογισμό της ζωής της, συμπεριλαμβάνοντας το ιστορικό της οικογένειάς της από την πλευρά της μητέρας της. Εκεί ξεδιπλώνονται με παραστατικό τρόπο, με αμεσότητα και με έντονες πινελιές, η νοσηρότητα μιας οικογένειας που διαλύει και διαλύεται, που βουλιάζει αφενός στον καθωσπρεπισμό κι αφετέρου στην ψυχική απόσταση.

Η ματιά της αγκαλιάζει τους θείους και τις θείες της, άλλους με γενναιόδωρη αγάπη κι άλλους με περισσή χολή

Η αφήγηση αρθρώνεται πάνω στην ιδιοσυγκρασία της Κατερίνας, η οποία άλλοτε φαίνεται να κουβαλά ένα κληρονομικό πρόβλημα κι άλλοτε να καλπάζει προς τη μανιοκατάθλιψη εξαιτίας της προβληματικής παιδικής ηλικίας που πέρασε. Η ματιά της αγκαλιάζει τους θείους και τις θείες της, άλλους με γενναιόδωρη αγάπη κι άλλους με περισσή χολή, καθώς στήνει μπροστά μας ολόκληρο το πλέγμα των οικογενειακών σχέσεων, μετατρέποντας τα πραγματικά πρόσωπα σε μυθιστορηματικούς χαρακτήρες.

Η ίδια η Κατερίνα διηγείται και ταυτόχρονα κατηγορεί, περιγράφει σκηνές και ωρύεται, αφήνοντας έτσι βολές εναντίον των γονιών της, εναντίον δύο από τα αδέλφια της και γενικότερα εναντίον της βολεμένης και μαζί ανήσυχης οικογενειακής της κατάστασης. Το νοσηρό αυτό περιβάλλον τής δημιουργούσε πάντα μια ανυπόφορη ασφυξία, η οποία είναι συνάμα απόρροια της δικής της ευερέθιστης ιδιοσυγκρασίας αλλά και της αρρωστημένης αγάπης που βίωσε. Αυτό το πλέγμα εξωτερικών και εσωτερικών πιέσεων αναδεικνύει το σκοτεινό πλαίσιο που εξέθρεψε τον «λύκο» μέσα της.

korto-augoustosΟ Αύγουστος Κορτώ στρώνει την αφήγησή του σε μια γλώσσα-λιβάδι, που ξεχύνεται απλή, καθημερινή αλλά και πλούσια σε βάθος και εύρος, που μπουμπουκιάζει σε κάθε σελίδα, που εφορμά και κόβει την πραγματικότητα σαν μαχαίρι. Γεμάτη με στοιχεία του προφορικού λόγου, συζευγνύει το λαϊκό με το δόκιμο, το πεζό με το ποιητικό, την ακρίβεια της κυριολεξίας με την οξύτητα της μεταφοράς. Τρέχει, κυλάει, κατακρημνίζεται, φιλοσοφεί και λοιδορεί με την ίδια άνεση που μιλάει και συζητά τα τραγικά περιστατικά της ζωής της πρωταγωνίστριας. Η γλώσσα του Κορτώ κρατά το βωμολοχικό-καρναβαλικό στοιχείο και το συνδυάζει με μια ώριμη σκέψη που δεν μένει στην επιφάνεια.

Ο Κορτώ βιογραφεί τον Χατζόπουλο με αφηγητή τη μάνα του

Ο Πέτρος Χατζόπουλος, ο γιος της Κατερίνας, γεννιέται και μεγαλώνει μέσα στο βιβλίο, ζει τον πόνο της αλλά και την άφατη αγάπη της. Κάποια στιγμή γίνεται συγγραφέας, υιοθετεί το ψευδώνυμο Αύγουστος Κορτώ και ­–όντας έξω από το κείμενο– μυθιστορηματοποιεί τη ζωή της μητέρας του αλλά συνάμα και του εαυτού του. Ο Αύγουστος Κορτώ βιογραφεί τον Πέτρο Χατζόπουλο με αφηγητή τη μάνα του, προσπαθώντας να διερευνήσει, να κατανοήσει και δη να εξομολογηθεί τις δυσλειτουργίες της προσωπικότητάς του που οφείλονται στο διαταραγμένο περιβάλλον. Ο συγγραφέας έτσι, αφήνει τα πειράματα με τους δαίμονές του, εγκαταλείπει το παιχνίδι της επιδειξιμανίας, και πιο ώριμος ξαναγράφει τον εαυτό του, σε προσωπικό και λογοτεχνικό επίπεδο.

ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ - gperand@yahoo.gr 

* Η εικονογράφηση του κειμένου είναι από την ταινία «Γερτρούδη» του Καρλ Ντράγιερ.

to vivlio tis katerinasΤο βιβλίο της Κατερίνας
Αύγουστος Κορτώ
Πατάκης, 2013
Σελ. 256, τιμή €12,70 

politeia-link

 

 

 

 

 

  

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΚΟΡΤΩ 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο βραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, σε ηλικία 89 ετών.

Επιμέλεια: Book Press

Πέθανε σήμερα ο Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος γεννήθηκε στη Θάσο στις 18 Νοεμβρίου 1934, ήταν όμως δημότης Καβάλας.

...

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

Παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Στούπα «Η επερχόμενη αταξία – Οι πέντε παγίδες που απειλούν τις δημοκρατίες και την ευημερία της Δύσης» (εκδ. Επίκεντρο) την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου, στις 7:00 μ.μ, στο Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

H «Νέκυια» του Γιάννη Αγγελάκα & του Χρήστου Παπαδόπουλου με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι από τις 21 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 28 Ιανουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης.

Επιμέλεια: Book Press

«Ονειρεύτηκα μια υποβλητική αφήγηση της Οδύσ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ