stalin-with-daughter2

Του Φώτου Λαμπρινού

Με τη Σώτη Τριανταφύλλου γνωριζόμαστε εδώ και 20 χρόνια και αν σήμερα είμαι ζωντανός το οφείλω στη γενναιοδωρία της. Τότε, είκοσι χρόνινα πριν, όταν γνωριστήκαμε, έτυχε να χάσει έναν πολύ στενό και αγαπημένο της φίλο. Μου είχε μιλήσει γι αυτόν και την μετέφερα με το αυτοκίνητο στο νοσοκομείο, σχεδόν καθημερινά. Κάποια μέρα μου τηλεφώνησε, λέγοντάς μου ότι ο Χρήστος πέθανε και κλαίγοντας με λυγμούς, μου είπε ότι οφείλω να ζήσω 20 χρόνια. Τα 20 χρόνια ήδη συμπληρώθηκαν και όταν τής το επεσήμανα μου είπε, με το γνωστό της ύφος: «Σου έχω δώσει παράταση». Διανύω λοιπόν, εις τας δυσμάς του βίου μου, την «παράταση» που απλόχερα μου προσέφερε η Τριανταφύλλλου και ας ελπίσουμε, ως ευσυνείδητος διατητής, να κρατήσει και κάποιες καθυστερήσεις... 

Με τη Σώτη διαφωνούμε σε πολλά ζητήματα. Θα έλεγα ότι τις απόψεις μας τις χωρίζουν έτη... Φώτου, αλλά ως παιδιά του διαφωτισμού, πραμένουμε πιστοί οπαδοί του Βολταίρου.

Αν σήμερα θέλω να μιλήσω για τις «Σπάνιες Γαίες» δεν είναι γιατί είμαι από αυτούς που μην τολμήσεις να τους ρωτήσεις τη γνώμη τους, γιατί θα σου την πουν οπωσδήποτε, αλλά γιατί συμβαίνει να έχω πολύ στενή σχέση με τη χώρα (σπουδές και πάμπολλα ταξίδια), στην οποία η Σώτη τοποθέτησε τη δράση αυτού του βιβλίου. Όσα περιγράφει για τη ζωή στη Σοβιετική Ένωση, από τη δεκαετία του '30 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '60, σε μένα τουλάχιστον, είναι λίγο ως πολύ γνωστά. Κάτι περισσότερο: είναι πολύ λίγα σε σχέση με αυτά που ο ίδιος γνωρίζω, όχι μόνο για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αλλά για το σύνολο των 70 χρόνων που διήρκεσε η «Μεγάλη Ουτοπία» του 20ού αιώνα.

Ωστόσο, θα πρέπει να τονίσω: Μακρυά από μένα η πρόθεση να υποκαταστήσω τους κριτικούς της λογοτεχνίας. Δεν κατέχω τα εργαλεία, ούτε τις γνώσεις αυτής της εργασίας. Ως αναγνώστης θα ήθελα να πω δυό λόγια για τις «Σπάνιες Γαίες».

Το προσωπείο ως πρόσωπο

Η δράση τοποθετείται στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και ολίγον του Χρουστσώφ.

Η δράση τοποθετείται στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και ολίγον του Χρουστσώφ, συγκεκριμένα από το 1926, που γενιέται ο ήρωάς, μέχρι το 1963, όταν αποφασίζει να γράψει τα απομνημονεύματά του. Ο Πραβιέν λοιπόν, που φέρει το όνομα της «αλήθειας του Λένιν» -Πράβντα Λένινα, εξ ού και Πραβιέν-, γενιέται στο Μούρμανσκ, ένα λιμάνι στη βόρεια θάλασσα, σε οικογένεια ανθρακωρύχου, που πολέμησε στον «Κόκκινο Στρατό», συμμετέχοντας, υπό τις διαταγές του Τρότσκυ, στην καταστολή της εξέγερσης, που επιχείρησαν τα σοβιέτ των ναυτών της Κροστάνδης (Μάρτιος 1921). Αυτό το «υπό τις διαταγές του Τρότσκυ», θα στοιχίσει αργότερα στον πατέρα τη σύλληψη και την αποστολή του στη Σιβηρία, από όπου δεν επέστρεψε ποτέ. Ο Πραβιέν, ένα παιδί μοναχικό, που είχε αδυναμία στη μητέρα του και δεν έμοιαζε καθόλου στην ατίθαση και απροσάρμοστη, ως προς το καθεστώς, αδελφή του, θα σπουδάσει γεωλογία για να ασχοληθεί αργότερα, ως ειδικός, με την εξερεύνηση και ανακάλυψη «σπάνιων γαιών», ενώ παράλληλα θα τρέφει μιαν ιδιαίτερη αδυναμία στο τσίρκο. Συγκεκριμενα στους κλόουν, τους οποίους ανεπαίσθητα σχεδόν αρχίζει να μιμείται και να ασκείται κατά μόνας στην τέχνη τους, τόσο που δεν θα αργήσει η μέρα που θα γίνει, παράλληλα με τη γεωλογία, επαγγελματίας κλόουν. Στο τσίρκο θα τον τραβήξει ευθύς εξ αρχής και μία γυναίκα που θα ερωτευθεί και με την οποία αργότερα, ως κλόουν, θα ζήσει μαζί της.

Ωστόσο, μην το ξεχνάμε, ο Πραβιέν μεγαλώνει και βιώνει την εφηβεία στη δεκαετία του 1930, όταν ο κομματικός μηχανισμός στο Γεωλογικό Ινστιτούτο όσο και στην καθημερινή ζωή επιχειρεί να ασκήσει πλήρη έλεγχο. Έτσι ο Πραβιέν, εντάσσεται αρχικά στην Κομσομόλ και κατόπιν στο Κόμμα, υπακούοντας πιστά στις άνωθεν εντολές και λατρεύοντας, όπως το μέγιστο ποσοστό του πληθυσμού, τον Στάλιν. Η εξαφάνιση της αδελφής του (το 'σκασε με ένα φορτηγό σε άλλη χώρα) και η τρέλα που οδηγεί στο θάνατο τη μητέρα του, δεν είναι ικανές συνθήκες, ώστε να αλλάξουν την εν γένει συμπεριφορά του Πραβιέν. To μόνο πρόβλημα φαίνεται να είναι οι αϋπνίες, από τις οποίες πάσχει από μικρός και από τις οποίες δεν μπορεί να απαλλαγεί, ακόμα και όταν νοιώθει λόγω έρωτα, εκστατικά ευτυχισμένος.

lavrenti beria stalins familyΩστόσο, ένα τραγικό συμβάν, μια ενέργεια στην οποία τον υποχρεώνει να προβεί το Κόμμα, θα του αλλάξει τη ζωή, αλλά και την εμφάνιση: από την επομένη της μοιραίας ημέρας, ο Πραβιέν αποφασίζει να ντυθεί κλόουν όχι μόνο για τις παραστάσεις στο τσίρκο, στο οποίο παράλληλα εργάζεται, αλλά στην καθημερινή ζωή. Στο Γεωλογικό Ινστιτούτο, στις έρευνες για «σπάνιες γαίες», στις συναναστροφές του, παντού, ο Πραβιέν κυκλοφορεί ως κλόουν. Ενδύεται μονίμως το αστείο πρόσωπο, με το έντονο μακιγιάζ, τη χοντρή κόκκινη μύτη και τα φουντωτά μαλλιά, αρνούμενος να «ξεμασκαρευτεί», τόσο τη μέρα όσο και τη νύχτα. Με αυτή την εμφάνιση, ως επαγγελματίας κλόουν, θα γνωρίσει τον Στάλιν, τον οποίο θα κληθεί να διασκεδάσει, αυτόν και το στενό του επιτελείο, στη «ντάτσα» του «πατερούλη». Με το ίδιο μακιγιαρισμένο πρόσωπο θα συναστραφεί τον βρετανό κατάσκοπο, που εγκαθίσταται στη Μόσχα για να αποφύγει τη σύλληψη από τη μυστική αστυνομία της χώρας του, με το ίδιο πρόσωπο, σε μια εξερεύνηση θα συναντήσει τον πατέρα του στη Σιβηρία.

Το ερώτημα είναι απλό και συγκεκριμένο: γιατί προβαίνει σε μια τέτοια ενέργεια ο Πραβιέν. Είναι άραγε ένας τρόπος να διακωμωδήσει το σύστημα; Είναι ίσως ο μόνος τρόπος, τον οποίο θα πρέπει να υιοθετήσουν όλοι οι κάτοικοι της αχανούς χώρας, προκειμένου να δείξουν τη δυσαρέσκειά τους απέναντι σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς; Είναι η αναγκαστική γελοποίηση του ανθρώπου, που είναι υποχρεωμένος να ανέχεται και να εκτελεί τις άνωθεν διαταγές, όσο παράλογες καιι να είναι; Είναι το καταφύγιο που επιτρέπει στον Πραβιέν να μην έρχεται σε άμεση επαφή με το απεχθές περιβάλλον; Τι είναι;

Είναι ο εαυτός του που δεν αντέχει να βλέπει... 

Θεωρώ ότι ο Πραβιέν, μετά το συγκλονιστικό γεγονός στο οποίο ο ίδιος συμμετείχε, αποδέχτηκε και έφερε σε πέρας, αποφασίζει να μεταμφιεστεί μονίμως σε κλόουν για να μην βλέπει το πρόσωπό του στον καθρέφτη. Είναι ο ευατός του που δεν αντέχει να βλέπει και αδιαφορεί για το πως τον βλέπουν οι άλλοι. Παραφράζοντας τον Σαρτρ, ο Πραβιέν μοιάζει να λέει «η κόλαση είμαστε εμείς», με τη μάσκα που τοποθετεί στη θέση του προσώπου του, ως «προσωπείο». Έτσι λοιπόν, η τραγικότητα στην περίπτωση του Πραβιέν, είναι αυτή του μικρού ανθρώπου, που δεν διαθέτει ικανές δυνάμεις αντίστασης, που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το «σύστημα» ως αντίπαλος και αποδέχεται την τραγική του μοίρα αδιαμαρτύρητα, άβουλα σχεδόν, αφήνοντας μόνο μία χαραμάδα διαφυγής: τον μεταμφιεσμένο εαυτό του.

ΦΩΤΟΣ ΛΑΜΠΡΙΝΟΣ

 

spanies-exofΣπάνιες γαίες
РЕДКИХ ЗЕМЕΛb: Μυθιστόρημα
Σώτη Τριανταφύλλου
Εκδόσεις Πατάκη, 2013
Τιμή € 15,00, σελ.318

 politeia-link

 

 

 

 

 

 

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΩΤΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ 

  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ