stalin-with-daughter2

Του Φώτου Λαμπρινού

Με τη Σώτη Τριανταφύλλου γνωριζόμαστε εδώ και 20 χρόνια και αν σήμερα είμαι ζωντανός το οφείλω στη γενναιοδωρία της. Τότε, είκοσι χρόνινα πριν, όταν γνωριστήκαμε, έτυχε να χάσει έναν πολύ στενό και αγαπημένο της φίλο. Μου είχε μιλήσει γι αυτόν και την μετέφερα με το αυτοκίνητο στο νοσοκομείο, σχεδόν καθημερινά. Κάποια μέρα μου τηλεφώνησε, λέγοντάς μου ότι ο Χρήστος πέθανε και κλαίγοντας με λυγμούς, μου είπε ότι οφείλω να ζήσω 20 χρόνια. Τα 20 χρόνια ήδη συμπληρώθηκαν και όταν τής το επεσήμανα μου είπε, με το γνωστό της ύφος: «Σου έχω δώσει παράταση». Διανύω λοιπόν, εις τας δυσμάς του βίου μου, την «παράταση» που απλόχερα μου προσέφερε η Τριανταφύλλλου και ας ελπίσουμε, ως ευσυνείδητος διατητής, να κρατήσει και κάποιες καθυστερήσεις... 

Με τη Σώτη διαφωνούμε σε πολλά ζητήματα. Θα έλεγα ότι τις απόψεις μας τις χωρίζουν έτη... Φώτου, αλλά ως παιδιά του διαφωτισμού, πραμένουμε πιστοί οπαδοί του Βολταίρου.

Αν σήμερα θέλω να μιλήσω για τις «Σπάνιες Γαίες» δεν είναι γιατί είμαι από αυτούς που μην τολμήσεις να τους ρωτήσεις τη γνώμη τους, γιατί θα σου την πουν οπωσδήποτε, αλλά γιατί συμβαίνει να έχω πολύ στενή σχέση με τη χώρα (σπουδές και πάμπολλα ταξίδια), στην οποία η Σώτη τοποθέτησε τη δράση αυτού του βιβλίου. Όσα περιγράφει για τη ζωή στη Σοβιετική Ένωση, από τη δεκαετία του '30 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '60, σε μένα τουλάχιστον, είναι λίγο ως πολύ γνωστά. Κάτι περισσότερο: είναι πολύ λίγα σε σχέση με αυτά που ο ίδιος γνωρίζω, όχι μόνο για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αλλά για το σύνολο των 70 χρόνων που διήρκεσε η «Μεγάλη Ουτοπία» του 20ού αιώνα.

Ωστόσο, θα πρέπει να τονίσω: Μακρυά από μένα η πρόθεση να υποκαταστήσω τους κριτικούς της λογοτεχνίας. Δεν κατέχω τα εργαλεία, ούτε τις γνώσεις αυτής της εργασίας. Ως αναγνώστης θα ήθελα να πω δυό λόγια για τις «Σπάνιες Γαίες».

Το προσωπείο ως πρόσωπο

Η δράση τοποθετείται στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και ολίγον του Χρουστσώφ.

Η δράση τοποθετείται στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και ολίγον του Χρουστσώφ, συγκεκριμένα από το 1926, που γενιέται ο ήρωάς, μέχρι το 1963, όταν αποφασίζει να γράψει τα απομνημονεύματά του. Ο Πραβιέν λοιπόν, που φέρει το όνομα της «αλήθειας του Λένιν» -Πράβντα Λένινα, εξ ού και Πραβιέν-, γενιέται στο Μούρμανσκ, ένα λιμάνι στη βόρεια θάλασσα, σε οικογένεια ανθρακωρύχου, που πολέμησε στον «Κόκκινο Στρατό», συμμετέχοντας, υπό τις διαταγές του Τρότσκυ, στην καταστολή της εξέγερσης, που επιχείρησαν τα σοβιέτ των ναυτών της Κροστάνδης (Μάρτιος 1921). Αυτό το «υπό τις διαταγές του Τρότσκυ», θα στοιχίσει αργότερα στον πατέρα τη σύλληψη και την αποστολή του στη Σιβηρία, από όπου δεν επέστρεψε ποτέ. Ο Πραβιέν, ένα παιδί μοναχικό, που είχε αδυναμία στη μητέρα του και δεν έμοιαζε καθόλου στην ατίθαση και απροσάρμοστη, ως προς το καθεστώς, αδελφή του, θα σπουδάσει γεωλογία για να ασχοληθεί αργότερα, ως ειδικός, με την εξερεύνηση και ανακάλυψη «σπάνιων γαιών», ενώ παράλληλα θα τρέφει μιαν ιδιαίτερη αδυναμία στο τσίρκο. Συγκεκριμενα στους κλόουν, τους οποίους ανεπαίσθητα σχεδόν αρχίζει να μιμείται και να ασκείται κατά μόνας στην τέχνη τους, τόσο που δεν θα αργήσει η μέρα που θα γίνει, παράλληλα με τη γεωλογία, επαγγελματίας κλόουν. Στο τσίρκο θα τον τραβήξει ευθύς εξ αρχής και μία γυναίκα που θα ερωτευθεί και με την οποία αργότερα, ως κλόουν, θα ζήσει μαζί της.

Ωστόσο, μην το ξεχνάμε, ο Πραβιέν μεγαλώνει και βιώνει την εφηβεία στη δεκαετία του 1930, όταν ο κομματικός μηχανισμός στο Γεωλογικό Ινστιτούτο όσο και στην καθημερινή ζωή επιχειρεί να ασκήσει πλήρη έλεγχο. Έτσι ο Πραβιέν, εντάσσεται αρχικά στην Κομσομόλ και κατόπιν στο Κόμμα, υπακούοντας πιστά στις άνωθεν εντολές και λατρεύοντας, όπως το μέγιστο ποσοστό του πληθυσμού, τον Στάλιν. Η εξαφάνιση της αδελφής του (το 'σκασε με ένα φορτηγό σε άλλη χώρα) και η τρέλα που οδηγεί στο θάνατο τη μητέρα του, δεν είναι ικανές συνθήκες, ώστε να αλλάξουν την εν γένει συμπεριφορά του Πραβιέν. To μόνο πρόβλημα φαίνεται να είναι οι αϋπνίες, από τις οποίες πάσχει από μικρός και από τις οποίες δεν μπορεί να απαλλαγεί, ακόμα και όταν νοιώθει λόγω έρωτα, εκστατικά ευτυχισμένος.

lavrenti beria stalins familyΩστόσο, ένα τραγικό συμβάν, μια ενέργεια στην οποία τον υποχρεώνει να προβεί το Κόμμα, θα του αλλάξει τη ζωή, αλλά και την εμφάνιση: από την επομένη της μοιραίας ημέρας, ο Πραβιέν αποφασίζει να ντυθεί κλόουν όχι μόνο για τις παραστάσεις στο τσίρκο, στο οποίο παράλληλα εργάζεται, αλλά στην καθημερινή ζωή. Στο Γεωλογικό Ινστιτούτο, στις έρευνες για «σπάνιες γαίες», στις συναναστροφές του, παντού, ο Πραβιέν κυκλοφορεί ως κλόουν. Ενδύεται μονίμως το αστείο πρόσωπο, με το έντονο μακιγιάζ, τη χοντρή κόκκινη μύτη και τα φουντωτά μαλλιά, αρνούμενος να «ξεμασκαρευτεί», τόσο τη μέρα όσο και τη νύχτα. Με αυτή την εμφάνιση, ως επαγγελματίας κλόουν, θα γνωρίσει τον Στάλιν, τον οποίο θα κληθεί να διασκεδάσει, αυτόν και το στενό του επιτελείο, στη «ντάτσα» του «πατερούλη». Με το ίδιο μακιγιαρισμένο πρόσωπο θα συναστραφεί τον βρετανό κατάσκοπο, που εγκαθίσταται στη Μόσχα για να αποφύγει τη σύλληψη από τη μυστική αστυνομία της χώρας του, με το ίδιο πρόσωπο, σε μια εξερεύνηση θα συναντήσει τον πατέρα του στη Σιβηρία.

Το ερώτημα είναι απλό και συγκεκριμένο: γιατί προβαίνει σε μια τέτοια ενέργεια ο Πραβιέν. Είναι άραγε ένας τρόπος να διακωμωδήσει το σύστημα; Είναι ίσως ο μόνος τρόπος, τον οποίο θα πρέπει να υιοθετήσουν όλοι οι κάτοικοι της αχανούς χώρας, προκειμένου να δείξουν τη δυσαρέσκειά τους απέναντι σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς; Είναι η αναγκαστική γελοποίηση του ανθρώπου, που είναι υποχρεωμένος να ανέχεται και να εκτελεί τις άνωθεν διαταγές, όσο παράλογες καιι να είναι; Είναι το καταφύγιο που επιτρέπει στον Πραβιέν να μην έρχεται σε άμεση επαφή με το απεχθές περιβάλλον; Τι είναι;

Είναι ο εαυτός του που δεν αντέχει να βλέπει... 

Θεωρώ ότι ο Πραβιέν, μετά το συγκλονιστικό γεγονός στο οποίο ο ίδιος συμμετείχε, αποδέχτηκε και έφερε σε πέρας, αποφασίζει να μεταμφιεστεί μονίμως σε κλόουν για να μην βλέπει το πρόσωπό του στον καθρέφτη. Είναι ο ευατός του που δεν αντέχει να βλέπει και αδιαφορεί για το πως τον βλέπουν οι άλλοι. Παραφράζοντας τον Σαρτρ, ο Πραβιέν μοιάζει να λέει «η κόλαση είμαστε εμείς», με τη μάσκα που τοποθετεί στη θέση του προσώπου του, ως «προσωπείο». Έτσι λοιπόν, η τραγικότητα στην περίπτωση του Πραβιέν, είναι αυτή του μικρού ανθρώπου, που δεν διαθέτει ικανές δυνάμεις αντίστασης, που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το «σύστημα» ως αντίπαλος και αποδέχεται την τραγική του μοίρα αδιαμαρτύρητα, άβουλα σχεδόν, αφήνοντας μόνο μία χαραμάδα διαφυγής: τον μεταμφιεσμένο εαυτό του.

ΦΩΤΟΣ ΛΑΜΠΡΙΝΟΣ

 

spanies-exofΣπάνιες γαίες
РЕДКИХ ЗЕМЕΛb: Μυθιστόρημα
Σώτη Τριανταφύλλου
Εκδόσεις Πατάκη, 2013
Τιμή € 15,00, σελ.318

 politeia-link

 

 

 

 

 

 

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΩΤΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ 

  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη, 20 Μαΐου, στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ