stalin-with-daughter2

Του Φώτου Λαμπρινού

Με τη Σώτη Τριανταφύλλου γνωριζόμαστε εδώ και 20 χρόνια και αν σήμερα είμαι ζωντανός το οφείλω στη γενναιοδωρία της. Τότε, είκοσι χρόνινα πριν, όταν γνωριστήκαμε, έτυχε να χάσει έναν πολύ στενό και αγαπημένο της φίλο. Μου είχε μιλήσει γι αυτόν και την μετέφερα με το αυτοκίνητο στο νοσοκομείο, σχεδόν καθημερινά. Κάποια μέρα μου τηλεφώνησε, λέγοντάς μου ότι ο Χρήστος πέθανε και κλαίγοντας με λυγμούς, μου είπε ότι οφείλω να ζήσω 20 χρόνια. Τα 20 χρόνια ήδη συμπληρώθηκαν και όταν τής το επεσήμανα μου είπε, με το γνωστό της ύφος: «Σου έχω δώσει παράταση». Διανύω λοιπόν, εις τας δυσμάς του βίου μου, την «παράταση» που απλόχερα μου προσέφερε η Τριανταφύλλλου και ας ελπίσουμε, ως ευσυνείδητος διατητής, να κρατήσει και κάποιες καθυστερήσεις... 

Με τη Σώτη διαφωνούμε σε πολλά ζητήματα. Θα έλεγα ότι τις απόψεις μας τις χωρίζουν έτη... Φώτου, αλλά ως παιδιά του διαφωτισμού, πραμένουμε πιστοί οπαδοί του Βολταίρου.

Αν σήμερα θέλω να μιλήσω για τις «Σπάνιες Γαίες» δεν είναι γιατί είμαι από αυτούς που μην τολμήσεις να τους ρωτήσεις τη γνώμη τους, γιατί θα σου την πουν οπωσδήποτε, αλλά γιατί συμβαίνει να έχω πολύ στενή σχέση με τη χώρα (σπουδές και πάμπολλα ταξίδια), στην οποία η Σώτη τοποθέτησε τη δράση αυτού του βιβλίου. Όσα περιγράφει για τη ζωή στη Σοβιετική Ένωση, από τη δεκαετία του '30 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '60, σε μένα τουλάχιστον, είναι λίγο ως πολύ γνωστά. Κάτι περισσότερο: είναι πολύ λίγα σε σχέση με αυτά που ο ίδιος γνωρίζω, όχι μόνο για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αλλά για το σύνολο των 70 χρόνων που διήρκεσε η «Μεγάλη Ουτοπία» του 20ού αιώνα.

Ωστόσο, θα πρέπει να τονίσω: Μακρυά από μένα η πρόθεση να υποκαταστήσω τους κριτικούς της λογοτεχνίας. Δεν κατέχω τα εργαλεία, ούτε τις γνώσεις αυτής της εργασίας. Ως αναγνώστης θα ήθελα να πω δυό λόγια για τις «Σπάνιες Γαίες».

Το προσωπείο ως πρόσωπο

Η δράση τοποθετείται στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και ολίγον του Χρουστσώφ.

Η δράση τοποθετείται στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και ολίγον του Χρουστσώφ, συγκεκριμένα από το 1926, που γενιέται ο ήρωάς, μέχρι το 1963, όταν αποφασίζει να γράψει τα απομνημονεύματά του. Ο Πραβιέν λοιπόν, που φέρει το όνομα της «αλήθειας του Λένιν» -Πράβντα Λένινα, εξ ού και Πραβιέν-, γενιέται στο Μούρμανσκ, ένα λιμάνι στη βόρεια θάλασσα, σε οικογένεια ανθρακωρύχου, που πολέμησε στον «Κόκκινο Στρατό», συμμετέχοντας, υπό τις διαταγές του Τρότσκυ, στην καταστολή της εξέγερσης, που επιχείρησαν τα σοβιέτ των ναυτών της Κροστάνδης (Μάρτιος 1921). Αυτό το «υπό τις διαταγές του Τρότσκυ», θα στοιχίσει αργότερα στον πατέρα τη σύλληψη και την αποστολή του στη Σιβηρία, από όπου δεν επέστρεψε ποτέ. Ο Πραβιέν, ένα παιδί μοναχικό, που είχε αδυναμία στη μητέρα του και δεν έμοιαζε καθόλου στην ατίθαση και απροσάρμοστη, ως προς το καθεστώς, αδελφή του, θα σπουδάσει γεωλογία για να ασχοληθεί αργότερα, ως ειδικός, με την εξερεύνηση και ανακάλυψη «σπάνιων γαιών», ενώ παράλληλα θα τρέφει μιαν ιδιαίτερη αδυναμία στο τσίρκο. Συγκεκριμενα στους κλόουν, τους οποίους ανεπαίσθητα σχεδόν αρχίζει να μιμείται και να ασκείται κατά μόνας στην τέχνη τους, τόσο που δεν θα αργήσει η μέρα που θα γίνει, παράλληλα με τη γεωλογία, επαγγελματίας κλόουν. Στο τσίρκο θα τον τραβήξει ευθύς εξ αρχής και μία γυναίκα που θα ερωτευθεί και με την οποία αργότερα, ως κλόουν, θα ζήσει μαζί της.

Ωστόσο, μην το ξεχνάμε, ο Πραβιέν μεγαλώνει και βιώνει την εφηβεία στη δεκαετία του 1930, όταν ο κομματικός μηχανισμός στο Γεωλογικό Ινστιτούτο όσο και στην καθημερινή ζωή επιχειρεί να ασκήσει πλήρη έλεγχο. Έτσι ο Πραβιέν, εντάσσεται αρχικά στην Κομσομόλ και κατόπιν στο Κόμμα, υπακούοντας πιστά στις άνωθεν εντολές και λατρεύοντας, όπως το μέγιστο ποσοστό του πληθυσμού, τον Στάλιν. Η εξαφάνιση της αδελφής του (το 'σκασε με ένα φορτηγό σε άλλη χώρα) και η τρέλα που οδηγεί στο θάνατο τη μητέρα του, δεν είναι ικανές συνθήκες, ώστε να αλλάξουν την εν γένει συμπεριφορά του Πραβιέν. To μόνο πρόβλημα φαίνεται να είναι οι αϋπνίες, από τις οποίες πάσχει από μικρός και από τις οποίες δεν μπορεί να απαλλαγεί, ακόμα και όταν νοιώθει λόγω έρωτα, εκστατικά ευτυχισμένος.

lavrenti beria stalins familyΩστόσο, ένα τραγικό συμβάν, μια ενέργεια στην οποία τον υποχρεώνει να προβεί το Κόμμα, θα του αλλάξει τη ζωή, αλλά και την εμφάνιση: από την επομένη της μοιραίας ημέρας, ο Πραβιέν αποφασίζει να ντυθεί κλόουν όχι μόνο για τις παραστάσεις στο τσίρκο, στο οποίο παράλληλα εργάζεται, αλλά στην καθημερινή ζωή. Στο Γεωλογικό Ινστιτούτο, στις έρευνες για «σπάνιες γαίες», στις συναναστροφές του, παντού, ο Πραβιέν κυκλοφορεί ως κλόουν. Ενδύεται μονίμως το αστείο πρόσωπο, με το έντονο μακιγιάζ, τη χοντρή κόκκινη μύτη και τα φουντωτά μαλλιά, αρνούμενος να «ξεμασκαρευτεί», τόσο τη μέρα όσο και τη νύχτα. Με αυτή την εμφάνιση, ως επαγγελματίας κλόουν, θα γνωρίσει τον Στάλιν, τον οποίο θα κληθεί να διασκεδάσει, αυτόν και το στενό του επιτελείο, στη «ντάτσα» του «πατερούλη». Με το ίδιο μακιγιαρισμένο πρόσωπο θα συναστραφεί τον βρετανό κατάσκοπο, που εγκαθίσταται στη Μόσχα για να αποφύγει τη σύλληψη από τη μυστική αστυνομία της χώρας του, με το ίδιο πρόσωπο, σε μια εξερεύνηση θα συναντήσει τον πατέρα του στη Σιβηρία.

Το ερώτημα είναι απλό και συγκεκριμένο: γιατί προβαίνει σε μια τέτοια ενέργεια ο Πραβιέν. Είναι άραγε ένας τρόπος να διακωμωδήσει το σύστημα; Είναι ίσως ο μόνος τρόπος, τον οποίο θα πρέπει να υιοθετήσουν όλοι οι κάτοικοι της αχανούς χώρας, προκειμένου να δείξουν τη δυσαρέσκειά τους απέναντι σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς; Είναι η αναγκαστική γελοποίηση του ανθρώπου, που είναι υποχρεωμένος να ανέχεται και να εκτελεί τις άνωθεν διαταγές, όσο παράλογες καιι να είναι; Είναι το καταφύγιο που επιτρέπει στον Πραβιέν να μην έρχεται σε άμεση επαφή με το απεχθές περιβάλλον; Τι είναι;

Είναι ο εαυτός του που δεν αντέχει να βλέπει... 

Θεωρώ ότι ο Πραβιέν, μετά το συγκλονιστικό γεγονός στο οποίο ο ίδιος συμμετείχε, αποδέχτηκε και έφερε σε πέρας, αποφασίζει να μεταμφιεστεί μονίμως σε κλόουν για να μην βλέπει το πρόσωπό του στον καθρέφτη. Είναι ο ευατός του που δεν αντέχει να βλέπει και αδιαφορεί για το πως τον βλέπουν οι άλλοι. Παραφράζοντας τον Σαρτρ, ο Πραβιέν μοιάζει να λέει «η κόλαση είμαστε εμείς», με τη μάσκα που τοποθετεί στη θέση του προσώπου του, ως «προσωπείο». Έτσι λοιπόν, η τραγικότητα στην περίπτωση του Πραβιέν, είναι αυτή του μικρού ανθρώπου, που δεν διαθέτει ικανές δυνάμεις αντίστασης, που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το «σύστημα» ως αντίπαλος και αποδέχεται την τραγική του μοίρα αδιαμαρτύρητα, άβουλα σχεδόν, αφήνοντας μόνο μία χαραμάδα διαφυγής: τον μεταμφιεσμένο εαυτό του.

ΦΩΤΟΣ ΛΑΜΠΡΙΝΟΣ

 

spanies-exofΣπάνιες γαίες
РЕДКИХ ЗЕМЕΛb: Μυθιστόρημα
Σώτη Τριανταφύλλου
Εκδόσεις Πατάκη, 2013
Τιμή € 15,00, σελ.318

 politeia-link

 

 

 

 

 

 

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΩΤΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ 

  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

Για το μυθιστόρημα της Χλόης Κουτσουμπέλη «Ιερεμιάδα» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Blindness» που στηρίζεται στο μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου «Περί τυφλότητας». 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

...
«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Οι πρωτοπόροι των σημαντικών επιχειρήσεων του κόσμου, οι τρόποι να διαπραγματευόμαστε με αποτέλεσμα και πώς θα βρούμε αυτό που ψάχνουμε στον εργασιακό τομέα. Πέντε βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και μπορούν να μας κινητοποιήσουν. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ