alt

Για τα αφηγήματα του Κάρολου Τσίζεκ «Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις» (εκδ. Κίχλη)

Του Κώστα Αγοραστού

Διακεκριμένος ζωγράφος, πρωτοπόρος γραφίστας, λεπτολόγος μεταφραστής, ξεχωριστός ποιητής και χαρισματικός πεζογράφος: Ο Κάρολος Τσίζεκ συγκεντρώνει όλες τις παραπάνω ιδιότητες που τον καθιστούν μια από τις σημαντικότερες πνευματικές φυσιογνωμίες της μεταπολεμικής Θεσσαλονίκης.

altΓεννημένος στη Μπρέσια της Ιταλίας από Τσέχους γονείς, το 1929 έρχεται οικογενειακώς στη Θεσσαλονίκη και φοιτά στο Ιταλικό σχολείο. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία και έπειτα Ιταλική Γλώσσα και Λογοτεχνία στο Α.Π.Θ., όπου και δίδαξε αργότερα στο Ιταλικό τμήμα (1961-1998). Η φιλία του με τον Πεντζίκη και τον Χριστιανόπουλο, η συνεργασία του με τα περιοδικά «Κοχλίας» και, αργότερα, «Διαγώνιος», στην τυποτεχνική και καλλιτεχνική επιμέλεια, οι μεταφράσεις και η επιμέλεια ήταν από αυτά που καθόρισαν το στίγμα του και τον απασχόλησαν αρκούντως δημιουργικά.

Το πρώτο κείμενο, που είναι και το εναρκτήριο αυτού του μικρού και κομψού βιβλίου, το εντόπισε ο Αλέξης Ζήρας στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Ένεκεν».

Φαινομενικά, όλες οι παραπάνω ιδιότητες επικάλυψαν και «καθυστέρησαν» το να εκφραστεί μέσω των λέξεων ο Τσίζεκ. Δε συνέβη όμως αυτό. Το πρώτο κείμενο, που είναι και το εναρκτήριο αυτού του μικρού και κομψού βιβλίου, το εντόπισε ο Αλέξης Ζήρας στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Ένεκεν». Γράφει ο Ζήρας στο επίμετρο της έκδοση της Κίχλης γι’ αυτό το κείμενο του Τσίζεκ: «Στις σελίδες του “Ένεκεν” δε με υποδεχόταν ο χρονικογράφος, όσο η μορφή ενός ολοκληρωμένου συγγραφέα, που δεν έμενε σε στιγμιότυπα και περιστατικά, αλλά τα ενσωμάτωνε σε μια άλλη, δική του αλήθεια. Ενός πεζογράφου που από τις μακρινές, παιδικές και εφηβικές του ενθυμήσεις του Μεσοπολέμου ανέπλαθε, με νεανική διάθεση, με χιούμορ ενίοτε δηκτικό, με ρεαλιστική καθαρότητα, αλλά και με υπόρρητη νοσταλγική θλίψη, έναν κόσμο ολοζώντανο». Ο ολοκληρωμένος συγγραφέας διαφαίνεται και στα υπόλοιπα πέντε αφηγήματα της συλλογής. Η μνήμη κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στα τεκταινόμενα. Αναπλάθει τα γεγονότα, τους προσδίδει αίγλη, φέρνει στο φως λόγια και νεύματα ξεχασμένα. Η φιγούρα του πατέρα, το κυνήγι, η εξορία και οι συνεχείς μετεγκαταστάσεις, ο κοινωνικός περίγυρος, η πικρή διαπίστωση ότι η οικογένεια Τσίζεκ δεν είναι σαν τις άλλες. Οι πολιτισμικές διαφορές μεγάλες κι όμως ανεκτές για τον περίγυρο της εποχής. Το ζήτημα του θρησκεύεσθαι, το οποίο αντιμετωπίζεται από την οικογένεια Τσίζεκ χωρίς δογματισμό και ιδεοληψίες, και περιγράφεται τόσο παραστατικά στο αφήγημα «Αθρησκεία» είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Φιλομάθεια, κατανόηση της ετερότητας του Άλλου, ηθικό καθήκον για βοήθεια ήταν ζητήματα αυτονόητα και συνεχώς επιβεβαιούμενα στην πράξη.

Χιούμορ κι αυτοσαρκασμός

Ο Τσίζεκ με οδηγό τη μνήμη, τους τσέχους μετανάστες που φιλοξενούνταν στο σπίτι της Θεσσαλονίκης, τις μυρωδιές, τις γεύσεις και κυρίως τη γλώσσα επιστρέφει στην Τσεχία με τον τρόπο του άπατρη. Υπερσκελίζει την καχυποψία με την οποία τον αντιμετωπίζει το τσεχικό κράτος και εγκύπτει στην ιστορία της πόλης και των ανθρώπων της Πράγας με γνήσια αγάπη.

Ο Τσίζεκ με οδηγό τη μνήμη, τους τσέχους μετανάστες που φιλοξενούνταν στο σπίτι της Θεσσαλονίκης, τις μυρωδιές, τις γεύσεις και κυρίως τη γλώσσα επιστρέφει στην Τσεχία με τον τρόπο του άπατρη. Υπερσκελίζει την καχυποψία με την οποία τον αντιμετωπίζει το τσεχικό κράτος και εγκύπτει στην ιστορία της πόλης και των ανθρώπων της Πράγας με γνήσια αγάπη. Η αγάπη για τις προσφιλείς του κουλτούρες έχουν συνθέσει μια μοναδική προσωπικότητα, η οποία δε χάνει την ευκαιρία να αυτοσαρκαστεί. Λέει κάπου ο Τσίζεκ: «Κάρολε, μπορεί η ζωή σου εδώ που βρίσκεσαι να είναι κάθε άλλο παρά ρόδινη, όμως αν γύριζες στην πατρίδα, ίσως να σε έστελναν κατευθείαν σε στρατόπεδο αναμόρφωσης, λόγω οκνηρίας, παρασιτισμού ή δεν ξέρω τι άλλο, που εδώ στην Ψωροκώσταινα, τουλάχιστον, δεν αποτελούν αδίκημα». Το χιούμορ του οξύ και διαπεραστικό. Υποδόριο και στοχευμένο. Στο αφήγημα «Γιόζεφ Ρεσλ» στη συνομιλία του με έναν Τσέχο ο Τσίζεκ αρχίζει να λέει: «“Θάλασσα δεν έχουμε κι ωστόσο έχουμε έναν εφευρέτη της προπέλας”. “Μα ούτε και οι Ούγγροι έχουν θάλασσα”, μου απαντά. “Ένας στρατηγός τους όμως, ο Στέφανος Τυρ, που συμπολέμησε με τον Γαριβάλδη για την κατάληψη του Regno delle Due Sicilie, ο οποίος ήταν και μηχανικός, εκπόνησε τα σχέδια για την κατασκευή της κλιμακωτής διώρυγας του Παναμά, που άρχισε το 1881 και μετά από τεράστιες δυσκολίες ένωσε τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό ωκεανό. Μέχρι εκεί έφτασε η χάρη του. Και σαν να μην ήταν αρκετό, ίδρυσε αργότερα και μια διεθνή εταιρεία για τη διάνοιξη και την εκμετάλλευση της διώρυγας της Κορίνθου, τελικά πάλι με σχέδια ενός συμπατριώτη του μηχανικού, του Μπέλα Γέρστερ”. “Φαίνεται απ’ όλα αυτά ότι οι Κεντροευρωπαίοι έχουν μια ιδιαίτερη αδυναμία για τη θάλασσα” είπα. “Μόνο αδυναμία; Δε λέμε καλύτερα πάθος;” μου απαντά. Και προσθέτει: “Θα δίναμε ευχαρίστως τη Σλοβακία για λίγη θάλασσα”. Οι Τσέχοι έχουν ένα ιδιότυπο χιούμορ».

Στα έξι αφηγήματα του Κάρολου Τσίζεκ συναντάμε έναν άνθρωπο ευρυμαθή, ευγενικό εκ φύσεως, δίκαιο με το παρελθόν και τους ανθρώπους του. Έναν άνθρωπο πλήρη, χωρίς χρωστούμενα και οφειλές. «Τα έξι αφηγήματα του βιβλίου», σημειώνει ο Αλέξης Ζήρας στο επίμετρο, «διαμορφώνουν έναν κύκλο με πυρήνα τη διάσωση, μέσω της μνήμης, της οικογενειακής ταυτότητας, της συλλογικής ταυτότητας και βέβαια της προσωπικής ταυτότητας του Τσίζεκ». Τα αφηγήματα σκιαγραφούν επίσης το πορτρέτο μιας γενιάς ανθρώπων που πρωταρχικά ζούσαν και έπειτα έγραφαν. Αφηγήματα χωρίς καμιά επίδειξη, κανέναν ακκισμό (γλωσσικό ή ιδιοσυγκρασιακό), παρά με ειλικρινείς σκέψεις, τρυφερές αναμνήσεις και μια συγκινητική προσπάθεια ανασύστασης του παρελθόντος με κρυστάλλινη διαύγεια και λογοτεχνικές αρετές. «Όπως και να έχουν τα πράγματα» λέει σε ο Τσίζεκ κάπου, «πέρασαν στο μεταξύ τόσα χρόνια, οι μνήμες άρχισαν να ξεθωριάζουν, τα νερά της λήθης πλημμύρισαν το τοπίο, που διαγράφεται πλέον αμυδρά, και έχει αμβλυνθεί η αιχμηρότητα των καταστάσεων που έμοιαζαν αξεπέραστα βασανιστικές».

ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.


alt

Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής
και άλλες αφηγήσεις
Κάρολος Τσίζεκ
Εκδόσεις Κίχλη, 2013
Τιμή € 13,00, σελ. 221

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΟΛΟΥ ΤΣΙΖΕΚ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ