old-dress

Της Τόνιας Μάκρα

«Αποσιωπήσεις αντί για φανερώματα»

Στο οπισθόφυλλο του νέου του βιβλίου ο Σωτήρης Δημητρίου γράφει: «Βρήκα ένα κουμπί και για χάρη του έραψα ένα φόρεμα» λέει μια παροιμία. Εξηγεί –μεταφερόμενη στη λογοτεχνία− την αναγωγή ενός στοιχείου σε διήγημα (…)». Έτσι κι εγώ βρήκα στην συγκεκριμένη έκδοση το δικό μου «κουμπί» −την αφορμή δηλαδή− για να γράψω για την μακροχρόνια σχέση που διατηρώ ως αναγνώστρια με τη γραφή του συγγραφέα.

Τον ανακάλυψα στα πρώτα του βήματα, το 1987, όταν αισθάνθηκα να με ταρακουνά το δεύτερο βιβλίο του (Ντιαλίθ’ιμ, Χριστάκη, διηγήματα), με το οποίο εισέβαλε δυναμικά στο χώρο της λογοτεχνίας. Η γραφή του πρωτόγνωρη, τα θέματα πληγές και τραύματα ψυχής και σώματος, στιγμιότυπα ανομολόγητα μιας ανθρώπινης μοίρας που μοιάζει αδιαπραγμάτευτη. Δεν ήτανε ένας συγγραφέας που μπορούσες να αγνοήσεις. Ακόμα και σήμερα που έχω ξεχάσει την θεματολογία εκείνων των διηγημάτων αναβιώνει η αίσθηση του μοναδικού που είχα συναισθανθεί.

Εξίσου μου άρεσε η καινούργια του συλλογή όπου έχουν συγκεντρωθεί 32 ετερόκλητα διηγήματα που τα τελευταία χρόνια δημοσιεύτηκαν σε λογοτεχνικά περιοδικά. «Στα περισσότερα έχουν γίνει αλλαγές», επισημαίνει ο συγγραφέας. Κάτι αυτονόητο αφού δεν μπορώ να τον φανταστώ να ξανακοιτάζει ένα του κείμενο χωρίς να αλλάζει μια φράση, κάποια λέξη ή να αφαιρεί κάτι το ελάχιστο που φαντάζει περιττό σε μια δεύτερη ανάγνωση. Πώς αλλιώς άλλωστε θα μπορούσε να καταλήξει σε αυτή την τόσο λιτή, ελλειπτική, καίρια σε νοήματα γραφή με την εκφραστική δύναμη της μαχαιριάς φονικού στιλέτου ; «Οι σκηνές των διηγημάτων είναι η δυτική μεθόριος, η επαρχία, η Αθήνα αλλά και ψυχικοί τόποι. Μερικά διηγήματα είναι γραμμένα στη χωριάτικη ποιητική γλώσσα», στην γλώσσα της γιαγιάς του δηλαδή που συχνά αναβιώνει με πηγαίο τρόπο στο έργο του. Όπως και ιστορίες, συνήθειες, έθιμα, λεκτικές μεταφορές −η ίδια η λαλιά του τόπου− μαζί με τους χαρακτήρες, τις αναμνήσεις και την νοσταλγία των ανθρώπων των ορεινών χωριών της δυτικής μεθορίου. Μεταφέροντας μια διαφορετική και άγνωστη για πολλούς Ελλάδα −σήμερα ίσως εξαφανισμένη– και κτίζοντας έτσι τις δικές του γέφυρες ανάμεσα στην κουλτούρα του χωριού και της μεγαλούπολης.

Η γραφή του Σ. Δημητρίου αναδεικνύει μικρές στιγμές, σπαράγματα της πραγματικότητας ενός κόσμου που μοιάζει αθέατος, ανομολόγητος, ματωμένος. Δεν είναι λαμπερός, δεν ξέρει να σαγηνεύει ούτε να ονειρεύεται. Είναι όμως τόσο παλιός όσο και σύγχρονος, είναι αληθινός, αυθεντικός και ελεύθερος. Γι’ αυτό, παρόλο που δεν μας ψυχαγωγεί, μας γαληνεύει. Γιατί απελευθερώνει το συναίσθημα, δείχνει ότι κι εμείς μπορούμε να αφήσουμε να εκφραστούν με ειλικρίνεια τα βάθη και βάσανα της ανήσυχης ψυχής. Εξαπολύοντας στο πυρ το εξώτερο κοινωνικούς καθωσπρεπισμούς και συναισθηματικές απωθήσεις που επιβάλλει στον άνθρωπο η σύγχρονη κοινωνία, ώστε το προσωπείο του να φαντάζει πάντοτε μαχητικό, επιτυχημένο και πρωτίστως αλώβητο.

sotirisdΟ συγγραφέας αγγίζει με περισσή αλήθεια το τραύμα στην ψυχή και το σώμα, αναδεικνύει μέσα από αποσιωπήσεις το οξύμωρο και παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης, κάνει το ανοίκειο να μοιάζει οικείο, μιλά για το ανομολόγητο και το απρόσμενο, για την απώλεια, την αποδημία, το νόστο. Όλα αυτά τα σημαντικά και μεγάλα αναδύονται αποστεωμένα από συναισθηματικές φορτίσεις με τη βοήθεια μιας προσωπικής γραφής, στιβαρής μέσα στην απλότητά της, άκρως ελλειπτικής με κύριο χαρακτηριστικό τις δικές του ή «δανεικές» μεταφορές. Το ύφος του εξυπηρετεί μια θεματολογία που πηγάζει από τα «μοτίβα της μνήμης». Μιας μνήμης που συνεχώς εμπλουτίζεται χωρίς ποτέ να ρίχνει στη λήθη πρωταρχικά βιώματα ζωής που σαν σφουγγάρι απορρόφησε η ψυχή του συγγραφέα με αποτέλεσμα να καταλήξουν να αποτελούν μέχρι σήμερα το μπούσουλα του έργου του. Άλλωστε, τι τροφοδοτεί την τέχνη παρά η ίδια η ζωή; Το ζητούμενο βέβαια παραμένει κατά πόσο προσωπικό και πάνω από όλα οικουμενικό είναι το μήνυμα του εκάστοτε δημιουργού ώστε να καταφέρει να γίνει το έργο του και δικό μας κτήμα.

Με το παρακάτω απόσπασμα από το τελευταίο διήγημα του βιβλίου με τον τίτλο «Θελεσουριά» αποκαλύπτονται οι επιρροές του συγγραφέα. Περιγράφοντάς τις αυθορμήτως αναλύει ουσιαστικά τις αόρατες δημιουργικές διαδικασίες μέσα από τις οποίες η ζωή με τα ερεθίσματά της μετουσιώνεται σε τέχνη: Αναφερόμενος σε διήγημα του Χρήστου Χρηστοβασίλη από το βιβλίο «Τα διηγήματα της ξενιτειάς» που πρωτοδιάβασε σε αναγνωστικό του δημοτικού γράφει : «(…) Αργότερα δυο- τρεις φορές πέρασε σε κείμενά μου –με το δικό μου τρόπο− εκείνο το διήγημα του αναγνωστικού. Αλλά είναι άραγε ο δικός μου τρόπος; Πολλές φορές λένε στην μάνα μου να λέει από την αρχή της την ιστορία, να μην είναι τόσο ελλειπτική, να ονομάζει και όχι να σκιτσάρει πρόσωπα και καταστάσεις. Ακόμα ουδέποτε αποτιμά ηθικά τα πρόσωπα των διηγήσεών της και οι αποσιωπήσεις είναι περισσότερες απ’ τα φανερώματα (…). Αλλά και οι μεταφορές της, που από αλλού τις προσμένεις και απ’ αλλού ξεπηδούν, μήπως είναι δικές της; Πόσω μάλλον δικές μου. Ας πούμε την μεταφορά «έπιακαν τα μάτια της πάνα» την άκουσα και από άλλους συγχωριανούς της. Και το διήγημα του αναγνωστικού ποιος ξέρει πόσες, χαμένες πια, φωνούλες το συνδιαμόρφωσαν με τον συγγραφέα του (…)».

 

dimitriouΤο κουμπί και το φόρεμα
Σωτήρης Δημητρίου
Εκδόσεις Πατάκη, 2012
Τιμή:  € 10,90, σελ. 175 

politeia_order

 

 

 

 

 

 

 


Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, κοσμούν το φετινό, πλουσιότατο και άκρως ερεθιστικό, πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Και τώρα, τι κάνουμε; Δεν περιμένουμε. Ούτε συνεχίζουμε αμέριμνοι. Μιλάμε και φωνάζουμε για τις πληγές, που πρέπει να τις νιώ...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν τον δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση. Σήμερα, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Γιώργος Τζαβάρας.

Eπιμέλεια: Book Press

Ποιο βι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ