old-dress

Της Τόνιας Μάκρα

«Αποσιωπήσεις αντί για φανερώματα»

Στο οπισθόφυλλο του νέου του βιβλίου ο Σωτήρης Δημητρίου γράφει: «Βρήκα ένα κουμπί και για χάρη του έραψα ένα φόρεμα» λέει μια παροιμία. Εξηγεί –μεταφερόμενη στη λογοτεχνία− την αναγωγή ενός στοιχείου σε διήγημα (…)». Έτσι κι εγώ βρήκα στην συγκεκριμένη έκδοση το δικό μου «κουμπί» −την αφορμή δηλαδή− για να γράψω για την μακροχρόνια σχέση που διατηρώ ως αναγνώστρια με τη γραφή του συγγραφέα.

Τον ανακάλυψα στα πρώτα του βήματα, το 1987, όταν αισθάνθηκα να με ταρακουνά το δεύτερο βιβλίο του (Ντιαλίθ’ιμ, Χριστάκη, διηγήματα), με το οποίο εισέβαλε δυναμικά στο χώρο της λογοτεχνίας. Η γραφή του πρωτόγνωρη, τα θέματα πληγές και τραύματα ψυχής και σώματος, στιγμιότυπα ανομολόγητα μιας ανθρώπινης μοίρας που μοιάζει αδιαπραγμάτευτη. Δεν ήτανε ένας συγγραφέας που μπορούσες να αγνοήσεις. Ακόμα και σήμερα που έχω ξεχάσει την θεματολογία εκείνων των διηγημάτων αναβιώνει η αίσθηση του μοναδικού που είχα συναισθανθεί.

Εξίσου μου άρεσε η καινούργια του συλλογή όπου έχουν συγκεντρωθεί 32 ετερόκλητα διηγήματα που τα τελευταία χρόνια δημοσιεύτηκαν σε λογοτεχνικά περιοδικά. «Στα περισσότερα έχουν γίνει αλλαγές», επισημαίνει ο συγγραφέας. Κάτι αυτονόητο αφού δεν μπορώ να τον φανταστώ να ξανακοιτάζει ένα του κείμενο χωρίς να αλλάζει μια φράση, κάποια λέξη ή να αφαιρεί κάτι το ελάχιστο που φαντάζει περιττό σε μια δεύτερη ανάγνωση. Πώς αλλιώς άλλωστε θα μπορούσε να καταλήξει σε αυτή την τόσο λιτή, ελλειπτική, καίρια σε νοήματα γραφή με την εκφραστική δύναμη της μαχαιριάς φονικού στιλέτου ; «Οι σκηνές των διηγημάτων είναι η δυτική μεθόριος, η επαρχία, η Αθήνα αλλά και ψυχικοί τόποι. Μερικά διηγήματα είναι γραμμένα στη χωριάτικη ποιητική γλώσσα», στην γλώσσα της γιαγιάς του δηλαδή που συχνά αναβιώνει με πηγαίο τρόπο στο έργο του. Όπως και ιστορίες, συνήθειες, έθιμα, λεκτικές μεταφορές −η ίδια η λαλιά του τόπου− μαζί με τους χαρακτήρες, τις αναμνήσεις και την νοσταλγία των ανθρώπων των ορεινών χωριών της δυτικής μεθορίου. Μεταφέροντας μια διαφορετική και άγνωστη για πολλούς Ελλάδα −σήμερα ίσως εξαφανισμένη– και κτίζοντας έτσι τις δικές του γέφυρες ανάμεσα στην κουλτούρα του χωριού και της μεγαλούπολης.

Η γραφή του Σ. Δημητρίου αναδεικνύει μικρές στιγμές, σπαράγματα της πραγματικότητας ενός κόσμου που μοιάζει αθέατος, ανομολόγητος, ματωμένος. Δεν είναι λαμπερός, δεν ξέρει να σαγηνεύει ούτε να ονειρεύεται. Είναι όμως τόσο παλιός όσο και σύγχρονος, είναι αληθινός, αυθεντικός και ελεύθερος. Γι’ αυτό, παρόλο που δεν μας ψυχαγωγεί, μας γαληνεύει. Γιατί απελευθερώνει το συναίσθημα, δείχνει ότι κι εμείς μπορούμε να αφήσουμε να εκφραστούν με ειλικρίνεια τα βάθη και βάσανα της ανήσυχης ψυχής. Εξαπολύοντας στο πυρ το εξώτερο κοινωνικούς καθωσπρεπισμούς και συναισθηματικές απωθήσεις που επιβάλλει στον άνθρωπο η σύγχρονη κοινωνία, ώστε το προσωπείο του να φαντάζει πάντοτε μαχητικό, επιτυχημένο και πρωτίστως αλώβητο.

sotirisdΟ συγγραφέας αγγίζει με περισσή αλήθεια το τραύμα στην ψυχή και το σώμα, αναδεικνύει μέσα από αποσιωπήσεις το οξύμωρο και παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης, κάνει το ανοίκειο να μοιάζει οικείο, μιλά για το ανομολόγητο και το απρόσμενο, για την απώλεια, την αποδημία, το νόστο. Όλα αυτά τα σημαντικά και μεγάλα αναδύονται αποστεωμένα από συναισθηματικές φορτίσεις με τη βοήθεια μιας προσωπικής γραφής, στιβαρής μέσα στην απλότητά της, άκρως ελλειπτικής με κύριο χαρακτηριστικό τις δικές του ή «δανεικές» μεταφορές. Το ύφος του εξυπηρετεί μια θεματολογία που πηγάζει από τα «μοτίβα της μνήμης». Μιας μνήμης που συνεχώς εμπλουτίζεται χωρίς ποτέ να ρίχνει στη λήθη πρωταρχικά βιώματα ζωής που σαν σφουγγάρι απορρόφησε η ψυχή του συγγραφέα με αποτέλεσμα να καταλήξουν να αποτελούν μέχρι σήμερα το μπούσουλα του έργου του. Άλλωστε, τι τροφοδοτεί την τέχνη παρά η ίδια η ζωή; Το ζητούμενο βέβαια παραμένει κατά πόσο προσωπικό και πάνω από όλα οικουμενικό είναι το μήνυμα του εκάστοτε δημιουργού ώστε να καταφέρει να γίνει το έργο του και δικό μας κτήμα.

Με το παρακάτω απόσπασμα από το τελευταίο διήγημα του βιβλίου με τον τίτλο «Θελεσουριά» αποκαλύπτονται οι επιρροές του συγγραφέα. Περιγράφοντάς τις αυθορμήτως αναλύει ουσιαστικά τις αόρατες δημιουργικές διαδικασίες μέσα από τις οποίες η ζωή με τα ερεθίσματά της μετουσιώνεται σε τέχνη: Αναφερόμενος σε διήγημα του Χρήστου Χρηστοβασίλη από το βιβλίο «Τα διηγήματα της ξενιτειάς» που πρωτοδιάβασε σε αναγνωστικό του δημοτικού γράφει : «(…) Αργότερα δυο- τρεις φορές πέρασε σε κείμενά μου –με το δικό μου τρόπο− εκείνο το διήγημα του αναγνωστικού. Αλλά είναι άραγε ο δικός μου τρόπος; Πολλές φορές λένε στην μάνα μου να λέει από την αρχή της την ιστορία, να μην είναι τόσο ελλειπτική, να ονομάζει και όχι να σκιτσάρει πρόσωπα και καταστάσεις. Ακόμα ουδέποτε αποτιμά ηθικά τα πρόσωπα των διηγήσεών της και οι αποσιωπήσεις είναι περισσότερες απ’ τα φανερώματα (…). Αλλά και οι μεταφορές της, που από αλλού τις προσμένεις και απ’ αλλού ξεπηδούν, μήπως είναι δικές της; Πόσω μάλλον δικές μου. Ας πούμε την μεταφορά «έπιακαν τα μάτια της πάνα» την άκουσα και από άλλους συγχωριανούς της. Και το διήγημα του αναγνωστικού ποιος ξέρει πόσες, χαμένες πια, φωνούλες το συνδιαμόρφωσαν με τον συγγραφέα του (…)».

 

dimitriouΤο κουμπί και το φόρεμα
Σωτήρης Δημητρίου
Εκδόσεις Πατάκη, 2012
Τιμή:  € 10,90, σελ. 175 

politeia_order

 

 

 

 

 

 

 


Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Κύπρια πεζογράφος της νέας γενιάς, η ...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

Για το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα, τμήμα φωτογραφίας του Τάκη Τλούπα, έργο του οποίου κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο θεσσαλικό...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ