theodorou_240

Του Γιώργου Βέη

Χρόνοι και τόποι: το κρίσιμο τώρα, αλλά και το πολύβουο, μεσανατολικό χθες.

Το μεν πρώτο, όπως βιώνεται στη Συρία του πρόσφατου εμφυλίου πολέμου ή παραλλήλως στην Αθήνα των γνωστών τριβών και ανακατατάξεων, το δε δεύτερο, όπως το έζησε εν μέρει στη Συρία των δολοπλοκιών και των διασταυρώσεων αρκετών πολιτισμών και ισάριθμων μονοθεϊσμών, ερωτευμένη μάλιστα σφόδρα με έναν εκεί σεΐχη, η περιπετειώδης, αεικίνητη λαίδη Τζέιν Ντίγκμπι. Καθόλα υπαρκτό πρόσωπο, επιρρεπές σε πλείστα σκάνδαλα και άλλες τόσες κοινωνικές αποδομήσεις στις πρώτες δεκαετίες του 19ου, η Τζέιν Ντίγκμπι και η πολιτεία της συνιστούν το εποπτικό υπερκείμενο μέσα από τις σελίδες μιας εμπεριστατωμένης βιογραφίας. Η συγγραφέας παραθέτει από την αρχή κιόλας της αφήγησης την κύρια αυτή πηγή της, ήτοι: Mary S. Lovell, The Biography of Jane Digby, a Scandalous Life, Fourth Estate, Λονδίνο, 2003.

Βιωματική εξιστόρηση 

Καρπός ενός χαρισματικού, αρχετυπικά φίλαυτου ηθοποιού-εκκωφαντικά άστοργου πατέρα, πολύ γνωστού στους αθηναϊκούς κύκλους, και της εμφανώς άτυχης, από οικογενειακής σκοπιάς, Αμαλίας είναι η Τζένη, η κύρια ηρωίδα του μυθιστορήματος της Ιφιγένειας Θεοδώρου, η οποία παραπέμπει φυσικά αμέσως στην προαναφερόμενη συνώνυμή της λαίδη. Μάλιστα, η έντονη επαφή της με τον εσωτερικά διχασμένο μιγάδα Ρωμανό Καφαντάρη στη Δαμασκό αποτελεί την απαρχή των όσων θα ακολουθήσουν στη συνέχεια. Συγκρατώ ότι η συγγραφέας, η οποία μας έχει δώσει έως τώρα τέσσερα συνολικά βιβλία πεζογραφίας, ένα εκ των οποίων, συγκεκριμένα το Μελέκ θα πει άγγελος (έκδοση: Ελληνικά Γράμματα 2001), ήταν υποψήφιο για το Βραβείο του Μυθιστορήματος του περιοδικού «Διαβάζω», έχει ζήσει κατά καιρούς σε διάφορες πόλεις και πρωτεύουσες, επί τέσσερα περίπου έτη κάθε φορά, ακολουθώντας την πορεία του διπλωμάτη συζύγου της. Εξ ου και η εμφανής εξοικείωσή της με τα εκασταχού εκάστοτε ήθη, η εξειδικευμένη γνώση των πολιτισμικών συνισταμένων, η ροή των πληροφοριών περί των σημαντικότερων πολιτικών παραμέτρων, η προβολή του κατεστημένου ιστορικού παρελθόντος, αλλά και των συναφών μύθων, των επικίνδυνων ή μη ιδεολογημάτων και η αναψηλάφηση των ενίοτε φαντασιακών προσλήψεων του παρόντος στις χώρες εκείνες, τις οποίες βεβαίως άλλοι κάθε φορά επέλεξαν για πόλους του συνεχώς μετακινούμενου βίου της. Η Δαμασκός του βιβλίου είναι δηλαδή πρωτίστως η βιωματικά εγκολπωμένη, κατά το δυνατόν, εξημερωμένη Δαμασκός αυτής ακριβώς της μυθιστοριογράφου. Από την άποψη αυτή η Γεύση της ερήμου διαβάζεται παραπληρωματικώς ως ταξιδιωτική μαρτυρία, ως κοινωνικοπολιτικό θρίλερ, αλλά και ως ιδιαίτερο απόσπασμα μιας ευρύτερης αυτοβιογραφίας.

Η ιδιαίτερα τραυματική άφιξη της Τζένης στη σκηνή της εξιστόρησης είναι χαρακτηριστική των όσων δεινών θα υποστεί στο μέλλον. Η αδυναμία των γονέων της να ερωτευτούν και ν΄ αγαπηθούν κατ΄ ουσίαν την στιγματίζει οριακά από τις πρώτες κιόλας στιγμές της ζωής της. Οι δικές της σεξουαλικές περιπέτειες κατατάσσονται εμπειρικά σ΄ αυτήν ακριβώς την τυπολογία της αδυναμίας ολοκλήρωσης μιας πλήρους διάφυλης σχέσης. Αλλά και όλα τα άλλα πρόσωπα του έργου κατά κανόνα ερωτεύονται μέσα στις σελίδες του μυθιστορήματος, μαθηματικά σχεδόν, μόνον τα ατομικά τους είδωλα. Η τυφλότητα είναι και στην προκειμένη περίπτωση σχεδόν γενική: η ετερότητα εκλαμβάνεται ως ουτοπική μετεξέλιξη ενός τυραννικού εγώ. Ό, τι ανέκαθεν ορεγόταν ως θέμα το μυθιστόρημα βάθους. Ο έκδηλος ακριβώς αυτισμός των χαρακτήρων στη Γεύση της ερήμου παραπέμπει εμμέσως πλην σαφέστατα και στην ένδον, τη μείζονα έρημο του Εαυτού. Κοντολογίς, η τελεσίδικη έρημος της Συρίας και η ανέκκλητη ερημιά της Τζένης και βεβαίως των υπολοίπων συνασθενών της είναι μία και η αυτή. Η έρημος του σύμπαντος κατ΄ επέκτασιν.

Πορεία προς την αυτογνωσία

Έστω, για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής, το εξής χαρακτηριστικό δείγμα της απόλυτης φρίκης, όπως γεννιέται μαζί με την Τζένη σε μια μεγαλοαστική εστία: «Μητέρα ανώριμη με νοημοσύνη δεκαπεντάχρονης, χρησιμοποίησε την αναπάντεχη εγκυμοσύνη της για να κρατήσει τον Μιχάλη Ράλλη κοντά της, προσπαθώντας να τον δέσει με τον ομφάλιο λώρο του μωρού. Λες και δεν ήξερε ότι εκείνος ήταν ήδη μακριά. Το χαρμόσυνο νέο τον άφησε έκπληκτο κι αμήχανο και όταν η κοιλιά της άρχισε να φουσκώνει την κοίταζε απεγνωσμένα, σαν να περίμενε να του επαναλάβει λόγια που είχε ξεχάσει, τον ρόλο που έπρεπε να παίξει. Υποβολέας με γλώσσα κομμένη, ο εφιάλτης κάθε ηθοποιού. Δεν τον συγκίνησε εκείνη η πρωτόγνωρη μυρωδιά του μωρού, το τρυφερό δέρμα της κόρης του, το αθώο της βλέμμα. Ούτε η εικόνα της μάνας και του παιδιού την ώρα του θηλασμού. Χαμένη καλλιτεχνική ευαισθησία στο άπατο πηγάδι του εγωισμού και της ματαιοδοξίας. Όταν η μικρή Τζένη φώναξε για πρώτη φορά «Μπαμπά», ο Ράλλης δεν γύρισε αμέσως, λες και το μωρό απευθυνόταν σε κάποιον άλλο. «Φέρσου επιτέλους σαν πατέρας!» τον κατηγορούσε η Αμαλία. «Παίξ΄ τον σαν ρόλο, που να πάρει η ευχή…» φώναξε έξαλλη, ανήμπορη ν΄ αντέξει τη διπλή απόρριψη. Ο άντρας της άνοιγε την πόρτα κι έφευγε». Η παρορμητική Τζένη, που αναγνωρίζει τα όποια συμπλέγματά της, όπως αυτό της Ηλέκτρας, ανήκει στην κατηγορία των πλέον ερωτικών υπάρξεων της τρέχουσας παραγωγής στο χώρο της πεζογραφίας μας. Ένα καλάμι στον άνεμο του Πασκάλ, το οποίο λυγίζει συνέχεια από τις τόσο θεαματικές ορμές του κόσμου, αλλά που δεν σπάει τελικά. Η αντοχή της είναι η αντοχή της ανθρώπινης ύπαρξης να επιβιώνει μέσα στο διαρκές όνειρο του Έρωτα, καταματωμένη από τις Αυταπάτες της. Η φορά που την φέρνει από το Ε στο Α είναι ασφαλώς η πορεία που οδηγεί στην πολυτιμότερη των επιστημών, την ανυπόκριτη, την αυτοτελή τουτέστιν αυτογνωσία. Κι ακολουθεί τη διαδρομή από την Αθήνα της ερωτικής διαπάλης στη Δαμασκό της φώτισης.

theodorou_gefsiΗ γεύση της ερήμου
Ιφιγένεια Θεοδώρου
Εκδόσεις Πατάκη, 2012
Τιμή: € 18,70, σελ. 477

politeia_order

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Την ώρα που το ευρύ τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιες εξαιρετικές σειρές του Netflix και της HBO, όμως δεν ενοχλείται καθόλου από τα νέα ελληνικά σήριαλ, που σταθερά θέματά τους έχουν «τη βεντέτα, την τιμή της αδερφής και την κατσίκα του γείτονα» -όπως εύγλωττα είπε σε συνέντευξή του-, ο Δημήτρης Κ...

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 11ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει η συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης, από τα παιδικά της χρόνια στην Κυψέλη μέχρι τα νεανικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τη ζωή της στο Παρίσι, τα ταξίδια της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ