tragoudi_orfea250

Του Γιώργου Χ. Θεοχάρη

Μια παραβολή είναι ολόκληρο το μυθιστόρημα είτε το διαβάσει κανείς υπό το πρίσμα της ψυχικής πραγματικότητας του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά και της καταλυτικής επίδρασής της στη συνύπαρξη και στις σχέσεις των ανθρώπων και, συνακόλουθα, στη λειτουργία των κοινωνιών είτε η ανάγνωση είναι πολιτική, σε μια προσπάθεια κατανόησης των γενεσιουργών αιτίων που οδήγησαν την ελληνική κοινωνία στη σημερινή καθολική κρίση. 

Παράλληλα το βιβλίο αποτελεί ένα φιλοσοφικό δοκίμιο για τη ζωή, τις αξίες της και τον τρόπο του ζην, γραμμένο με τη φόρμα του μυθιστορήματος. Κι ακόμα είναι ένα αγαπητικό κείμενο για την ανθρώπινη περατότητα, μια σπουδή για τον θάνατο, που σημαίνει μια σπουδή για τη ζωή. Και τέλος είναι ένα κείμενο για την καθοριστική δύναμη της αγάπης που δίνει την ικανότητα στον άνθρωπο ν’ αντιπαρατεθεί με αξιοπρέπεια στις επιθέσεις του θανάτου και να τον κατανικήσει κάποτε ίσως, πρόσκαιρα ως φθαρτή ύλη, τελεσίδικα ως πνευματική και οντολογικά δημιουργική υπόσταση και ως μνήμη αγαθή και ωφέλιμη. 

Κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο Θάνος – Ορφέας Μαυρής, ένας νέος αστός, μορφωμένος, καλοφτιαγμένος, επαγγελματικά επιτυχημένος έως τα όρια του κορεσμού, με υπερτροφικό εγώ, ο οποίος ναρκισσεύεται, έχει όλη τη ζωή μπροστά του, διακατέχεται από την πεποίθηση ότι δεν χρωστάει σε κανέναν, κάνει θραύση στις γυναίκες και δεν υποψιάζεται καν ότι κάθε στιγμή της ζωής είναι μια αιωνιότητα που μπορεί να μας ανεβάσει στους επτά ουρανούς ψυχικά και συναισθηματικά και σωματικά αλλά μπορεί συνάμα να μας εξαποστείλει στους ουρανούς των χλοερών λειμώνων, κόβοντας το νήμα της ύπαρξης βίαια ή βασανιστικά μέσα από τις εφιαλτικές διαδρομές του άλγους της βαριάς ανίατης ασθένειας. 

Γύρω από τον Ορφέα κινούνται τρεις γυναίκες: η μητέρα του, η Ζωή που είναι ιατρός και η Ευρυδίκη που είναι εικαστική καλλιτέχνιδα. Η πρώτη γυναίκα, η μητέρα, είναι η μήτρα στην οποία βλάστησε το υπερεγώ του Ορφέα. Οι δύο άλλες, με τις οποίες θα συνάψει σχέσεις, εν σειρά, θα επιδράσουν στο πέρασμά του σε επίπεδα αυτογνωσιακής καταβύθισης και θα τον στηρίξουν, ομού και ομονοώντας, στην δυσκολότερη δοκιμασία της ζωής του. Σ’ αυτή την τελική φάση θα έχουν και τη συνδρομή του Σοφοκλή, ενός καθηγητή, φίλου της Ζωής. Αυτή η τετράδα θ’ αποτελέσει μια «λέσχη ευρυγώνιας αφήγησης», όταν χρειαστεί, προκειμένου να ερευνηθούν όσο γίνεται ολοσκοπικά –γι’ αυτό και λέμε «ευρυγώνια»- οι πιο απόκρυφες και σκιερές πτυχές της συνείδησης του Ορφέα, ώστε, μέσω της εξομολόγησης και της ταπείνωσης, να βγει από τον Άδη της ματαιοδοξίας και να τον φέρει η Ευρυδίκη στο φως της αυτογνωσίας και της ταπεινοφροσύνης. Έτσι, αριστοτεχνικά, στο μυθιστόρημα αντιστρέφονται οι ρόλοι των μυθολογικών στερεοτύπων του Ορφέα και της Ευρυδίκης, αφού τώρα είναι η Ευρυδίκη που επαναφέρει τον Ορφέα από τον Άδη στο φως της ζωής. Κι από κοντά η Ζωή, ως πρώην ερωμένη και κατοπινή αγαπημένη φίλη, διαπερνά την αφήγηση ενδεδυμένη παραβολικά την ίδια τη ζωή και τη χαρά και την αξία της ζωής, ενώ στον Σοφοκλή εξεικονίζεται η καλλιτεχνική αφήγηση της τραγικότητας του ανθρώπινου βίου, αφήγηση μέσω της οποίας ελπίζουμε στη συνέχεια της ύπαρξής μας ως ίχνος πολιτισμού και ως αποτύπωμα πολύτιμης μνήμης. 

Ο Ορφέας μπαίνοντας στην αρένα της επαγγελματικής ζωής, γίνεται ένα θηρίο έτοιμο να κατασπαράξει οποιονδήποτε σταθεί εμπόδιο στην κυριαρχία του. Διαπρέπει στο χώρο της διαφήμισης, φτάνοντας στο σημείο να ετοιμάζει εμπορική καμπάνια ακόμη και για εκείνο που κανένας δεν τολμά να εμπορευτεί πριν να επισυμβεί –τον θάνατο. Μέσα από το «project Μορφέας» προτείνει στους υποψήφιους πελάτες, πα να πει στους υποψήφιους μελλοθάνατους, να προαγοράσουν ένα πακέτο για τον θάνατό τους, σύμφωνα με την στάθμη της ματαιοδοξίας και της κενότητάς τους. Αν εδώ ο αναγνώστης οδηγείται συνειρμικά σε πλευρές της μυθοπλασίας του μυθιστορήματος της Ιωάννας Μπουραζοπούλου «Η ενοχή της αθωότητας», τότε ναι, επιχαίρουμε γι’ αυτή την διακειμενική συγχρονικότητα δύο καλών συγγραφέων στον ίδιο τόπο και χρόνο και προπαντός στην ίδια γλώσσα. 

Κι ενώ κατακτά τις επαγγελματικές κορυφές ο Ορφέας φτάνει σε τέτοιο σημείο κορεσμού που, με τη συνηγορία και προτροπή της Ευρυδίκης, αποσύρεται μαζί της στην επαρχία, επιχειρώντας να αναθεωρήσει τις μέχρι τότε σταθερές της ζωής του. Κι εκεί τον βρίσκει το αναπάντεχο ολοκληρωτικό κακό. Ο καρκίνος. Ως φυσική συνέπεια του ότι για κάθε μας επιλογή υπάρχει οπωσδήποτε ένα τίμημα. Και όσο πιο υποταγμένοι στην απρονοησία μας βρεθούμε τόσο πιο βαρύ θα είναι το τίμημα, ενώ όταν αντισταθούμε στην ηθική πτώση και καταβαράθρωση το τίμημα θα είναι κότινος επιβράβευσης. 

«Απορώ και εξίσταμαι όταν εννοήσω τον θάνατο» διαβάζουμε στην Εξόδιο Ακολουθία. Έτσι και ο Ορφέας. Κι εδώ αρχίζει η βασανιστική πορεία του καθενός μας είτε προς την παραίτηση και την επίσπευση της εκμηδένισης είτε προς τη μάχη για τη ζωή και τη νίκη. Κομβικό σημείο για την ενδυνάμωση του μαχητή ή για την παράδοσή του είναι η στάση που θα κρατήσει απέναντι στο αμείλικτο ερώτημα που ανακύπτει: «πόσος χρόνος μου μένει;», που θα πει «πόση ζωή ακόμη έχω;». Γιατί στην ανίατη, στη βαριά ασθένεια το πρώτο στοιχείο που προβάλλει και πιέζει ογκολιθικά τη σκέψη είναι ο Χρόνος. 

Στην περίπτωση του Ορφέα απλώνεται το προστατευτικό δίχτυ των αγαπημένων του ή καλύτερα εκείνων που όντως τον αγαπούν και τον νοιάζονται. 

Και στο τέλος, αδιάφορο αν ο Ορφέας θα ζήσει ή θα πεθάνει, έχει έτσι κι αλλιώς νικήσει αφού αποφάσισε να ζήσει, όσο ζήσει, όπως θέλει αυτός και όχι όπως θέλουν οι άλλοι, άνθρωποι ή εξωγενείς άυλοι παράγοντες της αγοράς και του εκμεταλλευτικά στοχευμένου management επιβίωσης. 

Η αρρώστια θα έχει νικηθεί από την αγάπη και ο άνθρωπος, ως υπόσταση ψυχική, θα έχει ανυψωθεί από το τέλμα της απρονοησίας και του εγωκεντρισμού, στο βάθρο της ταπείνωσης και της αυτογνωσίας, με τα φτερά της αγάπης.

tragoudi_orfeaΈνα τραγούδι για τον Ορφέα
Νίκος Σιδέρης
Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2011
Τιμή: € 16,60, σελ. 395

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ρίο Γκράντε» του Χρήστου Χαρτοματσίδη (κριτική) – Ένα Φαρ Ουέστ στη Θεσσαλονίκη

«Ρίο Γκράντε» του Χρήστου Χαρτοματσίδη (κριτική) – Ένα Φαρ Ουέστ στη Θεσσαλονίκη

Για το μυθιστόρημα του Χρήστου Χαρτοματσίδη «Ρίο Γκράντε» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Υπάρχουν ήρωες με κακή μοίρα. Φευ, είναι αυτοί που έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Είναι χαμένοι από χέρι ό,τι και να κάν...

«Δεν θ’ αργήσω» της Βασιλικής Πέτσα (κριτική) – Το τραγικό παρελθόν δεν ησυχάζει ποτέ

«Δεν θ’ αργήσω» της Βασιλικής Πέτσα (κριτική) – Το τραγικό παρελθόν δεν ησυχάζει ποτέ

Για το μυθιστόρημα της Βασιλικής Πέτσα «Δεν θ’ αργήσω» (εκδ. Πόλις).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Κόσμος να φωνάζει, να μπαίνει μέσα στο γήπεδο ελπίζοντας να σωθεί. Άλλοι να κρέμονται από τις εξέδρες, να πέφτουν ημιλυπόθυμοι ή δίχως ανάσα. Τόσος πολύς κόσ...

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες – Μια ελληνική ανθολογία λαογραφικού τρόμου» (ανθολόγηση – εισαγωγή – επίμετρο: Γιώργος Θάνος, εκδ. Ροές).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Νεράιδες, στοιχει...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Καταγράφοντας το κριτικό τοπίο: Κριτικοί και κριτική – Ποιοι, πού και πώς

Καταγράφοντας το κριτικό τοπίο: Κριτικοί και κριτική – Ποιοι, πού και πώς

Απόπειρα σχετικής οριοθέτησης του αντικειμένου των κριτικών κειμένων και καταγραφής των κριτικών λογοτεχνίας για το –τυχαίο και ενδεικτικό– διάστημα από την 1η Ιανουαρίου 2022 έως και την 30ή Ιουνίου 2024. «Σε μια Ελλάδα, όπου πολλοί γράφουν λογοτεχνία, αλλά δεν διαβάζουν ανάλογα πολλοί, πόσοι υπηρετούν την κριτική ...

Στη Βρετανίδα Σαμάνθα Χάρβεϊ για το «Orbital» το Μπούκερ 2024

Στη Βρετανίδα Σαμάνθα Χάρβεϊ για το «Orbital» το Μπούκερ 2024

Στο μυθιστόρημα της Σαμάνθα Χάρβεϊ [Samantha Harvey] «Orbital» το βραβείο Booker για το 2024, «ένα ερωτικό γράμμα στον πλανήτη μας καθώς και μια βαθιά συγκινητική αναγνώριση της ατομικής και συλλογικής αξίας κάθε ανθρώπινης ζωής». Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά στις αρχές του 2025 στη σειρά Aldina των εκδόσε...

Καλλίδα Ζαχοπούλου: «Το βιβλίο μου δεν είναι διδακτικό, ούτε προσπαθεί να το παίξει βαθύ»

Καλλίδα Ζαχοπούλου: «Το βιβλίο μου δεν είναι διδακτικό, ούτε προσπαθεί να το παίξει βαθύ»

Η Καλλίδα Ζαχοπούλου μας συστήθηκε πρόσφατα με το μυθιστόρημά της «Όταν νυχτώνει στα στενά», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Book Press

Με ποια λόγια θα συστήνατε το βιβλίο σας σε κάποιον που δεν γνωρίζει τίποτε για σα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ