diavati-250

Του Παναγιώτη Γούτα

Η Αρχοντούλα Διαβάτη, που, όπως διαβάζουμε στο αυτί του βιβλίου της, γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε Νομικά και Νεοελληνική Φιλολογία στο Α. Π. Θ., τύπωσε, ύστερα από οκτώ χρόνια, το δεύτερο βιβλίο της, που το χαρακτηρίζει μυθιστορίες (το πρώτο της βιβλίο ήταν το χρονικό Στη μάνα του νερού, τυπωμένο από τις εκδόσεις «Το Ροδακιό», το 2004) 

Πρόκειται για ένα κολάζ μικρών, πολύ μικρών ή κάπως μεγαλύτερων κειμένων που (τα περισσότερα) διακρίνονται από υφολογική ποικιλία, ελλειπτικότητα και, σε μερικές περιπτώσεις, από ένα αχνό, ποιητικό απόηχο στη γραφή τους. Ένα κομμάτι τού βιβλίου αφορά γράμματα (αλληλογραφία) που δέχεται η Ναυσικά (το άλτερ έγκο της συγγραφέως) από τον Άγγελο, στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης – η συγγραφέας δεν μας αποκαλύπτει την ακριβή χρονολογία της αποστολής αυτών των γραμμάτων. Η αλληλογραφία παρουσιάζει σκέψεις, συναισθήματα, γεγονότα και αποτυπώνει ανάγλυφα όλο το κλίμα της εποχής, με τα χαοτικά αδιέξοδα, τη φλόγα, την αγωνία και την ιδεολογική διαπάλη των νέων που αμφισβητούσαν έντονα τη γνώση και το κοινωνικό σύστημα.

Σε άλλου τύπου κείμενα, η Δ. μας συστήνει (έτσι, όπως είχε την τύχη να γνωρίσει) μεγάλες προσωπικότητες των επιστημών, της λογοτεχνίας και της καλλιτεχνικής εν γένει ζωής. Αριστόβουλος Μάνεσης, Βασίλης Βασιλικός, Ιάνης Ξενάκης, Δημήτρης Χατζής. Μορφές που την χάραξαν και άφησαν στην ψυχή και στο έργο της ευδιάκριτο το ίχνος τους.

Ακολουθούν άλλα κείμενα με επίκεντρο την πόλη της Θεσσαλονίκης, όπου η μνήμη κάνει άλματα, αναπηδώντας από το παρόν στο παρελθόν και αντίστροφα. Εδώ γίνεται αναφορά στη Διαγώνιο, στο Δεύτερο Γυμνάσιο Θηλέων, την Ουρανούπολη, την πλατεία Αριστοτέλους, τη Φιλοσοφική Σχολή με τους φημισμένους καθηγητές της, μετά πίσω, πάλι στα χρόνια του Δημοτικού, κι ύστερα ξανά Φιλοσοφική, Γαλλικό λύκειο, σαλονικιώτικα όνειρα εν μέσω καύσωνα, βιβλία κλασικά και ταινίες ορόσημα μιας ολόκληρης εποχής, αλλά και σκόρπιες μνήμες, ημερολογιακές σημειώσεις και σημειώσεις στο περιθώριο βιβλίων, φίλοι και φίλες που χάθηκαν, πολιτικές αντιπαλότητες και ιδεολογικές μάχες σώμα με σώμα, ένας ολόκληρος κόσμος, μια εποχή τελούσα σε λήθαργο και ακινησία, που ξυπνά και ζωντανεύει μέσα από την πένα της αφηγήτριας.

Φυσικά, όλα τα κείμενα δεν παράγουν το ίδιο καίριο και δραστικό αποτέλεσμα, ούτε αντέχουν σε μεμονωμένη αυστηρή λογοτεχνική κριτική –άλλωστε το βιβλίο αποτιμάται στο σύνολό του, και όχι ως μεμονωμένα κείμενα. Ωστόσο, νομίζω πως η Διαβάτη, με αυτό της το πόνημα, κερδίζει στα εξής σημεία:

α) Αποτυπώνει με θραυσματικό τρόπο γραφής το χαοτικό και φευγαλέο χαρακτήρα μιας εποχής που την σημάδεψε.

β) Μας αποκαλύπτει τη σημασία και την αξία των «σημειώσεων στο περιθώριο» και της ημερολογιακού τύπου λογοτεχνίας.

γ) Κατορθώνει να οργανώσει σε ενιαίο λογοτεχνικό σώμα όλα τα επιμέρους κείμενα, σχόλια, σκέψεις, μνήμες, λειτουργώντας ως κατασκευάστρια ψηφιδωτού που κολλά ψηφίδα ψηφίδα τα επιμέρους κομμάτια τού δημιουργήματός της.

Εντύπωση προξενεί η γνωριμία της και οι φιλικές σχέσεις που ανέπτυξε με καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες παγκόσμιας εμβέλειας, τις οποίες αναπολεί με σεβασμό και συγκίνηση, ενώ κάποια μικρά κείμενά της –ιδίως προς το τέλος του βιβλίου– μου θύμισαν τη στήλη «Δευτέρα» του Γιώργου Χρονά, που, φαίνεται, πως η συγγραφέας είχε υπόψη της (αναφέρεται σε κάποιο σημείο του βιβλίου για τεύχη του περιοδικού Οδός Πανός, όπου και η εν λόγω στήλη) και, προφανώς, επηρεάστηκε απ’ την ελλειπτικότητα και πυκνότητα τού λόγου του ποιητή-εκδότη. Αυτά τα κείμενα της Δ. για τα οποία μιλώ, πιστεύω πως συγκαταλέγονται στις καλύτερες στιγμές της, αφού εμπεριέχουν λογοτεχνικότητα, δράση και πύκνωση λόγου, και όχι ξερή, ημερολογιακού τύπου καταγραφή γεγονότων.

Συμπερασματικά: Ένα βιβλίο προσωπικό, με μεγάλη συναισθηματική αξία πρωτίστως για την ίδια τη συγγραφέα, βιωματικό, χαμηλόφωνο, που αναπλάθει μια εποχή γεφυρώνοντας τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης (λίγο πριν, λίγο μετά) με το αλλοπρόσαλλο σήμερα. Ένα βιβλίο που, σε αρκετούς αναγνώστες, έχει να πει και να θυμίσει πολλά.

diavati-exofΑρχοντούλα Διαβάτη
Το αλογάκι της Παναγίας
Μυθιστορίες
Νησίδες, 2012

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ