alt

Του Παναγιώτη Γούτα

Από το πρώτο κιόλας βιβλίο του εκ Καστοριάς ορμώμενου Ηλία Παπαμόσχου (1967) η κριτική χαιρέτισε με ενθουσιασμό ένα μεγάλο ταλέντο. Οι τρεις πρώτες συλλογές διηγημάτων του τυπώθηκαν μέσα στην περασμένη δεκαετία. Μιλάμε για τα βιβλία Καλό ταξίδι κούκλα μου… και άλλες ιστορίες (Κέδρος, 2004), Του χρόνου κυνήγια (Κέδρος, 2005) και Λειψή αριθμητική (Κέδρος, 2009).

Στο πρώτο βιβλίο του ο Π. προσπαθεί να ζωντανέψει μέσα από τα λιτά και συγκινησιακά φορτισμένα κείμενά του αγαπημένους νεκρούς (ίδιο πολλών θεσσαλονικιών λογοτεχνών: Βαφόπουλος, Κάτος, Μίγγας, Σφυρίδης, Αγαθοπούλου, Ανέστης Ευαγγέλου κ. α). Στο Του χρόνου κυνήγια ως φόντο δεσπόζει η πόλη της Καστοριάς με τη λίμνη της. Πάλι κείμενα μιας παλάμης και κάτι περισσότερο, συγγενικά πρόσωπα, ο θάνατος του πατέρα και της μητέρας του αφηγητή, αλλά και άλλες ιστορίες δοσμένες με ποιητική διάσταση, ιδίως στο επιμύθιό τους. Στο Λειψή αριθμητική, παρότι οι αρετές του Π. παρέμεναν στο ακέραιο, ήταν ορατή μια τάση επανάληψης των λογοτεχνικών κεκτημένων και διακριτός κάποιος συγγραφικός εφησυχασμός.

Με νέο, πλέον, εκδότη, ο Π. συνεχίζει τη λογοτεχνική παραγωγή του, πάντα στον χώρο του μικρού διηγήματος, και στο λυκαυγές της νέας δεκαετίας. Στα καινούρια του κείμενα διατηρούνται οι κατακτημένες λογοτεχνικές αρετές του συγγραφέα, δηλαδή η διεισδυτικότητα σε έννοιες όπως ο χρόνος, η φθορά, η παιδική ηλικία, οι άνθρωποι γενικότερα και η πορεία τους στη ζωή, ο θάνατος. Υπάρχουν πάντα λεπτομερείς και λεπτεπίλεπτες περιγραφές της πόλης (σε πολλά κείμενα γίνεται αναφορά στη γενέτειρα Καστοριά) αλλά και αντικειμένων, προσώπων, αποχρώσεων και ήχων.

Από μια σύντομη περιδιάβαση κάποιων εκ των διηγημάτων του Π. προκύπτουν τα παρακάτω:

Στο «Το μέταλλο κελαηδάει» έχουμε να κάνουμε με έναν ιδιόρρυθμο, αθυρόστομο ανθρώπινο τύπο, κουρέα στο επάγγελμα, και την πορεία του στον χρόνο. Ο συγγραφέας κάνει σκέψεις και απογειώνει το διήγημα φανταζόμενος τον ήχο των μετάλλων του κουρέα, τα ταχτοποιημένα μεταλλικά σύνεργά του που πια είναι «νεκρά πράγματα» και τα περιβάλει «αέρας πλαστής αιωνιότητας».

Στο «Η παγωμένη πόλη» έχουμε μια δυνατή περιγραφή της λίμνης της Καστοριάς και των κοιμητηρίων της πόλης, μια παγωμένη και χιονισμένη μέρα. Η εικόνα των κοιμητηρίων προκαλεί ρίγος στον αναγνώστη, υπερκεράζει την περιγραφή της λίμνης και της πόλης, αναδεικνύοντας την Καστοριά σε νεκρόπολη. Η παγωμάρα των κοιμητηρίων ταιριαστή με την παγωμένη ατμόσφαιρα και το χιονισμένο τοπίο.

Στο «Η γούρνα», τρία υλικά αντικείμενα, μια γούρνα, μια παλιά φωτογραφία και κάτι εργαλεία μαραγκουδικής, παρά τη φαινομενική ακινησία της ύλης που εκπέμπουν, φωτίζονται από το βλέμμα του συγγραφέα που τα φωτογραφίζει, διαστέλλοντας ασυναίσθητα την ευαισθησία του εγγονού που καπνίζει στον χώρο.

Στο «Το ξεχωμάτιασμα», δυνατό το θέμα της αποκομιδής των οστών του πατέρα του αφηγητή, συνταιριασμένο με τη στιγμή της νεκρώσιμης ακολουθίας στην εκκλησία.

Στο «Οι ποιμένες άλλοτε και τώρα» έχουμε να κάνουμε με στοιχεία δοκιμίου, σε ένα ύφος που προσιδιάζει με εκείνο του Σωτήρη Δημητρίου, από τότε που η λογιοσύνη αναμεμιγμένη με έναν διδακτικό τόνο κυριάρχησαν στη γραφή του – κείμενο που ωστόσο δεν ανήκει στις καλές στιγμές του Παπαμόσχου.

Το «Χριστουγεννιάτικο ξόδι», παρά το συγκλονιστικό θέμα του θανάτου οικείου προσώπου του συγγραφέα που πραγματεύεται, δείχνει κάπως μπουκωμένο από φιλοσοφικές κοινοτοπίες περί ζωής και θανάτου.

Τέλος το «Οι κήποι», ένα κείμενο σε δύο μέρη, αποτελεί μια λυρική καταβύθιση στο σύμπαν της παιδικής ηλικίας (γνώριμο θεματικό μοτίβο στα βιβλία του), όπου η απόληξή του είναι η πικρή συνειδητοποίηση της ύπαρξης μέσα από τη σκληρή αντίθεση του χθες με το σήμερα: «έναν κήπο που ’ταν γεμάτος δέντρα της ζωής και τώρα γέμισε δέντρα της σκληρής ομορφιάς και της πικρής γνώσης».

Ο Παπαμόσχος και σ’ αυτό του το βιβλίο δίνει βαρύτητα στις σκιές, τους φωτισμούς και τις φωτοσκιάσεις των ιστοριών του. Ο κόσμος του φαντάζει παλλαϊκός, αδρανής, αμετακίνητος, ξεχασμένος, φωτίζεται όμως απρόβλεπτα με τη γραφή και παίρνει άλλη διάσταση σε χώρο και χρόνο. Κάπως ψυχαναγκαστικά γίνεται μια επίδειξη λογοτεχνικών ικανοτήτων στα τέλη των ιστοριών, που δεν έρχονται πάντα φυσικά και αβίαστα, ενώ το περίτεχνο, ποιητικό, απογειωτικό κλείσιμο κάποιες φορές εκβιάζεται. Θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε κι άλλες ενστάσεις για τη νέα συλλογή του Παπαμόσχου, όμως παρότι ο ίδιος απομακρύνθηκε κάπως από τη συναισθηματική γνησιότητα και την άρτια ποιότητα των δύο πρώτων του βιβλίων (που, κατά την προσωπική μου πάντα γνώμη, είναι και τα καλύτερα), δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε πως παραμένει μια σταθερή αξία στον χώρο της μικρής πεζογραφικής φόρμας.

altΟ μυς της καρδιάς
Διηγήματα
Ηλίας Λ. Παπαμόσχος
Μεταίχμιο, 2011
107 σελ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ