crop
Της Μαργαρίτας Φρανέλη

Η νέα νουβέλα του Game Boy της ελληνικής λογοτεχνίας.

«Οι κωμωδίες δεν έχουν θάνατο» λέει το αρχικό, προς απόδειξη θεώρημα της τελευταίας νουβέλας του Αχιλλέα Κυριακίδη "Κωμωδία" (Πόλις, 2010).

Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν και ζωή, υποτονθορύζει το αντι-κείμενο και υπο-κείμενο θεώρημα, η υπόθεση του οποίου επαληθεύεται από τον άβιο βίο που διάγει ο κεντρικός ήρωας Δ.Χ.
Ένας ήρωας Δημοσίας Χρήσεως, θα μπορούσε να πει κανείς με μια πρώτη ματιά. Αλλά, γιατί όχι, ένας ήρωας Δίχως Χάρτη, ένας ήρωας Δυνάμει Χαοτικός, ένας ήρωας Δαιδαλώδους Χώρου, ή, ποιος ξέρει, ένας ήρωας Δηκτικού Χιούμορ, Διαλυμένης Χίμαιρας, ή Δύοντος Χρόνου. Ένας ήρωας Δίχως Χαρακτηριστικά. Τόσους και άλλους τόσους χαρακτηρισμούς υποστηρίζει η εκπληκτικής απλότητας –μιας απλότητας προβεβλημένης, κατά τα κέφια της αφήγησης, στα πολλά επίπεδα του χάους– περσόνα του Δ.Χ. Ο οποίος χάνει και κερδίζει ζωές με την άνεση ήρωα σε game boy (βλέπω τον συγγραφέα να κρατά υπομειδιώντας την κονσόλα) και αλλάζει επίπεδο με την ευκολία που δίνονται οι εντολές σε μια οθόνη αφής: slide to unlock, slide to answer, slide to decline∙ η αφή, ικανή και αναγκαία συνθήκη για το πέρασμα από τη μία στην άλλη διάσταση, από τη μία στην άλλη κατάσταση, από τη μία στην άλλη παράσταση. Που είναι πάντα ΚΩΜΩΔΙΑ.

Επανέρχομαι: «Οι κωμωδίες δεν έχουν θάνατο».
Έχουν όμως κηδείες: «μπροστά και αριστερά της νύχτας» φλέγεται το Ι.Χ. όραμα της αριστεράς υπό τα βλέμματα διερχόμενων δεξιών. Ίσως όμως όχι. Ίσως αναπαριστάται η εικόνα τού Ι.Χ. θανάτου τού πατέρα τού Δ.Χ., ένα «φλογερό θαύμα» από όπου βγαίνουν σπίθες «σαν τα φωνήεντα του Πατρός απ’ την καιομένη βάτο». Ή ίσως συμβαίνει οτιδήποτε άλλο. Γιατί η ΚΩΜΩΔΙΑ είναι μια νουβέλα πολυκατοπτρική σαν όνειρο. Ονειρική σαν κάτοπτρο. Και ειλικρινής σαν αντικατοπτρισμός.
Και, περιδινούμενοι στην Κωμωδία, «Ζούμε ένα όνειρο μέσα σε όνειρο»: εκείνο που, κατά Freud, λέει την αλήθεια. Με τη διπλή άρνηση της πραγματικότητας, το όνειρο του ονείρου λέει την αλήθεια και, με ανάλογο κατά την Anne Ubersfeld τρόπο, την αλήθεια –όχι την πραγματικότητα, την αλήθεια!– λέει ΚΑΙ το έργο μέσα στο έργο. Η κωμωδία μέσα στην Κωμωδία!
Μια υπέροχη νουβέλα-καλειδοσκόπιο που πηγαινοέρχεται στους χρόνους και τους καιρούς, πατώντας πάνω στη ράγα του συμβόλου του απείρου ∞, αυτού του οριζόντιου 8, που ο Κυριακίδης κοιτά με παιγνιώδη διάθεση, πότε στην κατακόρυφη και πότε στην οριζόντια μορφή του:
  • καθέτως εμφανίζεται το 8 σε πολλαπλάσια ή υποπολλαπλάσιά του, αλλά και ως έχει, σαν ψηφίο αριθμών μονοψήφιων ή πολυψήφιων: 8 χρόνια, 80 τετραγωνικά, 16 συνολικά βιβλία-8 πανομοιότυπα, 4 παιδιά, 28 λεπτά, 4 χιλιόμετρα και 180 μέτρα, 18 Ιουνίου, στις 8.28, café 24, ένα 24 ισοπεδωμένο…
(μα δεν είναι φυσιολογικό για έναν συγγραφέα που πρόσφατα συμπλήρωσε το 64ο έτος της ηλικίας του, τουτέστιν 82;)
  • οριζοντίως, ως έννοια του απείρου δηλαδή, το συναντάμε στις «ατέρμονες σκάλες του μετρό», σε «αυτό το μέλλον που φάνταζε βιολογικά ατέρμονο και μαθηματικά άφθαρτο», αλλά και στα σχήματα λόγου που αναπαριστούν λεκτικά ή νοηματικά την ταινία Moebius (απελευθερωμένα και απελευθερωτικά / έτσι όπως λένε όλοι πως κλαίνε πάντα οι άνδρες που όπως λένε όλοι δεν κλαίνε ποτέ / πάντα-ποτέ / το ρεαλιστικά μαγικό κοσμοδρόμιο του μαγικού ρεαλισμού / λίγο πριν ή λίγο μετά / Κορίνθου-Πατρών ή Πατρών-Κορίνθου / Το αίμα που έτρεχε νωπό και κόκκινο σαν αίμα / Να του πει τι ήθελε να πει / Σιωπή βαρύτερη κι από στίχο νομπελίστα που σωπαίνει / Το αστυνομικό δαιμόνιο του αστυνομικού / Η εικόνα της κυρίας που τρώει σταφίδες οι οποίες είχαν «φάει» τον άντρα της κυρίας / το τέλος της αρχής του / Αριάδνη από το Νίτσα.)
Το οκτάρι, τόσο το οριζόντιο (∞) όσο και το κατακόρυφο (8), με τις roller coaster ανωφέρειες και κατωφέρειες που παρασύρουν σε πτώσεις ονειρικές, δίνει το παρών τόσο στη μικροοικονομία όσο και στη μακροοικονομία του κειμένου. Ενός κειμένου με το οποίο ο συγγραφέας μας κλείνει συνεχώς το μάτι παρουσιάζοντας:
  • τις πνευματικές του συγγένειες (πίσω από την οδό Παπαδημητρακοπούλου και τον πολυμορφικό ήρωα Παπαδημητρακόπουλο βλέπω τον διηγηματογράφο Ηλία Παπαδημητρακόπουλο∙ πίσω από την οδό Χατζηδημητρίου διακρίνω τη λεπταίσθητη Νίκη Χατζηδημητρίου)
  • την προσωπική του διαδρομή (το σύντομο βιογραφικό τής σελ. 44) και το αριστερό παρελθόν (ο ΔΧ έκανε μια μάταιη απόπειρα να ξανακοιτάξει αριστερά του, μπας κι έβλεπε τίποτα απ’ το σκοτάδι που μπορεί να μην ήταν σκοτάδι), τη γυναίκα-σωτήρα που βγάζει τον άντρα από τους λαβυρίνθους του (η μυθική Αριάδνη–Νίτσα της νουβέλας και η υπαρκτή μούσα Ιωάννα–Νίτσα της ζωής του ενδέχεται να διαθέτουν το ίδιο υποκοριστικό, το οποίο καθορίζει, με αντίστροφη πορεία, το πλήρες όνομα…).
Μια νουβέλα tout à fait nouvelle, ένα απολαυστικό παιχνίδι αναγνώστη και συγγραφέα, ο οποίος διασκεδάζει:
  • κάνοντας copy-paste εικόνων (μια ουλή εμφανίζεται κι εξαφανίζεται από τα διάφορα πρόσωπα με αδιάφορη αιτιολογία, οι σταφίδες αποτελούν αντικείμενο συμβολαίου αλλά και φαγώσιμο πασατέμπο, ο λαβύρινθος της Αριάδνης προβάλλεται στη στοά του κουρέα πατέρα της)
  • προσδίδοντας κυλιόμενους ρόλους σε επίθετα και ουσιαστικά (υδράργυρη πραγματικότητα / έμβρυο μήνυμα / σαμουράι τηλεφωνητής / απομεσήμερη ραστώνη / χλωροφόρμια μνήμη)
  • απαλείφοντας γράμματα χάριν παιγνίου (Caf Coca C -θυμάμαι το Neraska από τις «Τεχνητές Αναπνοές»)
  • χαριεντιζόμενος με την αμφισημία των λέξεων ή περιγελώντας την προσωρινή τους αξία [οδός άσφαλτη (άσφαλτος αλλά και αλάνθαστη) λαιμητόμος / ομοτράπεζος αναγνώστης (δουλεύει στην ίδια Τράπεζα) / ακακίες και άλλα καλοπροαίρετα δέντρα / γνήσια φορμάικα (ένα υλικό 100% φο) / ομηρική ανηφόρα (για την οδό Ομήρου) / ασφάλεια: λέξη ειρωνική μοναχή της / ο κουρέας που χάνει τα μαλλιοκέφαλά του / το κουμπί του τηλεφωνητή που κόκκινο κόκκινο εκλιπαρούσε ανερυθρίαστα / τα ολοστρόγγυλα τετραγωνικά]
  • χαϊδολογώντας την ακοή μας με παρηχήσεις υπέροχης χλεύης (ακριτομυθία – παρατεινόμενη ακριτική θητεία / αγένειος και αγενής φύλακας / Χαρά στη χαροκαμένη κυρία Χ).
Σαρκάζει ακόμα τον παραλογισμό της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας (Ρατσιστής δεν ήταν… αλλά εν πάση περιπτώσει, υπάρχουν φυλές και φυλές, ευφυΐες και ευφυΐες, και να μην τα ισοπεδώνουμε όλα / τους περιδεείς αστούς που τρομοκρατούνται με το παραμικρό ή δικαιώνονται όταν το παραμικρό τούς τρομοκρατεί / επικίνδυνος ο οικοδόμος που εργαζόταν Σάββατο)
αλλά και σαγηνεύεται από τα παράλογα που γεννά η λογική της γλώσσας (ένα όνειρο δεν το άφηνε να κοιμηθεί) καθώς και η προβολή του ολογράμματος των ονείρων στην πραγματικότητα (ο Ριπ Βαν Ουίνκλ εμφανίζεται και σαν ήρωας και σαν μάρκα Ουίσκι!).
Αυτός ο Δημοσίας Χρήσεως ήρωας, με τον «μονοθέσιο ιδιωτικό κόσμο», περιδιαβάζει το μέλλον (ΟΛΑ τα πιθανά μέλλοντα) για να ενθέσει παρελθόν (ΟΛΑ τα δυνατά παρελθόντα) σε μια ζωή κενή σαν άγραφο βιβλίο, που άρα περιέχει εν δυνάμει ΟΛΑ τα βιβλία (Του ’χε κλέψει τη ζωή – μα ποια ζωή). Κι όταν φτάνει στα πρόθυρα του αύριο αναρωτιέται: «να πάει δεξιά ή αριστερά για να προϋπαντήσει το ξημέρωμα;» «Δεν ξέρουμε τι έγινε εκεί πίσω» και αναρωτιόμαστε τι θα κάνουμε εκεί μπρος. Η πραγματικότητα, κινούμενη άμμος, οι απαντήσεις, απαγορευτικά μονοδιάστατες. Ας παίξουμε λοιπόν! Ο χρόνος είναι… κρίμα να μείνει έξω από το παιχνίδι! Ας ανακατέψουμε την τράπουλά του και ας την κόψουμε εκεί όπου τίποτα δεν είναι τετελεσμένο, παρόλο που έχει αμετάκλητα συντελεστεί: «αν θες να ζήσεις» – «αν θες να έχεις ζήσει», τράβα όποιο χαρτί επιθυμείς. Θα σου πει τη μοίρα σου, θα σου δείξει το δρόμο ή θα σωπάσει για πάντα. Κόλαση και παράδεισος έχουν πουληστερά τρέιλερ. Κάθισε αναπαυτικά και απόλαυσε την ΚΩΜΩΔΙΑ. Περιέχει όλες τις ζωές που θες να ζήσεις, με την ελαφρότητα της πέννας ενός βαρύτιμου συγγραφέα.

Υ.Γ. Τυχερός άνθρωπος, τυχεροί και όσοι μοιραζόμαστε την καλλιτεχνική εμπειρία μαζί του: η λογοτεχνία προσφέρει αφειδώλευτα τις ζωές που ποτέ δεν θα / μπορέσουμε / προλάβουμε / αντέξουμε / τολμήσουμε / να ζήσουμε.

bookΚωμωδία
Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδ. ΠΟΛΙΣ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες – Μια ελληνική ανθολογία λαογραφικού τρόμου» (ανθολόγηση – εισαγωγή – επίμετρο: Γιώργος Θάνος, εκδ. Ροές).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Νεράιδες, στοιχει...

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

Για τη συλλογή διηγημάτων της Δήμητρας Λουκά «Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» (εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Daniel Egnéus

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Πώς μπορεί ένας αρχετυπικός μύθος, διατηρημένος μέσα στους αιώνες στη βασική του δομή ...

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

Για το μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη «Ελσίνκι» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Ο πρωταγωνιστής της ιρακινής ταινίας «The Heart Sculpture».

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο αυτό μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη ανήκει καταρχάς στη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά

«Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά

Για την παράσταση «Λεωφορείο ο Πόθος» (μτφρ. Αντώνης Γαλέος) του Τενεσί Ούλιαμς, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Καραντζά, η οποία παρουσιάζεται μέχρι και τις 22 Δεκεμβρίου στο Θέατρο Προσκήνιο. 

Γράφει ο ...

Εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη για το βιβλίο «ρησπέκτ» του Άρι Γεωργίου

Εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη για το βιβλίο «ρησπέκτ» του Άρι Γεωργίου

Εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου ΡΗΣΠΕΚΤ [λέξεις για τρίτους] του Άρι Γεωργίου διοργανώνει στη Θεσσαλονίκη ο εκδοτικός οίκος University Studio Press, την Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2024 ώρα 19:00, στον χώρο ΥΨΙΛΟΝ.

Επιμέλεια Book Press

Η ...

Εκδήλωση για το λεύκωμα «200 χρόνια Ελλάδα - 200 χρόνια Εθνικές Υποδομές»

Εκδήλωση για το λεύκωμα «200 χρόνια Ελλάδα - 200 χρόνια Εθνικές Υποδομές»

Η Πανελλήνια Ένωση Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ) και οι εκδόσεις Καπόν, διοργανώνουν εκδήλωση για την παρουσίαση του λευκώματος «200 χρόνια Ελλάδα - 200 χρόνια Εθνικές Υποδομές». Στην κεντρική εικόνα, Εγνατία οδός, Γέφυρα της Κρυσταλλοπηγής. 

Επιμέλεια Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ