baladeur

Για τη συλλογή διηγημάτων της Έρσης Σωτηροπούλου «Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Για μια συγγραφέα που έχει καταφέρει να γράψει τέσσερα (τουλάχιστον) εμβληματικά μυθιστορήματα σε απόσταση χρόνων μεταξύ τους, η μικρή φόρμα θα μπορούσε να είναι μια μορφή ανάπαυσης ή να επέχει τη θέση ενός καλοσυγκερασμένου προγυμνάσματος έως τη στιγμή που θα καταδυθεί ξανά στα βαθιά νερά της μεγάλης φόρμας.

Κάποια άλλη συγγραφέας, αλλά όχι η Έρση Σωτηροπούλου. Μπορεί να έχει στο ενεργητικό της σημαντικά βραβεία για τα μυθιστορήματά της Ζιγκ Ζαγκ στις νεραντζιές (εκδ. Μεταίχμιο), Τι μένει από τη νύχτα (εκδ. Πατάκη), Η φάρσα (εκδ. Πατάκη) και Εύα (εκδ. Πατάκη), εντούτοις η προσήλωσή της στα διηγήματα είναι σταθερή και ακαταπόνητη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η προηγούμενη συλλογή διηγημάτων της Να νιώθεις μπλε να ντύνεσαι κόκκινα (εκδ. Πατάκη) είχε βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο του 2012.

Αν υπάρχουν ομοιότητες ή κοινές ρίζες μεταξύ των βιβλίων της, ανεξάρτητα από τη φόρμα που επιλέγει κάθε φορά, η απάντηση είναι κατηγορηματική: υπάρχουν.

Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με μια πολυεπίπεδη συγγραφέα που δεν φοβάται να μετακινηθεί (να κάνει κι εκείνη το δικό της επιδέξιο ζινγκ ζαγκ), μεταξύ των ειδών. Από το αφήγημα στην ποίηση κι από τα ολιγοσέλιδα διηγήματα έως τα πολυσέλιδα μυθιστορήματα. Αν υπάρχουν ομοιότητες ή κοινές ρίζες μεταξύ των βιβλίων της, ανεξάρτητα από τη φόρμα που επιλέγει κάθε φορά, η απάντηση είναι κατηγορηματική: υπάρχουν. Αν κοιτάξει κανείς μακροσκοπικά το σύνολο του έργου της Σωτηροπούλου θα διαπιστώσει πως οι ήρωές της, άλλος περισσότερο κι άλλος λιγότερο, εκκινεί από ένα ρεαλιστικό πλαίσιο δράσης και ανάπτυξης, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει (sic) να μεταβεί σε άλλες περιοχές που δεν θαυμάζονται για την λογική, αλλά για τους μετεωρισμούς τους.

Κάπως έτσι συμβαίνει και στη νέα συλλογή διηγημάτων της Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα (εκδ. Πατάκη), όπου σχεδόν όλοι οι ήρωες στερούνται κάποιας συγκεκριμένης αφετηρίας από την οποία θα προκύψει, έστω και ακροθιγώς, το διακύβευμά τους, ενώ το ίδιο απροσδιόριστη (ή μη τετελεσμένη) είναι και η κατάληξή τους. Το σίγουρο είναι ότι δεν έχουμε να κάνουμε με αθρυμμάτιστους ήρωες, αλλά με φυσιογνωμίες, που, θαρρείς, το ένα πόδι τους πατάει σε έναν λογοκρατούμενο κόσμο και το άλλο χαίνει στο παράλογο. Λες και κρεμιούνται από ένα καρφί κι αν αυτό βγει από τον τοίχο θα αρχίσουν να πέφτουν και να πέφτουν. Μόνο που εμείς δεν βλέπουμε ποτέ την κατάληξη της πτώσης τους. Αυτή πάντα υπονοείται. Η αίσθηση της αιώρησης, όμως, μένει βαθιά χαραγμένη μέσα σου.

Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα; Μα πώς γίνεται κάτι τέτοιο;

Όπως συμβαίνει αρκετές φορές στα βιβλία της Σωτηροπούλου, οι τίτλοι των βιβλίων της επιδέχονται πολλές ερμηνείες, ενώ άλλες φορές υποσκάπτουν το σύνολο των ιστοριών, ακόμη και με μια λεπταίσθητη ειρωνεία.

Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα; Μα πώς γίνεται κάτι τέτοιο όταν από όλες τις ιστορίες της συλλογής δεν βγαίνει καμία διάθεση αναισθητοποίησης ή ανάγκης να εκριζωθεί ο πιο γόνιμος πυρήνας της ανθρώπινης ύπαρξης που είναι η γκάμα των αισθημάτων της;

Ίσως, όμως, εδώ κρύβεται και το μέγα θέμα που εκπορεύεται από τα διηγήματα της Σωτηροπούλου: η αναζήτηση ενός διεξόδου, μιας πόρτας ασφαλείας, μιας διαφυγής που, φευ, όσο κι αν επιδιώκεται, άλλο τόσο δεν βρίσκεται.

Υπάρχουν ιστορίες «καθαρής» μυθοπλασίας κι άλλα περισσότερο αυτοβιογραφικά.

Τα διηγήματα της συλλογής χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Υπάρχουν διηγήματα «καθαρής» μυθοπλασίας κι άλλα περισσότερο αυτοβιογραφικά. Τα δεύτερα, καίτοι χάνουν σε δραματικότητα, κερδίζουν σε ενάργεια και μας δίνουν και μια όψη του συγγραφικού εργαστηρίου. Είναι διηγήματα που κινούνται στην γενέθλια Πάτρα, σε πόλεις του εξωτερικού που έζησε κατά καιρούς η Σωτηροπούλου, αλλά και σε ένα δύστηνο χρονικό πλαίσιο, καθώς είναι αναμνήσεις -κυρίως- από την εποχή της δικτατορίας. Τότε που η νεαρή Σωτηροπούλου έχει τα πρώτα λογοτεχνικά σκιρτήματά της. Αίφνης, μαθαίνουμε πόσο την συντάραξε ο Βίτολντ Γκομπρόβιτς και η ποίηση του Κάμινγκς ή αργότερα πόσο υπαρξιακά γόνιμη ήταν η εκδρομή της έως τον ναό το Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες. Τέλος, μιλάει ανοιχτά και για την κριτική που γίνεται επί των βιβλίων και το πόσο τέλεια περιμένουν οι ειδήμονες να είναι αυτά – επί ματαίω.

Όλα τούτα είναι μικρά γεγονότα και μύχιες σκέψεις που, όμως, με το πέρασμα του χρόνου αποκτούν μια καθοριστική και αναλλοίωτη πατίνα στη θύμησή της. Εξού και επιθυμεί να τα καταγράψει για να τους δώσει μια γραπτή αποτύπωση.

Μια παράξενη φιγούρα που μοιάζει με τον θάνατο που όπως ήρθε έτσι και εξαφανίστηκε.

Τα υπόλοιπα διηγήματα της συλλογής, ωστόσο, έχουν πολλές κοινές εκφάνσεις που έχουν ως εκκίνηση ένα ρεαλιστικό πλαίσιο για να επεκταθούν με εμμονές, υπερφυσικές ή αναπάντεχες καταστάσεις. Μια γυναίκα με το όνομα Ρόη που διάγει έναν βίο καθορισμένο και βαρετό δημιουργεί μια άλλη ταυτότητα, γίνεται μια Άννα, για να αγαπήσει και να αγαπηθεί από έναν άντρα όπως μόνο μια ανεξάρτητη Άννα μπορεί («Καλοκαίρι με την Άννα»).

Μια γυναίκα που αναζητεί τρόπο να πάρει πρόωρη σύνταξη βρίσκεται μέσα σε ένα στρόβιλο περίεργων προσώπων (κυρίως ηλικιωμένων), λες κι αυτός ο χορός την προετοιμάζει για τον χρόνο που έρχεται κατά πάνω της αναπόδραστα.

Συναντάμε ακόμη και άκρως βιβλιοφιλικές σκηνές, λες και αναπτύσσονται μπροστά μας κάποιες σελίδες από το δημοφιλές μυθιστόρημα του Τζον Φάντε Ρώτα τη Σκόνη («Ο Μπαντίνι στη Σίουα»). Μια γυναίκα που επιστρέφει από ένα ταξίδι και συναντάει έναν παράξενο άντρα με πράσινο κοστούμι στην εξώπορτα της πολυκατοικίας της. Μια παράξενη φιγούρα που μοιάζει με τον θάνατο που όπως ήρθε έτσι και εξαφανίστηκε («Ο Θάνατος με πράσινο κοστούμι»).

pataki i texni na min aisthanesai tipotaΟι διακοπές ενός ζευγαριού σε κάποιο νησί που η φαινομενική νωχελικότητα διαταράσσεται υπόγεια και ύπουλα – εξωγενώς και ενδογενώς («Κάποιος ανασαίνει κοντά μου»). Στο διήγημα που δίνει και τον τίτλο του διηγήματος αντιλαμβανόμαστε την αντινομία του πράγματος: πώς χρειάζεται να αποκτήσει υψηλές δεξιότητες, ως άλλος σπάνιος τεχνίτης, για να καταφέρεις να μην αισθάνεσαι τίποτα. Ειδικά όταν τριγύρω σου όλοι προσπαθούν να κάνουν το ίδιο. Μια σπάνια και πρωτότυπη μελλοντολογία που μοιάζει με δυστοπία δοκιμάζουμε στο διήγημα «Η μελαγχολία της γοργόνας» με απόηχους από τη σκληρή περίοδο της κρίσης που πέρασε η χώρα και το δράμα που έζησε με τους δανειστές της. Υφολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα διηγήματα «Συκώτι, έντερα, χολή», «Σ’ αγαπώ σε μισώ» και «Τyranium».

Αυτό που πετυχαίνει με τούτη τη συλλογή η Σωτηροπούλου είναι να μας αποδείξει άλλη μια φορά πως καταφέρνει να κινείται με χαρακτηριστική ευλυγισία μεταξύ καταστάσεων που ορθώνονται μπροστά στους ήρωές της. Η γλώσσα μοιάζει να είναι λιτή και αφτιασίδωτη, εντούτοις πολλές φορές αυτή η λιτότητα έχει ποιητική εκφορά και, σίγουρα, προσφέρει εκείνες τις εικόνες που πάνω τους θα στηθεί το εποικοδόμημα της πλοκής. Οι προτάσεις της κουβαλούν συχνά ρηγματώσεις που αν τις χάσεις ή αν τις παραβλέψεις ενδέχεται να χάσεις το νόημα της ιστορίας. Κάτι που δείχνει πόσο λεπτοϋφασμένα είναι αυτά τα διηγήματα και πώς μια και μόνο εικόνα τους λειτουργεί αυξητικά στην πρόσληψη του κειμένου. Ιδιαιτέρως στα αχνά σημεία του, στα λιγότερο φωτισμένα, αλλά άκρως σημαντικά. Μια ώριμη συλλογή από μια συγγραφέα που έχει βρει εδώ και χρόνια ανεξάντλητη πηγή, από την οποία αναβλύζουν βιβλία αιχμής.


*Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Εκείνο το καλοκαίρι λεγόταν Άννα. Ολη την ημέρα ήταν ο γνωστός εαυτός της που έτρεχε να προλάβει τα πάντα, γκρίνιαζε, τσακωνόταν στο γραφείο, έκανε ψώνια, τηλεφωνούσε στις φίλες της. Αλλά αργά το απόγευμα, με τον ήλιο ακόμη ψηλά, γινόταν η Άννα. Ετοίμαζε δυνατό μαύρο τσάι, άναβε ένα τσιγάρο και χαμογελούσε. Να χαμογελάς, έλεγε μέσα της, να χαμογελάς, κάπου είχε διαβάσει για την ερωτική δύναμη της πρόσχαρης φωνής. Από τις εξίμισι γυρόφερνε την τηλεφωνική συσκευή χωρίς να την πλησιάζει. Στις επτά παρά πέντε ακριβώς, έκλεινε τα παντζούρια, τραβούσε τις κουρτίνες κι έβαζε μουσική. Έπειτα πήγαινε στο τηλέφωνο και καθόταν δίπλα του στο πάτωμα. Έπαιρνε μια βαθιά αναπνοή κι άπλωνε το χέρι της».

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Πάσχου «Το αδελφομοίρι – Και άλλες ιστορίες» (εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Σπάνια φωτογραφία από συσσίτιο σε δημοτικό σχολείο των Σερρών, από το αρχείο του Βασίλη Τζανακάρη, στα χρόνια αμέσως μετά τη βουλγαρική κατοχή και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου.

Γρ...

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

Για το βιβλίο της Νάγιας Δαλακούρα «Ο χορός του αετού» (εκδ. Κλειδάριθμος). 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Την Κομοτηναία συγγραφέα Νάγι...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μιλήσαμε με την κα Μαγδαληνή Ρεμούνδου, Κοσμήτορα της Σχολής Πολιτισμού, στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο, για τη Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Κολλεγίου, που έχει ήδη ξεχωρίσει με τα ποιοτικά της προγράμματα σε τομείς όπως η σκηνοθεσία, η δημιουργική γραφή ή η δημοσιογραφία. 

Συνέντευξη στον ...

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Ο Χάλιντ Χαλίφα [Khaled Khalifa], ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Συρίας, έφυγε από τη ζωή στις 30 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 59 ετών, από καρδιακή ανακοπή. Το βιβλίο του «Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Αγγελικής Σιγούρου.

...
Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Η χώρα μας θα πάρει μέρος σε τέσσερις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου έως το τέλος του 2023. Στην αποστολή μετέχουν συγγραφείς, μεταφραστές, κριτικοί λογοτεχνίας, πανεπιστημιακοί, εκδότες, πολιτιστικοί οργανισμοί και φορείς.

Επιμέλεια: Book Press

Μαδρίτη, Φρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ