baladeur

Για τη συλλογή διηγημάτων της Έρσης Σωτηροπούλου «Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Για μια συγγραφέα που έχει καταφέρει να γράψει τέσσερα (τουλάχιστον) εμβληματικά μυθιστορήματα σε απόσταση χρόνων μεταξύ τους, η μικρή φόρμα θα μπορούσε να είναι μια μορφή ανάπαυσης ή να επέχει τη θέση ενός καλοσυγκερασμένου προγυμνάσματος έως τη στιγμή που θα καταδυθεί ξανά στα βαθιά νερά της μεγάλης φόρμας.

Κάποια άλλη συγγραφέας, αλλά όχι η Έρση Σωτηροπούλου. Μπορεί να έχει στο ενεργητικό της σημαντικά βραβεία για τα μυθιστορήματά της Ζιγκ Ζαγκ στις νεραντζιές (εκδ. Μεταίχμιο), Τι μένει από τη νύχτα (εκδ. Πατάκη), Η φάρσα (εκδ. Πατάκη) και Εύα (εκδ. Πατάκη), εντούτοις η προσήλωσή της στα διηγήματα είναι σταθερή και ακαταπόνητη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η προηγούμενη συλλογή διηγημάτων της Να νιώθεις μπλε να ντύνεσαι κόκκινα (εκδ. Πατάκη) είχε βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο του 2012.

Αν υπάρχουν ομοιότητες ή κοινές ρίζες μεταξύ των βιβλίων της, ανεξάρτητα από τη φόρμα που επιλέγει κάθε φορά, η απάντηση είναι κατηγορηματική: υπάρχουν.

Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με μια πολυεπίπεδη συγγραφέα που δεν φοβάται να μετακινηθεί (να κάνει κι εκείνη το δικό της επιδέξιο ζινγκ ζαγκ), μεταξύ των ειδών. Από το αφήγημα στην ποίηση κι από τα ολιγοσέλιδα διηγήματα έως τα πολυσέλιδα μυθιστορήματα. Αν υπάρχουν ομοιότητες ή κοινές ρίζες μεταξύ των βιβλίων της, ανεξάρτητα από τη φόρμα που επιλέγει κάθε φορά, η απάντηση είναι κατηγορηματική: υπάρχουν. Αν κοιτάξει κανείς μακροσκοπικά το σύνολο του έργου της Σωτηροπούλου θα διαπιστώσει πως οι ήρωές της, άλλος περισσότερο κι άλλος λιγότερο, εκκινεί από ένα ρεαλιστικό πλαίσιο δράσης και ανάπτυξης, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει (sic) να μεταβεί σε άλλες περιοχές που δεν θαυμάζονται για την λογική, αλλά για τους μετεωρισμούς τους.

Κάπως έτσι συμβαίνει και στη νέα συλλογή διηγημάτων της Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα (εκδ. Πατάκη), όπου σχεδόν όλοι οι ήρωες στερούνται κάποιας συγκεκριμένης αφετηρίας από την οποία θα προκύψει, έστω και ακροθιγώς, το διακύβευμά τους, ενώ το ίδιο απροσδιόριστη (ή μη τετελεσμένη) είναι και η κατάληξή τους. Το σίγουρο είναι ότι δεν έχουμε να κάνουμε με αθρυμμάτιστους ήρωες, αλλά με φυσιογνωμίες, που, θαρρείς, το ένα πόδι τους πατάει σε έναν λογοκρατούμενο κόσμο και το άλλο χαίνει στο παράλογο. Λες και κρεμιούνται από ένα καρφί κι αν αυτό βγει από τον τοίχο θα αρχίσουν να πέφτουν και να πέφτουν. Μόνο που εμείς δεν βλέπουμε ποτέ την κατάληξη της πτώσης τους. Αυτή πάντα υπονοείται. Η αίσθηση της αιώρησης, όμως, μένει βαθιά χαραγμένη μέσα σου.

Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα; Μα πώς γίνεται κάτι τέτοιο;

Όπως συμβαίνει αρκετές φορές στα βιβλία της Σωτηροπούλου, οι τίτλοι των βιβλίων της επιδέχονται πολλές ερμηνείες, ενώ άλλες φορές υποσκάπτουν το σύνολο των ιστοριών, ακόμη και με μια λεπταίσθητη ειρωνεία.

Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα; Μα πώς γίνεται κάτι τέτοιο όταν από όλες τις ιστορίες της συλλογής δεν βγαίνει καμία διάθεση αναισθητοποίησης ή ανάγκης να εκριζωθεί ο πιο γόνιμος πυρήνας της ανθρώπινης ύπαρξης που είναι η γκάμα των αισθημάτων της;

Ίσως, όμως, εδώ κρύβεται και το μέγα θέμα που εκπορεύεται από τα διηγήματα της Σωτηροπούλου: η αναζήτηση ενός διεξόδου, μιας πόρτας ασφαλείας, μιας διαφυγής που, φευ, όσο κι αν επιδιώκεται, άλλο τόσο δεν βρίσκεται.

Υπάρχουν ιστορίες «καθαρής» μυθοπλασίας κι άλλα περισσότερο αυτοβιογραφικά.

Τα διηγήματα της συλλογής χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Υπάρχουν διηγήματα «καθαρής» μυθοπλασίας κι άλλα περισσότερο αυτοβιογραφικά. Τα δεύτερα, καίτοι χάνουν σε δραματικότητα, κερδίζουν σε ενάργεια και μας δίνουν και μια όψη του συγγραφικού εργαστηρίου. Είναι διηγήματα που κινούνται στην γενέθλια Πάτρα, σε πόλεις του εξωτερικού που έζησε κατά καιρούς η Σωτηροπούλου, αλλά και σε ένα δύστηνο χρονικό πλαίσιο, καθώς είναι αναμνήσεις -κυρίως- από την εποχή της δικτατορίας. Τότε που η νεαρή Σωτηροπούλου έχει τα πρώτα λογοτεχνικά σκιρτήματά της. Αίφνης, μαθαίνουμε πόσο την συντάραξε ο Βίτολντ Γκομπρόβιτς και η ποίηση του Κάμινγκς ή αργότερα πόσο υπαρξιακά γόνιμη ήταν η εκδρομή της έως τον ναό το Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες. Τέλος, μιλάει ανοιχτά και για την κριτική που γίνεται επί των βιβλίων και το πόσο τέλεια περιμένουν οι ειδήμονες να είναι αυτά – επί ματαίω.

Όλα τούτα είναι μικρά γεγονότα και μύχιες σκέψεις που, όμως, με το πέρασμα του χρόνου αποκτούν μια καθοριστική και αναλλοίωτη πατίνα στη θύμησή της. Εξού και επιθυμεί να τα καταγράψει για να τους δώσει μια γραπτή αποτύπωση.

Μια παράξενη φιγούρα που μοιάζει με τον θάνατο που όπως ήρθε έτσι και εξαφανίστηκε.

Τα υπόλοιπα διηγήματα της συλλογής, ωστόσο, έχουν πολλές κοινές εκφάνσεις που έχουν ως εκκίνηση ένα ρεαλιστικό πλαίσιο για να επεκταθούν με εμμονές, υπερφυσικές ή αναπάντεχες καταστάσεις. Μια γυναίκα με το όνομα Ρόη που διάγει έναν βίο καθορισμένο και βαρετό δημιουργεί μια άλλη ταυτότητα, γίνεται μια Άννα, για να αγαπήσει και να αγαπηθεί από έναν άντρα όπως μόνο μια ανεξάρτητη Άννα μπορεί («Καλοκαίρι με την Άννα»).

Μια γυναίκα που αναζητεί τρόπο να πάρει πρόωρη σύνταξη βρίσκεται μέσα σε ένα στρόβιλο περίεργων προσώπων (κυρίως ηλικιωμένων), λες κι αυτός ο χορός την προετοιμάζει για τον χρόνο που έρχεται κατά πάνω της αναπόδραστα.

Συναντάμε ακόμη και άκρως βιβλιοφιλικές σκηνές, λες και αναπτύσσονται μπροστά μας κάποιες σελίδες από το δημοφιλές μυθιστόρημα του Τζον Φάντε Ρώτα τη Σκόνη («Ο Μπαντίνι στη Σίουα»). Μια γυναίκα που επιστρέφει από ένα ταξίδι και συναντάει έναν παράξενο άντρα με πράσινο κοστούμι στην εξώπορτα της πολυκατοικίας της. Μια παράξενη φιγούρα που μοιάζει με τον θάνατο που όπως ήρθε έτσι και εξαφανίστηκε («Ο Θάνατος με πράσινο κοστούμι»).

pataki i texni na min aisthanesai tipotaΟι διακοπές ενός ζευγαριού σε κάποιο νησί που η φαινομενική νωχελικότητα διαταράσσεται υπόγεια και ύπουλα – εξωγενώς και ενδογενώς («Κάποιος ανασαίνει κοντά μου»). Στο διήγημα που δίνει και τον τίτλο του διηγήματος αντιλαμβανόμαστε την αντινομία του πράγματος: πώς χρειάζεται να αποκτήσει υψηλές δεξιότητες, ως άλλος σπάνιος τεχνίτης, για να καταφέρεις να μην αισθάνεσαι τίποτα. Ειδικά όταν τριγύρω σου όλοι προσπαθούν να κάνουν το ίδιο. Μια σπάνια και πρωτότυπη μελλοντολογία που μοιάζει με δυστοπία δοκιμάζουμε στο διήγημα «Η μελαγχολία της γοργόνας» με απόηχους από τη σκληρή περίοδο της κρίσης που πέρασε η χώρα και το δράμα που έζησε με τους δανειστές της. Υφολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα διηγήματα «Συκώτι, έντερα, χολή», «Σ’ αγαπώ σε μισώ» και «Τyranium».

Αυτό που πετυχαίνει με τούτη τη συλλογή η Σωτηροπούλου είναι να μας αποδείξει άλλη μια φορά πως καταφέρνει να κινείται με χαρακτηριστική ευλυγισία μεταξύ καταστάσεων που ορθώνονται μπροστά στους ήρωές της. Η γλώσσα μοιάζει να είναι λιτή και αφτιασίδωτη, εντούτοις πολλές φορές αυτή η λιτότητα έχει ποιητική εκφορά και, σίγουρα, προσφέρει εκείνες τις εικόνες που πάνω τους θα στηθεί το εποικοδόμημα της πλοκής. Οι προτάσεις της κουβαλούν συχνά ρηγματώσεις που αν τις χάσεις ή αν τις παραβλέψεις ενδέχεται να χάσεις το νόημα της ιστορίας. Κάτι που δείχνει πόσο λεπτοϋφασμένα είναι αυτά τα διηγήματα και πώς μια και μόνο εικόνα τους λειτουργεί αυξητικά στην πρόσληψη του κειμένου. Ιδιαιτέρως στα αχνά σημεία του, στα λιγότερο φωτισμένα, αλλά άκρως σημαντικά. Μια ώριμη συλλογή από μια συγγραφέα που έχει βρει εδώ και χρόνια ανεξάντλητη πηγή, από την οποία αναβλύζουν βιβλία αιχμής.


*Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Εκείνο το καλοκαίρι λεγόταν Άννα. Ολη την ημέρα ήταν ο γνωστός εαυτός της που έτρεχε να προλάβει τα πάντα, γκρίνιαζε, τσακωνόταν στο γραφείο, έκανε ψώνια, τηλεφωνούσε στις φίλες της. Αλλά αργά το απόγευμα, με τον ήλιο ακόμη ψηλά, γινόταν η Άννα. Ετοίμαζε δυνατό μαύρο τσάι, άναβε ένα τσιγάρο και χαμογελούσε. Να χαμογελάς, έλεγε μέσα της, να χαμογελάς, κάπου είχε διαβάσει για την ερωτική δύναμη της πρόσχαρης φωνής. Από τις εξίμισι γυρόφερνε την τηλεφωνική συσκευή χωρίς να την πλησιάζει. Στις επτά παρά πέντε ακριβώς, έκλεινε τα παντζούρια, τραβούσε τις κουρτίνες κι έβαζε μουσική. Έπειτα πήγαινε στο τηλέφωνο και καθόταν δίπλα του στο πάτωμα. Έπαιρνε μια βαθιά αναπνοή κι άπλωνε το χέρι της».

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ