baladeur

Για το πεζογράφημα της Μαρίας Γιαγιάννου «R.I.F. Ο θάνατος στο φέισμπουκ» (εκδ. Στερέωμα). 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Υπάρχει ο πραγματικός εαυτός, με τα βιολογικά και τα κοινωνικά του χαρακτηριστικά, και ο φεϊσμπουκικός (ή άλλων κοινωνικών δικτύων), ο οποίος συντίθεται από λόγια και φωτογραφίες και σκηνοθετείται, εμπρόθετα ή μη, από τον πραγματικό. Η διάστασή τους είναι δεδομένη και φτάνει στα άκρα, όταν ο πρώτος πληρώσει τις μέρες του στη γη και αποδημήσει εις το Επέκεινα. Τότε, ο δεύτερος εαυτός εξακολουθεί να υπάρχει, συνήθως ανενεργός, αλλά συνάμα παρών και εν δυνάμει λειτουργήσιμος, είτε από τους οικείους του νεκρού, είτε από φίλους που θα έρθουν να τον γεμίσουν.

Το βιβλίο της είναι ένα υβριδικό κείμενο, από αυτά που ξεπηδούν συνεχώς τα τελευταία χρόνια, με παντεσπάνι έναν μικροδοκιμιακό λόγο: μικρές παράγραφοι, ρητές θεματικές προτάσεις, καίρια διατύπωση της σκέψης της, φιλοσοφικός στοχασμός ως προς την καθημερινότητα κ.λπ.

Πάνω σ’ αυτήν την υπαρκτή συνθήκη, η Μαρία Γιαγιάννου, με σπουδές στα ΜΜΕ, με πολύπλευρο έργο στα λογοτεχνικά και εικαστικά δρώμενα, οργανώνει μια αλυσίδα σκέψεων πάνω στον τριπλεγμένο βόστρυχο του facebook, του θανάτου και της (κατα)γραφής, όταν αυτά συμπλέουν αλλά κυρίως όταν αυτά αποχωρίζονται. Το βιβλίο της είναι ένα υβριδικό κείμενο, από αυτά που ξεπηδούν συνεχώς τα τελευταία χρόνια, με παντεσπάνι έναν μικροδοκιμιακό λόγο: μικρές παράγραφοι, ρητές θεματικές προτάσεις, καίρια διατύπωση της σκέψης της, φιλοσοφικός στοχασμός ως προς την καθημερινότητα κ.λπ. Και πάνω σ’ αυτή τη βάση στρώνονται η μικροαφήγηση, η εξομολόγηση, το χιούμορ, ο αποφθεγματικός λόγος, η διακειμενική σύντηξη απόψεων άλλων, το παράδειγμα, το ποίημα κ.ά., που κάνουν τον λόγο της ζωντανό και άκρως ενδιαφέροντα. Ενώ δηλαδή σε προβληματίζει, συνάμα σε προσελκύει σε ένα αναγνωστικό τανγκό, το οποίο σε παρασύρει σε μια σειρά σκέψεων, ωφελίμων άμα και τερπνών.

Τι γίνεται όταν ο χρήστης αποβιώσει και το προφίλ του μείνει πίσω άδειο κουφάρι;

Ο πυρήνας της πραγμάτευσής της, όπως φάνηκε και στην αρχή, είναι ο θάνατος στο facebook. Τι γίνεται όταν ο χρήστης αποβιώσει και το προφίλ του μείνει πίσω άδειο κουφάρι; Τέσσερα ενδεχόμενα: πρώτον, κάποιος συγγενής του, που λειτουργεί ως διαχειριστής, αναλαμβάνει να το κατεβάσει, δεύτερον αυτό να μείνει ες αεί εκεί ως κενοτάφιο, έρμαιο στις διαθέσεις των friends, τρίτον να αναχθεί σε μνημείο που -δηλωμένα «ad memoriam»- υπενθυμίζει τον νεκρό και τέταρτον η δυνατότητα κάποιος να κατεβάσει όλες τις αναρτήσεις σε ένα αρχείο. Με κέντρο, λοιπόν, τον θάνατο η συγγραφέας απλώνει επάλληλους κύκλους, που περιλαμβάνουν την εκδήλωση πένθους για δημόσια ή οικεία πρόσωπα, την αποστολή ευχών στον τεθνεώτα, είτε από άγνοια για την τελευτή του, είτε ως πράξη διαλόγου με τον άλλο κόσμο…

Η φήμη, λέει η Μ. Γιαγιάννου, νικά την πραγματικότητα.

Το μικρό αυτό βιβλιαράκι των 114 σελίδων ήταν μια ευχάριστη αναγνωστική έκπληξη, γιατί με δούρειο ίππο τον θάνατο στο facebook μπόρεσε να αναπτύξει μια ολόκληρη δέσμη ιδεών. Η προσομοίωση, όπως την είχε συλλάβει ο Jean Baudrillard στα «Ομοιώματα και προσομοίωση» (εκδόσεις Πλέθρον), έχει τη δική της δυναμική, συχνά υποκαθιστά και αντικαθιστά την πραγματικότητα και εκτιμάται εξίσου ή και περισσότερο από αυτήν. Με άλλα λόγια, η εικόνα του φεϊσμπουκικού προφίλ υπερτερεί συχνά του πραγματικού εαυτού, διαιωνίζεται ως scripta manent, εντυπώνει (στην οθόνη) το ανθρώπινο «είναι», ακόμα κι αν αυτό έχει αλλάξει ή πεθάνει. Η φήμη, λέει η Μ. Γιαγιάννου, νικά την πραγματικότητα.

Από την άλλη, οι σχέσεις που διαμεσολαβούνται μέσω των κοινωνικών δικτύων, ενώ φαίνεται ότι συσφίγγονται με συχνές επαφές, ενδείξεις ευαρέσκειας (likes) και συμ-πάθειας, συνήθως είναι ατροφικές, επειδή το μέσο υποκαθιστά τη διά ζώσης επικοινωνία και οι υποχρεώσεις (για γενέθλιες ή εορταστικές ευχές, για συλλυπητήρια, για προσέγγιση του έργου του χρήστη κ.ά.) διεκπεραιώνονται με γρήγορα clicks και ανώδυνες εξ αποστάσεως λέξεις.

sterewma o thanatos sto facebookΤο facebook μιλάει τη δική του γλώσσα που αφομοιώνει όλες τις άλλες. Κι η μικροδοκιμιογράφος αναμειγνύει εύστοχα τον επίσημο λόγο της συλλογιστικής σκέψης με τον καθημερινό, τα ελληνικά με τα αγγλικά και ειδικότερα την ιδιόλεκτο των social media, το στοχαστικό ύφος με το χιούμορ που σκάει μύτη απρόσμενα, δείγμα ότι όλα μέσα στην οθόνη, ακόμα και ο θάνατος, έχουν μια κωμικοτραγική διάσταση, μια τραγελαφική νότα. Γιατί; Μα γιατί οι συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί και εν πολλοίς ρουφούν μέσα τους τους χρήστες συναιρούν τη σοβαρότητα με τη σκανδαλιά σε ένα αξεδιάλυτο σύνολο.

Ανάλογα, ένας συγγραφέας χρησιμοποιεί τη γραφή για να κερδίσει την υστεροφημία. Γράφει για να αφήσει τον εαυτό του πάνω στο χαρτί, ακόμα κι όταν ο ίδιος αποδήμησει εις Κύριον· αντίστοιχα-αντίθετα, όταν ο χρήστης του Fb γράφει, ο αποδέκτης των αναρτήσεών του πιστεύει υποσυνείδητα ότι ο πρώτος είναι πάντα παρών, ζωντανός, διαθέσιμος, μάλλον λόγω της προφορικότητας των γραπτών posts.

Η Μ. Γιαγιάννου χρησιμοποιεί τη συντομία των αναρτήσεων των κοινωνικών δικτύων, για να γράψει ένα μεταφεϊσμπουκικό βιβλίο, συντομία που εντάσσει την προσπάθειά της στη χορεία των επιγραμμάτων τα οποία από την αρχαιότητα κατέχουν ισχυρή θέση στα γράμματά μας. Βεβαίως δεν γράφει επιτύμβια επιγράμματα, αλλά στοχαστικά, που συμμειγνύουν το δοκίμιο, το παράδειγμα, το σύνθημα, το χιούμορ κ.ά. για να συζητήσει το είναι και το φαίνεσθαι στο facebook, τον θάνατο του χρήστη αλλά και την «αθανασία» (;) της γραφής. Κατά βάση, δεν επικρίνει παρόλο που κρίνει, δεν μέμφεται παρόλο που σκώπτει, δεν περνάει λουδίτικα μηνύματα, παρόλο που αντιλαμβάνεται την προσομοίωση και τη σκηνοθεσία, συνειδητή ή υποσυνείδητη. Δυνατή έμπνευση και εξίσου δυνατή εκτέλεση.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Αντιπροσωπευτικό απόσπασμα

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΝΟ5: Η ειρωνική συγκυρία των γενεθλίων. Όταν οι συντονιστές του Facebook δεν έχουν ενημερωθεί για τη νέα κατάσταση [τον θάνατο του χρήστη], το προφίλ του εκλιπόντος εξακολουθεί να λειτουργεί ωσάν ο άνθρωπος να ζούσε ακόμη. Στα γενέθλιά του επικρατεί ενθουσιασμός. Ευχές όπως «Πολύχρονος να είσαι», «Η ζωή να σου φέρει υγεία και ευτυχία», ένα απλό και τίμιο «Χρόνια πολλά» και άλλα τέτοια, συνοδεύονται από τις καλύτερες προθέσεις.

«Πού χάθηκες, αδελφέ; Ελπίζω να βρεθούμε σύντομα». Αδελφέ, be careful what you wish for.

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ