nomataios250

Της Χριστίνας Κυριακάτη

Ο έφηβος Θοδωρής, που πρωταγωνιστεί στον «Νοματαίο» του Βασίλη Κουνέλη, αφηγείται την εμπειρία του καθώς εισέρχεται στην ενηλικίωση και συνειδητοποιεί τη δομή της κοινωνίας που τον περιβάλλει. Προβληματισμοί και ξεσπάσματα από το Χαλάνδρι μέχρι την Αρκαδία, και ο πρώτος μεγάλος έρωτας που βρίσκει την ανταπόκριση στο Φεστιβάλ του Ρήγα στη Νέα Σμύρνη. 

Τα κεφάλαια περνάν από προσωπικές αναζητήσεις και ονειρικούς συνειρμούς στην υιοθέτηση του λόγου ιστοριών που αφηγούνται άλλοι. Όπως το φοβερό αυτό αντικείμενο που μεταφέρει το λόγο, το τηλέφωνο, που συνδέει όλη τη παραδοξότητα της χώρας και της φαμίλιας, έτσι συνδέονται και οι άνθρωποι με τα γεγονότα μέσα στη μικρή ιστορία του οίκου αλλά και στη μεγάλη ιστορία της χώρας. Η Ιστορία επεμβαίνει μέσα στο χώρο των αφηγήσεων αυτών που τη βίωσαν και μεταφέρεται σαν μήνυμα ενός δικτύου που πρέπει να ερμηνευθεί: «Να σ’ την πω να τη γράψουμε την ιστορία με την Κύπρο» του λέει ο «Μαλάμης», με το αφηγημένο αίμα να στιγματίζει το μυαλό του εφήβου αλλά και του αναγνώστη. 

Με αυθεντική εφηβική ματιά, λοιπόν, περιδιαβαίνει τη νέα πολιτικοκοινωνική ιστορία του έθνους, που δεν μας μάθανε στο σχολείο, μαζί με ό,τι μυθολογία απόμεινε στα στόματα των παλαιοτέρων γενεών. Το ’21, το ’12, το ’22, οι Μεγάλοι Πόλεμοι, Κατοχή, Εμφύλιος, Χούντα, Μεταπολίτευση και οι διακριτικές τραγικές ειρωνείες που δένουν τα σημεία αυτά. Το βιβλίο περισώζει λέξεις, ανθρώπους, συντροφιές, μουσικές και πλατείες, απ’ τον Κολοκοτρώνη και τ’ όνομα που κληρονόμησε ο πρωταγωνιστής, μέχρι τη γραφική γιαγιά, γεμάτη με την αρετή της απλότητας, τα τρυπημένα παπούτσια του αντάρτικου, τη Μπέλλου, τον Τσιτσάνη και τους τελευταίους μάγκες στο Σκοπευτήριο. 

Σαν ποτάμι που μεταφέρει πλήθος από αντικείμενα, περνάν μπροστά απ' τα μάτια μας εφημερίδες, προκηρύξεις, αφίσες, βιβλία, τραγούδια, ονόματα, ημερομηνίες και θέατρα σκιών... Μα και τα ποιήματα κάποιου Βασίλη Κουνέλη θα διαβάσει ο Θοδωρής - εισβολή αλά Paul Auster του συγγραφέα σαλτιμπάγκου, που μας βγάζει τη γλώσσα και χάνεται στη γωνία. Στους στίχους του φαίνεται να χάσκει μια σεφερική μελαγχολική προειδοποίηση για την αποξένωση και τελική ηττοπάθεια του ιδιωτικού οράματος. Δεν είναι τελικά μόνο το ιστορικό παρελθόν που επεμβαίνει, γιατί στο παρόν του εφήβου συγχρόνως διαμορφώνεται και παρουσιάζεται το μέλλον της χώρας. Ο ηρωικός ρομαντισμός που ντύνει την ιστορία κάθε περασμένης επανάστασης, και εξιτάρει κάθε έφηβο, έρχεται σε διακριτική αντίθεση με τη νέα εποχή που αρχίζει να ξεγυμνώνεται από τα ιδανικά.. Αυτά τα ιδανικά θα αρνηθεί να αφήσει ο πρωταγωνιστής. 

Με ευρηματικές παρομοιώσεις και ανεπιτήδευτη μουσικότητα το αισθαντικό μυαλό του εφήβου ξεπετιέται εντυπωσιασμένο πάνω από την επιφάνεια των πραγμάτων και τα γεγονότα γίνονται αιτία για μία ανοδική πορεία συνειρμών. Συνειρμών που φέρνουν και αυτά τα με τόση μαστοριά αποτυπωμένα φευγαλέα και σκοτεινά όνειρα της πένας του Κουνέλη, πνιγμένα στην ένταση της ερωτικής εποχής του ξυπνήματος. [Η ποιητικότητα και το υγρό στοιχείο της γραφής αναδεικνύουν το Οιδιπόδειο του εφήβου μέσα από λέξεις-εικόνες που γεννά η Μάνα στο μυαλό του παιδιού. Και ο πατέρας σαν εμπόδιο, συντηρητικός, με δημοκρατικά προσχήματα, και αυτός άλλη μία εξουσία, άλλος ένας περιορισμός. Οι άντρες φαντασιόπληκτοι μέσα στην αυταπάτη της υπερδύναμής τους και οι γυναίκες πανέτοιμες να υιοθετήσουν και να αποτυπώσουν την κάθε επιθυμία και συμπεριφορά του αρχηγού συζύγου.] 

Ο έφηβος - μία πεταλούδα σε γύψο, ολόκληρος ο ίδιος μια ανάγκη αναχώρησης από την ‘Ιθάκη’ (του καθενός), πέρα από την κανονικότητα που επιβάλει η τάξη. Μία έμφυτη ανάγκη που επιτάσσει να σπάσει ο γύψος, να ανοίξουν διάπλατα πολύχρωμα φτερά μπροστά στους κόσμους της εμπειρίας που προσφέρονται στο πλατό των αισθήσεων και του νου. ‘Εφηβεία’· λέξη-κλειδί για τους ενήλικες, έννοια ‘αρρώστια’- που δε μπορεί θα περάσει - παίρνοντας μαζί και την ανασφάλεια που προκαλεί στον οίκο. Ο έφηβος «αντριεύει και αντιρριέται και το δείχνει» μέσα από τη ζωτική του ενέργεια.

 Είναι όμως στο δεύτερο μισό του βιβλίου που ο χαρακτήρας κάνει βουτιά σε πιο σκοτεινά μονοπάτια, ανακαλύπτει και ψηλαφίζει την (παρά)ξενη φύση του ανθρώπου σε σχέση με το Φόβο και τη μικρότητα που προκαλεί, το στένεμα του χωροχρόνου που αυτός φέρνει. Η παρουσίαση του θείου στρατιωτικού Λέοντα, με τη θεία Σταυρακούλα πρόθυμη να εκτελέσει σχεδόν ηδονικά όλες τις εντολές του μέσα σε ένα νευρωτικό πλαίσιο αυστηρότητας, εισάγει στην ατμόσφαιρα της Χούντας και της αμφιλεγόμενης Μεταπολίτευσης. Ο πατέρας γιατί σιωπά άνετα μέσα στη “Βίλλα Τζένη”; Τα ουρλιαχτά άραγε έπαψαν με το γκρέμισμα των φυλακών Αβέρωφ; Τα κενά στα σχολικά βιβλία Ιστορίας επουλώθηκαν; 

[“Η αγέλη των μύθων δεν εύρισκε λειμώνες ελεύθερους και ερρικνώθει”, “Τα φορτία μας πυκνώνουν και αγριαίνονται, επειγόμεθα για μια ευρυχωρία”, αποφθέγματα του φιλολόγου Βασίλη Κουτσούγερα, επαναλαμβάνουν το μοτίβο του στενεμένου χώρου και του στενεμένου λόγου. Αναδύεται έτσι μια καθημερινότητα ξεγυμνωμένη πια από τον ρομαντισμό και τη μεταφορά του μύθου, πιο στυγνή, πιο βαρετή, πιο αγοραία... Οι ρυθμοί των παλμών επιταχύνονται μέσα στο νοητό κελί, καθώς τα ευρηματικά ασύνδετα σχήματα έντασης και οργής προκαλούν έντονη συναισθηματική αναστάτωση στον αναγνώστη θυμίζοντας αγώνα ανώμαλου δρόμου Αλέξανδρου Κοτζιά.] 

Ο Νοματαίος είναι ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης, όπου ο έφηβος μεγαλώνει απλώνοντας χέρι στη γνώση του καρπού ενός απαγορευμένου δέντρου, αποκτώντας και την επίγνωση ότι η αλήθεια και η δικαιοσύνη είναι έννοιες δύσκολες και ζόρικες. Επιπλέον αποκτά τη γνώση του μεγάλου ρόλου που παίζει ο χειριστής Φόβος. Το μεγάλο δέντρο στο χωριό, ο γίγαντας Φράξος, κόβεται στα δυο από το μανιασμένο αστροπελέκι, σηματοδοτώντας το τέλος της αθωότητας και τη ρήξη που θα πυροδοτήσει η φυλακή του σχολείου. Ένα Σχολείο παραφθορά δικαστηρίων, με τους διαδρόμους και τις πόρτες του Κάφκα. Κλειστοφοβικό θέατρο ο βροντερός μονόλογος της φωνής του δικαστή-καθηγητή. Το μονοπώλιο του λόγου και η εξουσία∙ ένας ρόλος, του οποίου τη μάσκα ο ήρωας θα ξεσκεπάσει κάνοντας την υπέρβαση και αποχωρώντας από τη σκηνή με τα δυστοπικά της τείχη.

Η πόρτα γέρνει ανοιχτή και διφορούμενη, ειρωνική, πικρή, απελευθερωτική, κι ο καθείς επιλέγει.

“Ποιον να πρωτοφοβηθεί άραγε ο κάθε νοματαίος;”

nomataiosΝοματαίος
Βασίλης Κουνέλης
Εκδ. Ωκεανίδα, 2010

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Καρακίτσου «Αυτός ο χειμώνας» (εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Χιόνι πάνω στο χιόνι και σιωπή. Ένα χωριό, το Περιβόλι, κοντά στα Γρεβε...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Μια σύντομη και κατατοπιστική μελέτη για τη σημαντική επιρροή που άσκησε ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) στον Φίλιπ Ροθ (Philip Roth). 

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

Ο Φραν...

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

Στο 65ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον ποιητή και φιλόσοφο Νίκο Ερηνάκη. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, στις 7.00μμ.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη στην Αίθουσα τελετών της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων και της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας. Αφορμή, η κυκλοφορία του τόμου «Κώστας Κρυστάλλης: Άπαντα - Ένας πρόωρα επαναστατημένος» (εκδ. Κ. & Μ. Σταμούλη).&nb...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός. Τρεις δημιουργοί καταθέτουν τα νέα τους έργα και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Επιμέλεια: Book Press

Δημήτρης Βασιλάκης,  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ