Pierre Cécile Puvis de Chavannes

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγιωτίδη «Ίχνη στα Όνειρα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Το όνειρο» (1883) του Pierre-Cécile Puvis de Chavannes. 

Του Κωνσταντίνου Καραγιαννόπουλου

Ο εξωτερικός κόσμος υπάρχει όπως ο ηθοποιός
επί σκηνής∙ βρίσκεται εκεί, όντας ταυτόχρονα
κάτι άλλο.
Fernando Pessoa (μτφρ. Αλέξανδρος Βέλιος)

Ίσως ήταν το άνοιγμα της συνείδησής μου στην αφήγηση,
η απόλυτη συναίσθηση της σημασίας μου στο ελάχιστο αυτό
σημείο του τόπου και του χρόνου του Σύμπαντος που μου
αναλογούσε. Η σημασία των πραγμάτων αυξάνεται όσο
εννοείς την ασημαντότητά τους –και αυτές τις επτά ημέρες
αυτό ακριβώς εννόησα.
Γιώργος Παναγιωτίδης, Ίχνη στα όνειρα (σελ. 18)

Πρόκειται για έναν εσωτερικό μονόλογο ή για μια πολυπρισματική αφήγηση (multiperspective narration); Έχουμε έναν αφηγητή που εμμονικά αναστοχάζεται ή μιαν αφηγηματική μονάδα που ψάχνει –σαν ιός– έναν ξενιστή για να διεισδύσει και να αναπαραχθεί; Το κείμενο υπακούει στα γνωστά πρότυπα του μαγικού ρεαλισμού (ή ίσως της υπερμυθοπλασίας) ή φλερτάρει με νέα είδη;

Ο λόγος γίνεται για το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγιωτίδη, Ίχνη στα Όνειρα, από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Πολλές φορές η κατηγοριοποίηση ενός λογοτεχνικού έργου είναι πραγματικός άθλος για τον κριτικό. Μιας και καλείται να επιλύσει περίπλοκα κειμενικά παζλς και να κινηθεί μέσα σε παράλληλους κόσμους αναζητώντας σήματα και ίχνη που θα καθοδηγήσουν την προσέγγισή του. Άλλοτε το επιτυγχάνει (έστω και μερικώς) κι άλλοτε χάνεται στους δαιδάλους της γενεαλογίας.

Θεωρώ πως το μυθιστόρημα του Παναγιωτίδη ανήκει στο [σχετικά καινούριο] είδος της κβαντικής μυθοπλασίας (quantum fiction) και η διαπίστωση αυτή δεν έχει να κάνει με την ικανοποίηση και μόνο μιας θεωρητικής ανάγκης. Αλλά είναι το βασικό κλειδί ερμηνείας ολόκληρου του βιβλίου.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση, οδηγός, για μένα, στάθηκε η ρευστή κατάσταση των γεγονότων και η έντονη (και πολυεπίπεδη) απροσδιοριστία. Θεωρώ πως το μυθιστόρημα του Παναγιωτίδη ανήκει στο [σχετικά καινούριο] είδος της κβαντικής μυθοπλασίας (quantum fiction) και η διαπίστωση αυτή δεν έχει να κάνει με την ικανοποίηση και μόνο μιας θεωρητικής ανάγκης. Αλλά είναι το βασικό κλειδί ερμηνείας ολόκληρου του βιβλίου. Ήδη το όνομα του είδους απαιτεί από εμάς μια διαφορετική αντιμετώπιση της μυθοπλαστικής πραγματικότητας. Είναι σαν να μας προειδοποιεί πως τίποτε απ’ ό, τι θεωρείται αναμενόμενο δεν χωράει εκεί και πως ένα θολό πέπλο καλύπτει τους ήρωες και τα κίνητρά τους. Πως η γραμμικότητα του χρόνου καταρρέει και πως ένα δίκτυ(ο) πιθανοτήτων καταλαμβάνει ό, τι μέχρι πρότινος περιγράφονταν ως δομή.

Το κείμενο πλέον δεν αποτελεί αρχιτεκτόνημα. Αλλά ένα πεδίο μέσα στο οποίο συγκρούονται αντιτιθέμενες δυνάμεις. Το κλασικό επεισόδιο [ή το κεφάλαιο ή η σκηνή] μετατρέπεται σε ενδεχόμενο (ή νέφος ενδεχόμενων) και η οπτική γωνία σε μιαν εξίσωση με συντελεστές τα πρόσωπα και τους πρωταγωνιστές, τον αφηγητή (ή τους αφηγητές και τις σχέσεις μεταξύ τους) και τέλος τον αναγνώστη.

vakxikon ichni sta oneira panayiotidesΟυσιαστικά, ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας τα γνωστά υλικά της λογοτεχνίας του φανταστικού, δημιουργεί μια κβαντική συνθήκη. Πρώτα με τις αλληλοεπικαλυπτόμενες ιστορίες κι έπειτα με την ποιητικότητα της γλώσσας του. Τα σχήματα λόγου καλωσορίζουν μεν τον αναγνώστη στο καινούριο περιβάλλον του μυθιστορήματος, από την άλλη, όμως, η πολυσημία και το αμφιλεγόμενο μπερδεύουν και ζαλίζουν τις αισθήσεις. Ο αναγνώστης –σαν μαγεμένος– παραπατά και σκοντάφτει σε αναιρέσεις της τελευταίας στιγμής και ίπταται συνεχώς πάνω από ένα ψηφιδωτό τυχαιοτήτων που, για να δώσει ολοκληρωμένη τη μορφή του, χρειάζεται κι εκείνος να προσφέρει την προσωπική του (διά)θεση.

Κλείνοντας, θα ήταν λάθος να δούμε το μυθιστόρημα αυτό μόνο ως ένα παιχνίδι σχημάτων και τεχνικών. Πίσω απ’ όλα όσα αναφέρθηκαν, κρύβεται ένας σοβαρός φιλοσοφικός στοχασμός. Ο Γιώργος Παναγιωτίδης, μας προτρέπει να δούμε τις διάφορες πλευρές της εποχής μας και τον τρόπο με τον οποίο σχηματίζεται η ατομική ταυτότητα. Η ιική αφηγηματική μονάδα που εισβάλει στην ιστορία ή στις διάφορες εκδοχές της ίδιας ιστορίας. Η απουσία οποιασδήποτε βεβαιότητας. Η αγωνία για αυτοπροσδιορισμό. Οι χαοτικές καταστάσεις που αναπτύσσονται στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η αδυναμία γνήσιας επικοινωνίας. Και τελικά, ο εαυτός ως σμήνος ετερόκλητων στοιχείων. Δεν αναπαριστούν τίποτε άλλο παρά αυτά που (ατελώς ίσως…) ορίζουμε ως «μετανεωτερικότητα» και «αποκεντρωμένο υποκείμενο».

Ο Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος είναι δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και ποιητής. Τελευταία του συλλογή, «Ακύρηχτος πόλεμος» (εκδ. Δρόμων).

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Την ώρα που το ευρύ τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιες εξαιρετικές σειρές του Netflix και της HBO, όμως δεν ενοχλείται καθόλου από τα νέα ελληνικά σήριαλ, που σταθερά θέματά τους έχουν «τη βεντέτα, την τιμή της αδερφής και την κατσίκα του γείτονα» -όπως εύγλωττα είπε σε συνέντευξή του-, ο Δημήτρης Κ...

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 11ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει η συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης, από τα παιδικά της χρόνια στην Κυψέλη μέχρι τα νεανικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τη ζωή της στο Παρίσι, τα ταξίδια της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ