Pierre Cécile Puvis de Chavannes

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγιωτίδη «Ίχνη στα Όνειρα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Το όνειρο» (1883) του Pierre-Cécile Puvis de Chavannes. 

Του Κωνσταντίνου Καραγιαννόπουλου

Ο εξωτερικός κόσμος υπάρχει όπως ο ηθοποιός
επί σκηνής∙ βρίσκεται εκεί, όντας ταυτόχρονα
κάτι άλλο.
Fernando Pessoa (μτφρ. Αλέξανδρος Βέλιος)

Ίσως ήταν το άνοιγμα της συνείδησής μου στην αφήγηση,
η απόλυτη συναίσθηση της σημασίας μου στο ελάχιστο αυτό
σημείο του τόπου και του χρόνου του Σύμπαντος που μου
αναλογούσε. Η σημασία των πραγμάτων αυξάνεται όσο
εννοείς την ασημαντότητά τους –και αυτές τις επτά ημέρες
αυτό ακριβώς εννόησα.
Γιώργος Παναγιωτίδης, Ίχνη στα όνειρα (σελ. 18)

Πρόκειται για έναν εσωτερικό μονόλογο ή για μια πολυπρισματική αφήγηση (multiperspective narration); Έχουμε έναν αφηγητή που εμμονικά αναστοχάζεται ή μιαν αφηγηματική μονάδα που ψάχνει –σαν ιός– έναν ξενιστή για να διεισδύσει και να αναπαραχθεί; Το κείμενο υπακούει στα γνωστά πρότυπα του μαγικού ρεαλισμού (ή ίσως της υπερμυθοπλασίας) ή φλερτάρει με νέα είδη;

Ο λόγος γίνεται για το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγιωτίδη, Ίχνη στα Όνειρα, από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Πολλές φορές η κατηγοριοποίηση ενός λογοτεχνικού έργου είναι πραγματικός άθλος για τον κριτικό. Μιας και καλείται να επιλύσει περίπλοκα κειμενικά παζλς και να κινηθεί μέσα σε παράλληλους κόσμους αναζητώντας σήματα και ίχνη που θα καθοδηγήσουν την προσέγγισή του. Άλλοτε το επιτυγχάνει (έστω και μερικώς) κι άλλοτε χάνεται στους δαιδάλους της γενεαλογίας.

Θεωρώ πως το μυθιστόρημα του Παναγιωτίδη ανήκει στο [σχετικά καινούριο] είδος της κβαντικής μυθοπλασίας (quantum fiction) και η διαπίστωση αυτή δεν έχει να κάνει με την ικανοποίηση και μόνο μιας θεωρητικής ανάγκης. Αλλά είναι το βασικό κλειδί ερμηνείας ολόκληρου του βιβλίου.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση, οδηγός, για μένα, στάθηκε η ρευστή κατάσταση των γεγονότων και η έντονη (και πολυεπίπεδη) απροσδιοριστία. Θεωρώ πως το μυθιστόρημα του Παναγιωτίδη ανήκει στο [σχετικά καινούριο] είδος της κβαντικής μυθοπλασίας (quantum fiction) και η διαπίστωση αυτή δεν έχει να κάνει με την ικανοποίηση και μόνο μιας θεωρητικής ανάγκης. Αλλά είναι το βασικό κλειδί ερμηνείας ολόκληρου του βιβλίου. Ήδη το όνομα του είδους απαιτεί από εμάς μια διαφορετική αντιμετώπιση της μυθοπλαστικής πραγματικότητας. Είναι σαν να μας προειδοποιεί πως τίποτε απ’ ό, τι θεωρείται αναμενόμενο δεν χωράει εκεί και πως ένα θολό πέπλο καλύπτει τους ήρωες και τα κίνητρά τους. Πως η γραμμικότητα του χρόνου καταρρέει και πως ένα δίκτυ(ο) πιθανοτήτων καταλαμβάνει ό, τι μέχρι πρότινος περιγράφονταν ως δομή.

Το κείμενο πλέον δεν αποτελεί αρχιτεκτόνημα. Αλλά ένα πεδίο μέσα στο οποίο συγκρούονται αντιτιθέμενες δυνάμεις. Το κλασικό επεισόδιο [ή το κεφάλαιο ή η σκηνή] μετατρέπεται σε ενδεχόμενο (ή νέφος ενδεχόμενων) και η οπτική γωνία σε μιαν εξίσωση με συντελεστές τα πρόσωπα και τους πρωταγωνιστές, τον αφηγητή (ή τους αφηγητές και τις σχέσεις μεταξύ τους) και τέλος τον αναγνώστη.

vakxikon ichni sta oneira panayiotidesΟυσιαστικά, ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας τα γνωστά υλικά της λογοτεχνίας του φανταστικού, δημιουργεί μια κβαντική συνθήκη. Πρώτα με τις αλληλοεπικαλυπτόμενες ιστορίες κι έπειτα με την ποιητικότητα της γλώσσας του. Τα σχήματα λόγου καλωσορίζουν μεν τον αναγνώστη στο καινούριο περιβάλλον του μυθιστορήματος, από την άλλη, όμως, η πολυσημία και το αμφιλεγόμενο μπερδεύουν και ζαλίζουν τις αισθήσεις. Ο αναγνώστης –σαν μαγεμένος– παραπατά και σκοντάφτει σε αναιρέσεις της τελευταίας στιγμής και ίπταται συνεχώς πάνω από ένα ψηφιδωτό τυχαιοτήτων που, για να δώσει ολοκληρωμένη τη μορφή του, χρειάζεται κι εκείνος να προσφέρει την προσωπική του (διά)θεση.

Κλείνοντας, θα ήταν λάθος να δούμε το μυθιστόρημα αυτό μόνο ως ένα παιχνίδι σχημάτων και τεχνικών. Πίσω απ’ όλα όσα αναφέρθηκαν, κρύβεται ένας σοβαρός φιλοσοφικός στοχασμός. Ο Γιώργος Παναγιωτίδης, μας προτρέπει να δούμε τις διάφορες πλευρές της εποχής μας και τον τρόπο με τον οποίο σχηματίζεται η ατομική ταυτότητα. Η ιική αφηγηματική μονάδα που εισβάλει στην ιστορία ή στις διάφορες εκδοχές της ίδιας ιστορίας. Η απουσία οποιασδήποτε βεβαιότητας. Η αγωνία για αυτοπροσδιορισμό. Οι χαοτικές καταστάσεις που αναπτύσσονται στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η αδυναμία γνήσιας επικοινωνίας. Και τελικά, ο εαυτός ως σμήνος ετερόκλητων στοιχείων. Δεν αναπαριστούν τίποτε άλλο παρά αυτά που (ατελώς ίσως…) ορίζουμε ως «μετανεωτερικότητα» και «αποκεντρωμένο υποκείμενο».

Ο Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος είναι δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και ποιητής. Τελευταία του συλλογή, «Ακύρηχτος πόλεμος» (εκδ. Δρόμων).

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ