zoi-xarisameni250

Του Γιώργου Βέη

«Μια εξίσωση από κολοκύθια που βράζουν χωρίς κανέναν προορισμό είναι η ζωή. Αμέτε να μετρηθείτε, αχθοφόροι του ονόματός σας.»  Οδυσσέας Ελύτης, Εκ του πλησίον

Προηγήθηκε η συλλογή διηγημάτων Ο λοξίας, από τις εκδόσεις «Ίνδικτος», το 2008. Απέσπασε θετικά σχόλια της κριτικής. Και δικαίως. Πρόκειται για συγγραφέα (1972) ο οποίος τιμά την πρωτογενή αφηγηματική του ύλη, αξιοποιεί καταλλήλως το γλωσσικό του εργαλείο, το οποίο φαίνεται ότι περιποιείται πολλαχώς, ανασυντάσσοντας ευφυώς στοιχεία της περιρρέουσας ατμόσφαιρας.

Η δε φαντασιακή προέκταση δεν δρα εις βάρος των υπολοίπων κειμενικών παραμέτρων. Η ισορροπημένη χρήση της μεταφοράς, τα ζείδωρα οξύμωρα σχήματα, οι καλοκάγαθες υπερβολές, η φίλια ειρωνεία, οι απαραίτητες διηγητικές ανατροπές, η ευστοχία της αναστοχαστική έκφανσης, η αφαιρετική –και όχι αφηρημένη– διατύπωση και η καλώς οργανωμένη, ούρια κατάληξη των δρώμενων, προδίδουν, μεταξύ άλλων, ασκημένο παρατηρητή των ανθρωπίνων, αλλά και έντιμο λόγιο. Τα αφομοιωμένα μαθήματα των ημεδαπών και αλλοδαπών Δασκάλων του είδους και βεβαίως οι πειστικοί χαρακτήρες τεκμηριώνουν επίσης τη μαθητεία του Σπύρου Γιανναρά σε χώρους προγενέστερων διακεκριμένων εμπεδώσεων. Οι δεκάξι εμφανώς καρφιτσωμένες στην αρχή ή περί τη μέση των διηγημάτων διδακτικές ρήσεις τρίτων, αλλά και τα άλλα διάσπαρτα, ενίοτε μισοκρυμμένα παραθέματα συναποτελούν καθόλα αρμονικές παρεκβάσεις επιφανών μελών του Χορού, ο οποίος παρακολουθεί νοερώς, αλλά πιστώς τα καθέκαστα. Βεβαίως, το ένα σκώμμα διαδέχεται το άλλο. Οι δε απώτεροι ή εγγύτεροι φιλολογικοί πρόγονοι, π. χ. το λεγόμενο Ευαγγέλιο του (γνωστικού) Ιούδα, οι αμλετικές καταθέσεις για τη σημασία της ζωής, οι εμβληματικές δολιχοδρομίες των φλωμπερικών «φωστήρων» Μπουβάρ και Πεκισέ, καθώς και «Η απίστευτη ιστορία του Μπέντζαμιν Μπάρτον» του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ, οι οποίοι υποστηρίζουν ενεργώς, αλλά διακριτικά τις θεματολογικές δοκούς του «Βίος και πολιτεία του Ανδρέα Τιτθόν» και του «Ο Δημητράκης», συμφιλιώνουν το παρελθόντα χρόνο της απρόοπτης ή της ρηξικέλευθης γραφής με τους νεωτερικούς τρόπους του παρόντος. Γι’ αυτό και το λεκτικό παιχνίδι καθίσταται συχνά πυκνά, για τον αρκούντως υποψιασμένο δέκτη, αν μη τι άλλο, συναρπαστικό.

Συγκρατώ επίσης εδώ και την πρόσφορη πολυσημία των κυριοτέρων δεικτών, τους οποίους εμπιστεύεται συνειδητά ο συγγραφέας. Καταρχήν ο τίτλος του βιβλίου, ο οποίος είναι και τίτλος του δεύτερου διηγήματος, μετέχει δύο τουλάχιστον ερμηνειών. Όπως διευκρινίζει ο Δ. Λουκάτος «χαριτωμένες, όσο και αστείες, είναι μερικές παρεξηγήσεις που έκανε ο λαός σε ορισμένες φράσεις. Δεν κατάλαβε σε πολλές την έννοιά τους, και ή τις παραμόρφωσε ή τις μεταχειρίστηκε με άλλη έννοια […] Ανάλογη παρεξήγηση έγινε και στη φράση «ζωή χαρισάμενη», που είναι παρμένη από το Χριστός Ανέστη. Ο λαός πρόσεξε το «ζωή» και τις δυο πρώτες συλλαβές τού «χαρισάμενος» και βιάστηκε να δώσει την εξήγηση: ζωή γεμάτη χαρά». (Ιδέτε «Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας κι η επίδρασή τους στην ελληνική παροιμιολογία», Πασχαλινά και της Άνοιξης). Ανάλογα ισχύουν για το σύνθετο «αρτοκλασία». Αλλά και για την άλλη διφορούμενη «αταξία» και μάλιστα τη μεγαλύτερη όλων, τη ματαιότητα δηλαδή της ίδιας της ζωής. Η πρώτη λέξη του τίτλου είναι ο ίδιος ο κειμενικός κόμπος του θαύματος και της πτώσης. Η σκιά του θανάσιμου αφορισμού του Καλντερόν, ότι δηλαδή το μόνον αμάρτημα του ανθρώπου είναι το γεγονός ότι γεννήθηκε, πλανάται στις περισσότερες από τις σελίδες των διηγημάτων. Ιδίως στο ξεκαρδιστικό, τραγικό ταυτοχρόνως «Ο Δημητράκης». Κατά τα άλλα, ο Σπύρος Γιανναράς αναλαμβάνει κι αυτός να συνεισφέρει σε μια διαλεκτική συνύπαρξη των αντιθέτων στο πεδίο των εφαρμοσμένων διηγηματικών εκδοχών. Αλλιώς το παράλογο θα τινάξει στον αέρα τόσο την ατομική, όσο και την κοινωνική ζωή. Έτσι, το αριστοτελικό πρόταγμα ισάζειν αεί ταναντία παράγει και το ευθύβολο ακροτελεύτιο «Γύρω από το τραπέζι».

Ο Παράδεισος, η τελευταία, άκρως φορτισμένη παντοιοτρόπως λέξη - κόσμημα της συλλογής, εγγυάται αν μη τι άλλο, απάνεμη έξοδο. Ή, να το διατυπώσω διαφορετικά, καταλλαγής τιμαλφή παραμυθία. Η δε εγγενής ροπή της εν ομονοία συνυπάρξεως των δήθεν εναντιωματικών σημαινομένων, η περιώνυμη σύγκλωση των ασυγκλώτων, εντοπίζεται και στο επίπεδο της συμπαράταξης των ετικετών ή όρων «θανατόδαρτη», «τράκο», «κακοφύσητο αγέρι» και «μπρατσαράδες», δίπλα στους τύπους, καταδηλώσεις και αποτυπώματα, εμφανή δάνεια και μη, όπως είναι φέρ’ ειπείν τα: «όλβιος», «ηδυπάρεργον», «αψοφητί», «καλλίπυγος», «καλλιπάρεια», «οψίκαρπος», «τυτθόν», «βδελύσσομαι», «κωποειδή», «κατακυλιόμενα κλάματα», «κακόδμητη πόλη», «αδυσχέραντα αποδελοιπόμενα χρόνια», «αλαφρόκαρδος βίος», «φρεναπάτης μικρός θεός», «χάριν παννυχίδος», «έμπλεος εικόνων» και «μελανόπτερες ερινύες».

Ο απαιτητικός αναγνώστης, οίκοθεν νοείται, ευφραίνεται. Κλείνει μάλιστα το μάτι στον συγγραφέα. Ο κατά τα φαινόμενα έμπλεος σκοπού κόσμος, μάλλον είναι ηχηρή ή κατά περίσταση υποτονική πομφόλυγξ, υπαινίσσεται. Χωρίς όμως να είναι απολύτως βέβαιος. Κι αυτή είναι η ανταμοιβή, θαρρώ, του οτρηρού Σπύρου Γιανναρά. Να παίρνει δηλαδή από το χέρι τον αναγνώστη του, καλοπροαίρετο και μη, και να του δείχνει, ως άλλος χαρισματικός, τουτέστιν άδολος σοφιστής, πώς να διαβάσουν μαζί, κουτσά στραβά, τα ιερογλυφικά του παλίμψηστου της (χαρισάμενης) ζωής, για να θυμηθούμε και τον μονήρη φιλέλληνα της Δρέσδης και της Φραγκφούρτης, τον Αρθούρο Σοπενχάουερ. Αρκεί κανείς να διαβάσει δεύτερη φορά το εκτενέστερο κομμάτι, με την πληθώρα των υποδορίων αποφθεγμάτων, με τίτλο «Βίος και πολιτεία του Ανδρέα Τιτθόν», για να εννοήσει πλήρως.

zoi-xarisameniΖωή χαρισάμενη
Σπύρος Γιανναράς
Εκδόσεις Πόλις 2011

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Καρακίτσου «Αυτός ο χειμώνας» (εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Χιόνι πάνω στο χιόνι και σιωπή. Ένα χωριό, το Περιβόλι, κοντά στα Γρεβε...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ