antartes karpenisi

Για το αστυνομικό μυθιστόρημα του Τάσου Παπαναστασίου «Η σιωπή δεν σε κρατά ζωντανό» (εκδ. Μεταίχμιο). Φωτογραφία: Εβραίοι της Θεσσαλονίκης υφίστανται δημόσιο εξευτελισμό την άνοιξη του 1943.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Λένε ότι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα είναι καλό, όταν είναι πρώτα μυθιστόρημα. Όταν δηλαδή η αστυνομική πλοκή είναι απλώς ένα μέσο για να αναδειχθεί λογοτεχνικά ένα ευρύτερο θέμα. Αλλά κι όταν ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας χειρίζεται αυτό το θέμα δεν προδίδει τη γραφή, αλλά αντίθετα εξάγει το βαθύτερο μεδούλι της Ιστορίας, της ιστορίας, της κοινωνίας και της ανθρώπινης ψυχής. 

Ο Τάσος Παπαναστασίου το πετυχαίνει αυτό, δίνοντας στο τελευταίο του βιβλίο στοιχεία που συζευγνύουν μυθιστόρημα και τραγωδία. Βρίσκει το θέμα του στον Εμφύλιο, το 1943, πριν καν τελειώσει ο πόλεμος με τους Γερμανούς. Ο φόνος βέβαια γίνεται στο Κλειδί Προυσού το 2018, αλλά τα ενδιάμεσα κεφάλαια που αφορούν την Κατοχή ανοίγουν δρόμους και δημιουργούν ερείσματα. Ο Χάρης Παλαιολόγου σκοτώνεται φριχτά κι η μητέρα του Νίνα Πίνχας, Εβραία επιζώσα από το Άουσβιτς, ενενήντα τριών πλέον, μαζί με την εγγονή της Σοφία απευθύνονται στον αστυνόμο Απτόσογλου για να λύσει το αίνιγμα. Πρόσωπο-κλειδί είναι ο Πέτρος Αποστολακούδης, που είκοσι χρονών το 1943 ακολούθησε την πατρική παράδοση και συνεργάστηκε με τους Γερμανούς. Η Θεσσαλονίκη τότε έβριθε από Εβραίους αλλά και με πρόθυμους να τους κατασπαράξουν, προκειμένου να καρπωθούν τις περιουσίες τους. Έτσι, η οικογένεια της Νίνας εκτοπίζεται στην Πολωνία, απ’ όπου γλιτώνει μόνο η ίδια, δεκαοκτώ χρονών τότε.

Ο Χάρης Παλαιολόγου σκοτώνεται φριχτά κι η μητέρα του Νίνα Πίνχας, Εβραία επιζώσα από το Άουσβιτς, ενενήντα τριών πλέον, μαζί με την εγγονή της Σοφία απευθύνονται στον αστυνόμο Απτόσογλου για να λύσει το αίνιγμα.

Ο πεζογράφος φτιάχνει το παζλ του αμφίπλευρα. Ξεκινά από τα δύο άκρα, εξασφαλίζει τις ευθείες καθέτους κι έπειτα συγκλίνει κομματάκι κομματάκι προς το μέσο. Ξεκινά με τον ιστορικό άξονα του 1943, όπου η οικογένεια Νίνχας διώκεται, ενώ η οικογένεια Αποστολακούδη διαπράττει έκτροπα τόσο προς τους συμπολίτες της όσο και ανάμεσα στα μέλη της. Ξεκινά όμως κι από την άλλη πλευρά, από την έρευνα που αναλαμβάνει ο αστυνόμος με τον βοηθό του Βουλγαράκη το 2018, έρευνα που εξανάγκης κατευθύνεται προς τα πίσω, για να προσεγγίσει το κέντρο του παζλ, όπου πιθανόν βρίσκεται ο άντρας της Νίνας, ο Σίμος Παλαιολόγου.

tasos papanastasiou
Ο Τάσος Παπαναστασίου γεννήθηκε το 1964 στη Θεσσαλονίκη, όπου και ζει. Είναι δάσκαλος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ύστερα από τριάντα χρόνια στις τάξεις δημοτικών σχολείων, είναι από το 2018 διευθυντής στο Δημοτικό Σχολείο του Ομίλου Σχολείων Βιωματικής Μάθησης της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής (Θεσσαλονίκη). Το πρώτο μυθιστόρημά του, με τίτλο 14 Ημέρες (και με ήρωα τον Αστυνόμο Απτόσογλου), κυκλοφόρησε το 2017 (εκδόσεις Επίκεντρο).
 

Η αλήθεια θα βρεθεί στη σύγκλιση των δύο πορειών. Το παρελθόν εξηγεί όλη την προϊστορία των δύο οικογενειών, των Πίνχας και των Αποστολακούδη, μέχρι που η Αλίκη, η κόρη του Πέτρου, παντρεύεται τον Χάρη και κάνουν μια κόρη τη Σοφία. Η ένωση δεν εξασφαλίζει την ηρεμία γιατί ο γιος του Πέτρου, ο Γιάννης ο δεύτερος (γνήσιος εγγονός του παππού του) προσπαθεί να καθαρίσει όσα στοιχεία ενοχοποιούν τον πατέρα του, μοχλεύει τη μηχανή γνωστών και χρησίμων που έχει, κι έτσι εμείς σχεδόν νομοτελειακά ξέρουμε τον ένοχο, όχι τόσο χάρη στην αστυνομική έρευνα αλλά χάρη στην ιστορική αλήθεια. Μ’ αυτόν τον τρόπο, ο Τάσος Παπαναστασίου δεν ενθρονίζει τον γρίφο σε πυλώνα της πλοκής, αλλά περισσότερο βουτά στην Ιστορία, αναδεικνύει τους δαίμονες των θυτών, ξεδιπλώνει τη φρίκη των θυμάτων, δείχνει πως η ευτυχία συντρίβεται στις μυλόπετρες ανώτερων δυνάμεων που δεν ελέγχονται ούτε από τους αδύναμους ούτε από τους ισχυρούς. Η δικαιοσύνη είναι μια θεά άυλη και νομοτελειακή, καθώς το αστυνομικό μυθιστόρημα –τόσο το συγκεκριμένο όσο και άλλα– την προσκυνά, είτε στη μορφή της έννομης απονομής της είτε στη ηθική πλευρά της εκδίκησης.

Ο Τάσος Παπαναστασίου δεν ενθρονίζει τον γρίφο σε πυλώνα της πλοκής, αλλά περισσότερο βουτά στην Ιστορία, αναδεικνύει τους δαίμονες των θυτών, ξεδιπλώνει τη φρίκη των θυμάτων, δείχνει πως η ευτυχία συντρίβεται στις μυλόπετρες ανώτερων δυνάμεων που δεν ελέγχονται ούτε από τους αδύναμους ούτε από τους ισχυρούς.

Το έργο του θεσσαλονικιού λογοτέχνη αποτίει φόρο τιμής στους Εβραίους της πόλης του, αλλά και καταδίδει τις πλεκτάνες των Ελλήνων συμπολιτών του, που αισχροκέρδησαν εις βάρος της εξόντωσης των πρώτων. Ύφος, ρυθμός, αφήγηση, χαρακτήρες, ιστορικό πλαίσιο, αστυνομικός γρίφος, όλα αιωρούνται σαν πλανήτες σε ένα καλοδομημένο σύμπαν. Ο αναγνώστης δεν ωθείται στη γρήγορη ανάγνωση για να ανακαλύψει τον ένοχο, δεν πιέζεται σε μια βαριά, αργοκίνητη αφήγηση χωρίς ενδιαφέρον. Ισορροπεί ανάμεσα στα μικρά που σιγά σιγά στοιχειοθετούν το μεγάλο. Παρακολουθεί τα νερά του ιστορικού μυθιστορήματος και της αστυνομικής λογοτεχνίας να κλείνουν αλληλοπροσπελαζόμενα, ώσπου η ένωσή τους να δημιουργήσει τραγωδιακά ξεσπάσματα και να αναδείξει ζοφερές αλήθειες. Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που σέβεται τη λογοτεχνία. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).


papanastasiou exΗ σιωπή δεν σε κρατά ζωντανό
ΤΑΣΟΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2021
Σελ. 360, τιμή εκδότη €15,50

 

 

 


 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Όταν η Σοφία κοιμήθηκε, αυτός βγήκε ξανά στο μπαλκόνι, αγνάντεψε στο βάθος τις κορφές της Καλιακούδας και της Χελιδόνας, που όριζαν σαν πύλες το σημείο που η κοιλάδα του Καρπενησιώτη στένευε στο Κλειδί του Προυσού, και καπνίζοντας το πουράκι του αφέθηκε στα απόνερα του χειρότερου διλήμματος με το οποίο βρέθηκε αντιμέτωπος μέχρι τώρα στη ζωή του. Το κακό δεν πρέπει μόνο να χάνει. Το κακό πρέπει να εξοντώνεται πριν ριζώσει. Μάλλον…»

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Τρίτη παρουσίαση για τις «Παραβάσεις / Αναγνώσεις» –το θεατρικό αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ στον Φάρο– την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου με τη Μαρία Σκουλά να διαβάζει το διήγημα «Ο Ντέτεκτιβ» του Δημήτρη Χατζή, σε επιμέλεια του συνθέτη Κορνήλιου Σελαμσή.

Επιμέλεια: ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Η εμμονή» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν ήθελε να μου πει το όνομά της.

...
«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Τσαρλς Μπουκόβσκι [Charles Bukowski] «Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» (νέα μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς), που κυκλοφορεί στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ