antartes karpenisi

Για το αστυνομικό μυθιστόρημα του Τάσου Παπαναστασίου «Η σιωπή δεν σε κρατά ζωντανό» (εκδ. Μεταίχμιο). Φωτογραφία: Εβραίοι της Θεσσαλονίκης υφίστανται δημόσιο εξευτελισμό την άνοιξη του 1943.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Λένε ότι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα είναι καλό, όταν είναι πρώτα μυθιστόρημα. Όταν δηλαδή η αστυνομική πλοκή είναι απλώς ένα μέσο για να αναδειχθεί λογοτεχνικά ένα ευρύτερο θέμα. Αλλά κι όταν ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας χειρίζεται αυτό το θέμα δεν προδίδει τη γραφή, αλλά αντίθετα εξάγει το βαθύτερο μεδούλι της Ιστορίας, της ιστορίας, της κοινωνίας και της ανθρώπινης ψυχής. 

Ο Τάσος Παπαναστασίου το πετυχαίνει αυτό, δίνοντας στο τελευταίο του βιβλίο στοιχεία που συζευγνύουν μυθιστόρημα και τραγωδία. Βρίσκει το θέμα του στον Εμφύλιο, το 1943, πριν καν τελειώσει ο πόλεμος με τους Γερμανούς. Ο φόνος βέβαια γίνεται στο Κλειδί Προυσού το 2018, αλλά τα ενδιάμεσα κεφάλαια που αφορούν την Κατοχή ανοίγουν δρόμους και δημιουργούν ερείσματα. Ο Χάρης Παλαιολόγου σκοτώνεται φριχτά κι η μητέρα του Νίνα Πίνχας, Εβραία επιζώσα από το Άουσβιτς, ενενήντα τριών πλέον, μαζί με την εγγονή της Σοφία απευθύνονται στον αστυνόμο Απτόσογλου για να λύσει το αίνιγμα. Πρόσωπο-κλειδί είναι ο Πέτρος Αποστολακούδης, που είκοσι χρονών το 1943 ακολούθησε την πατρική παράδοση και συνεργάστηκε με τους Γερμανούς. Η Θεσσαλονίκη τότε έβριθε από Εβραίους αλλά και με πρόθυμους να τους κατασπαράξουν, προκειμένου να καρπωθούν τις περιουσίες τους. Έτσι, η οικογένεια της Νίνας εκτοπίζεται στην Πολωνία, απ’ όπου γλιτώνει μόνο η ίδια, δεκαοκτώ χρονών τότε.

Ο Χάρης Παλαιολόγου σκοτώνεται φριχτά κι η μητέρα του Νίνα Πίνχας, Εβραία επιζώσα από το Άουσβιτς, ενενήντα τριών πλέον, μαζί με την εγγονή της Σοφία απευθύνονται στον αστυνόμο Απτόσογλου για να λύσει το αίνιγμα.

Ο πεζογράφος φτιάχνει το παζλ του αμφίπλευρα. Ξεκινά από τα δύο άκρα, εξασφαλίζει τις ευθείες καθέτους κι έπειτα συγκλίνει κομματάκι κομματάκι προς το μέσο. Ξεκινά με τον ιστορικό άξονα του 1943, όπου η οικογένεια Νίνχας διώκεται, ενώ η οικογένεια Αποστολακούδη διαπράττει έκτροπα τόσο προς τους συμπολίτες της όσο και ανάμεσα στα μέλη της. Ξεκινά όμως κι από την άλλη πλευρά, από την έρευνα που αναλαμβάνει ο αστυνόμος με τον βοηθό του Βουλγαράκη το 2018, έρευνα που εξανάγκης κατευθύνεται προς τα πίσω, για να προσεγγίσει το κέντρο του παζλ, όπου πιθανόν βρίσκεται ο άντρας της Νίνας, ο Σίμος Παλαιολόγου.

tasos papanastasiou
Ο Τάσος Παπαναστασίου γεννήθηκε το 1964 στη Θεσσαλονίκη, όπου και ζει. Είναι δάσκαλος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ύστερα από τριάντα χρόνια στις τάξεις δημοτικών σχολείων, είναι από το 2018 διευθυντής στο Δημοτικό Σχολείο του Ομίλου Σχολείων Βιωματικής Μάθησης της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής (Θεσσαλονίκη). Το πρώτο μυθιστόρημά του, με τίτλο 14 Ημέρες (και με ήρωα τον Αστυνόμο Απτόσογλου), κυκλοφόρησε το 2017 (εκδόσεις Επίκεντρο).
 

Η αλήθεια θα βρεθεί στη σύγκλιση των δύο πορειών. Το παρελθόν εξηγεί όλη την προϊστορία των δύο οικογενειών, των Πίνχας και των Αποστολακούδη, μέχρι που η Αλίκη, η κόρη του Πέτρου, παντρεύεται τον Χάρη και κάνουν μια κόρη τη Σοφία. Η ένωση δεν εξασφαλίζει την ηρεμία γιατί ο γιος του Πέτρου, ο Γιάννης ο δεύτερος (γνήσιος εγγονός του παππού του) προσπαθεί να καθαρίσει όσα στοιχεία ενοχοποιούν τον πατέρα του, μοχλεύει τη μηχανή γνωστών και χρησίμων που έχει, κι έτσι εμείς σχεδόν νομοτελειακά ξέρουμε τον ένοχο, όχι τόσο χάρη στην αστυνομική έρευνα αλλά χάρη στην ιστορική αλήθεια. Μ’ αυτόν τον τρόπο, ο Τάσος Παπαναστασίου δεν ενθρονίζει τον γρίφο σε πυλώνα της πλοκής, αλλά περισσότερο βουτά στην Ιστορία, αναδεικνύει τους δαίμονες των θυτών, ξεδιπλώνει τη φρίκη των θυμάτων, δείχνει πως η ευτυχία συντρίβεται στις μυλόπετρες ανώτερων δυνάμεων που δεν ελέγχονται ούτε από τους αδύναμους ούτε από τους ισχυρούς. Η δικαιοσύνη είναι μια θεά άυλη και νομοτελειακή, καθώς το αστυνομικό μυθιστόρημα –τόσο το συγκεκριμένο όσο και άλλα– την προσκυνά, είτε στη μορφή της έννομης απονομής της είτε στη ηθική πλευρά της εκδίκησης.

Ο Τάσος Παπαναστασίου δεν ενθρονίζει τον γρίφο σε πυλώνα της πλοκής, αλλά περισσότερο βουτά στην Ιστορία, αναδεικνύει τους δαίμονες των θυτών, ξεδιπλώνει τη φρίκη των θυμάτων, δείχνει πως η ευτυχία συντρίβεται στις μυλόπετρες ανώτερων δυνάμεων που δεν ελέγχονται ούτε από τους αδύναμους ούτε από τους ισχυρούς.

Το έργο του θεσσαλονικιού λογοτέχνη αποτίει φόρο τιμής στους Εβραίους της πόλης του, αλλά και καταδίδει τις πλεκτάνες των Ελλήνων συμπολιτών του, που αισχροκέρδησαν εις βάρος της εξόντωσης των πρώτων. Ύφος, ρυθμός, αφήγηση, χαρακτήρες, ιστορικό πλαίσιο, αστυνομικός γρίφος, όλα αιωρούνται σαν πλανήτες σε ένα καλοδομημένο σύμπαν. Ο αναγνώστης δεν ωθείται στη γρήγορη ανάγνωση για να ανακαλύψει τον ένοχο, δεν πιέζεται σε μια βαριά, αργοκίνητη αφήγηση χωρίς ενδιαφέρον. Ισορροπεί ανάμεσα στα μικρά που σιγά σιγά στοιχειοθετούν το μεγάλο. Παρακολουθεί τα νερά του ιστορικού μυθιστορήματος και της αστυνομικής λογοτεχνίας να κλείνουν αλληλοπροσπελαζόμενα, ώσπου η ένωσή τους να δημιουργήσει τραγωδιακά ξεσπάσματα και να αναδείξει ζοφερές αλήθειες. Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που σέβεται τη λογοτεχνία. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).


papanastasiou exΗ σιωπή δεν σε κρατά ζωντανό
ΤΑΣΟΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2021
Σελ. 360, τιμή εκδότη €15,50

 

 

 


 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Όταν η Σοφία κοιμήθηκε, αυτός βγήκε ξανά στο μπαλκόνι, αγνάντεψε στο βάθος τις κορφές της Καλιακούδας και της Χελιδόνας, που όριζαν σαν πύλες το σημείο που η κοιλάδα του Καρπενησιώτη στένευε στο Κλειδί του Προυσού, και καπνίζοντας το πουράκι του αφέθηκε στα απόνερα του χειρότερου διλήμματος με το οποίο βρέθηκε αντιμέτωπος μέχρι τώρα στη ζωή του. Το κακό δεν πρέπει μόνο να χάνει. Το κακό πρέπει να εξοντώνεται πριν ριζώσει. Μάλλον…»

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

Για το αστυνομικό μυθιστόρημα της Ελένης Γκίκα «Ο τελευταίος Άλυπος» (εκδ. Αρμός). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη σειρά  «Klim» (2015).

Γράφει ο Γιώργος Ρούσκας

Δεν έχω πεισθεί ότι ...

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Brandy Sour» (εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, καρτ ποστάλ που απεικονίζει το Λήδρα Πάλας (Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο, φωτογραφία του Κυρακού Ζαρταριάν, περ. 1954).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...
«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

Για το βιβλίο με πεζά κείμενα του Κώστα Μαυρουδή «Το αλάτι του Bad Ischl» (εκδ. Κίχλη).

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Αυτό που χαρακτηρίζει τα κείμενα του Κώστα Μαυρουδή, ως γνήσιου «εστέτ», αισθητή της γραφής, είναι ότι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Δόθηκαν τα βραβεία της Εταιρίας λογοτεχνών Θεσσαλονίκης για το 2022

Δόθηκαν τα βραβεία της Εταιρίας λογοτεχνών Θεσσαλονίκης για το 2022

Χθες, Τρίτη, 21 Μαρτίου 2023, Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης, η Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης απένειμε τα πρώτα λογοτεχνικά της βραβεία. Βραβεύτηκαν οι Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, Μεγάλο Βραβείο, Ευαγγελία Τάτση, βραβείο ποίησης, και Μαριάνθη Τεντζεράκη, βραβείο πεζογραφίας. Στην κεντρική εικόνα, η στιγμή της βρά...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

Ο παγκοσμίου φήμης επιστήμονας Γκάμπορ Μάτε έρχεται στην Ελλάδα

Ο παγκοσμίου φήμης επιστήμονας Γκάμπορ Μάτε έρχεται στην Ελλάδα

Ο Δρ. Γκάμπορ Μάτε θα έρθει στην Ελλάδα για ένα διήμερο εργαστήριο με θέμα «Ενδοσκόπηση μέσω Συμπόνοιας: Για την επούλωση του τραύματος και του στρες», στις 20 και 21 Ιουνίου 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Ο παγκοσμίου φήμης ο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

«Αγκούσα» της Μαντώς Μάκκα (προδημοσίευση)

«Αγκούσα» της Μαντώς Μάκκα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Μαντώς Μάκκα «Αγκούσα», που θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Οι φωνές» ...

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ